Kurulun Oluşumu ve İşleyişi

Görev, yetkileri ve yapısı bakımından işyerinde iş sağlığı ve güvenliği örgütlemesinde en önemli birim iş sağlığı ve güvenliği kuruludur (Ekmekçi, 4857 Sayılı İş Kanununa Göre İş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda İşyeri Örgütlenmesi, 2005, s. 65). Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili talep ve önerilerini doğrudan işverene iletebildikleri platformlar olarak tanımlanabilir (Baloğlu, 2013, s. 116). İşyerlerinde iş sağlığı ve iş güvenliği kurulları kurularak iş güvenliği önlemlerinin alınması ve bu önlemlerin denetlenmesi konusu çalışanların veriminin artmasında ve dolayısıyla toplumsal refaha katkıda bulunacak önemli bir unsur olarak karşımıza çıkar (Ayhan, 2003, s. 11).

4857 Sayılı İş Kanunu’nun ilgili hükmü kısmen korunarak (sanayiden sayılma koşulu kaldırılarak) 6331 Sayılı Kanun’un 22. maddesinde İSG Kurulunun oluşturulma koşulları düzenlenmiştir (Kılkış, 2013, s. 31).

 İşveren, 50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan uzun süreli işlerin yapıldığı işyerlerinde İSG Kurulu oluşturmak ve kurulun mevzuata uygun kararlarını uygulamakla yükümlüdür. Kurulun kurulabilmesi için sanayiden sayılan işyerlerinden olma koşulunun kaldırılmasıyla sadece sınai işyerleri değil, sanayi işlerinin dışındaki hizmet sektörü gibi işyerlerinde de, iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturulması söz konusu olacaktır (Centel, İş Sağlığı ve Güvenliği Kurullarının Kuruluş ve İşleyişi, 2013, s. 14).

Burada şunu belirtmek gerekir ki, devamlı olarak elliden az işçi çalıştıran bir işyerinde işveren yasal bir yükümlülüğü bulunmamasına rağmen iş

sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmuş ise işveren bu kurulun verdiği kararlara da uymakla yükümlü müdür? İşveren yasal bir yükümlülüğü olmamasına rağmen oluşturduğu kurulu istediği zaman tek taraflı iradesi ile ortadan kaldırabilir mi? Bu sorulara gerek 4857 Sayılı İş Yasası’nda gerekse de 6331 Sayılı Yasada açık bir yanıt bulunmamaktadır. İşverenin yasal zorunluluk olmamasına karşın oluşturduğu kurulun yasadaki yetkilerini kullanabileceğini kabul etmelidir. Ancak işverenin bu kurulu tek taraflı iradesi ile ortadan kaldırabilip kaldıramayacağı çok daha tartışmalı bir durumdur. Burada akla gelebilecek bir durum, iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmak konusunda yasal bir yükümlülüğü bulunmayan bir işverenin işyerinde bu kurulu oluşturması halinde bu durumun bir işyeri uygulaması olarak kabul edilebilip edilemeyeceğidir. Bunun bir işyeri uygulaması haline geldiği kabul edilecek olursa, işveren tek taraflı iradesi ile bu kurulu ortadan kaldıramayacaktır(Demircioğlu, Kaplan, 2013, s.9).

 Altı aydan uzun süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu durumlarda ise; tarafların çalışan sayılarına bağlı olarak ayrı ayrı kurul oluşturmaları veya kurul oluşturması gerekmeyen tarafın, diğer tarafın oluşturduğu kurula işbirliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekaleten bir temsilci ataması ya da birlikte kurul oluşturmaları hükme bağlanmıştır. Kanun alt işveren ilişkisinin varlığında kurul kurma zorunluluğunu ayrıntılı olarak düzenlemiş durumdadır(Kılıç, Bülbül, 2013, s.17). Madde gerekçesine göre, ülkemizde meydana gelen iş kazalarının önemli bir bölümü alt işverenlere yaptırılan işlerde meydana gelmektedir. Çoğunlukla bir işyerinde toplam çalışan sayısı elliden fazla olmasına rağmen işin alt işverenlere devredilmiş olması nedeniyle asıl işveren ve alt işverenin her birinin çalışan sayısı elliden az tutularak kurul teşekkül ettirilmemektedir. İş kazaları bakımından önemli bir yekûn teşkil eden bu işyerlerinde de asıl işveren ve alt işverene birlikte kurul oluşturma mecburiyeti getirilerek bir kontrol mekanizmasının kurulması sağlanmıştır. Bu nedenle söz konusu işyerlerinde kurul oluşturma mecburiyetinin ortadan kaldırılmasına yönelik uygulamaların önüne geçilmesi hedeflenmiştir.

Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde işverenler, birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirir. Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda işverenler; iş hijyeni ile iş

sağlığı ve güvenliği önlemlerinin uygulanmasında iş birliği yapar, yapılan işin yapısı göz önüne alınarak mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulması çalışmalarını koordinasyon içinde yapar, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirir. Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki koordinasyon yönetim tarafından sağlanır. Yönetim, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir. Bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen yönetimler idari para cezası ile cezalandırılır.

Kurulun teşekkül tarzı ve çalışma usulleri ile ödev ve yetkileri “İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik” te düzenlenmiştir. Yönetmeliğe göre, kurul aşağıda belirtilen kişilerden oluşur:

a) İşveren veya işveren vekili, b) İş güvenliği uzmanı, c) İşyeri hekimi,

ç) İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi,

d) Bulunması halinde sivil savunma uzmanı, e) Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta,

f) Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci.

Kurulun başkanı işveren veya işveren vekili, kurulun sekreteri ise iş güvenliği uzmanıdır. İş güvenliği uzmanının tam zamanlı çalışma zorunluluğu olmayan işyerlerinde ise kurul sekretaryası; insan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi tarafından yürütülür.

Kurullar ayda en az bir kere toplanır. Ancak kurul, işyerinin tehlike sınıfını dikkate alarak, tehlikeli işyerlerinde bu sürenin iki ay, az tehlikeli işyerlerinde ise üç ay olarak belirlenmesine karar verebilir. Toplantının gündemi, yeri, günü ve saati toplantıdan en az kırk sekiz saat önce kurul üyelerine bildirilir. Gündem, sorunların ve varsa iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin projelerin önem sırasına göre belirlenir.

Kurul üyeleri gündemde değişiklik isteyebilirler. Bu istek kurulca uygun görüldüğünde gündem buna göre değiştirilir. Ölümlü, uzuv kayıplı veya ağır iş kazası halleri veya özel bir tedbiri gerektiren önemli hallerde kurul üyelerinden herhangi biri kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir. Bu konudaki tekliflerin kurul başkanına veya sekreterine yapılması gerekir. Toplantı zamanı, konunun ivedilik ve önemine göre tespit olunur. Kurul toplantılarının günlük çalışma saatleri içinde yapılması asıldır. Kurulun toplantılarında geçecek süreler günlük çalışma süresinden sayılır.

Kurul, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile ayda bir işveren veya işveren vekili başkanlığında toplanır ve katılanların salt çoğunluğu ile karar alır. Çekimser oy kullanılamaz. Oyların eşitliği halinde başkanın oyu kararı belirler. Çoğunluğun sağlanamadığı veya başka bir nedenle toplantının yapılmadığı hallerde durumu belirten bir tutanak düzenlenir. Her toplantıda, görüşülen konularla ilgili alınan kararları içeren bir tutanak düzenlenir. Tutanak, toplantıya katılan başkan ve üyeler tarafından imzalanır. İmza altına alınan kararlar herhangi bir işleme gerek kalmaksızın işverene bildirilmiş sayılır. İmzalı tutanak ve kararlar sırasıyla özel dosyasında saklanır. Toplantıda alınan kararlar gereği yapılmak üzere ilgililere duyurulur. Ayrıca çalışanlara duyurulması faydalı görülen konular işyerinde ilân edilir. Kurulca işyerinde ilân edilen kararlar işverenleri ve çalışanları bağlar (Demir, 2014, s. 211-212). Kurulun kurulmaması, kurulup ta ayda bir toplantı yapmaması, toplanıp ta karar defterinin imzalanmaması veya tutanak tutulmaması halinde işveren idari para cezası ile cezalandırılır.