D-8’İN KURULUŞU VE AMAC

1996–1997 yıllarında hükümette olan DYP-RP koalisyonunun başbakanı Erbakan’ın girişimleriyle oluşturulan örgütsel girişim, üye sayısından hareketle D–8 olarak adlandırıldı.( Gözen,2004:42). D–8 İşbirliği, Türkiye’nin daveti üzerine, İran, Pakistan, Bangladeş, Malezya, Endonezya, Mısır ve Nijerya’nın katılımıyla 22 Ekim 1996 tarihinde İstanbul’da düzenlenen “Kalkınma İşbirliği Konferansı” ve müteakip olarak düzenlenen bir dizi hazırlık toplantısından sonra, 15 Haziran 1997 tarihinde İstanbul’da yapılan Devlet ve Hükümet Başkanları Zirve’sinde resmen hayata geçmiştir.

Şekil:4.1 D-8 Bölgesi

Türk dış politikası NATO, AB, ECO ve KEİ çerçevesinde Atlantik’ten Urallara, Avrupa’dan Orta Asya’ya yayılan alanlarda bölgesel politikalar geliştirmeye başladı. Uluslararası ekonomik-politikte ağırlığı her geçen gün artan Doğu Asya ve zengin kaynaklara sahip olan Afrika bu açılım teşebbüslerinde hala ihmal edilen bölgeler arasındaydı. D–8 teşebbüsü bu zaafların aşılması yönünde anlamlı bir çerçeveye

oturmaktaydı. Her şeyden önce bu teşebbüs içinde yer alan Endonezya ve Malezya’nın Doğu Asya’ya, Mısır ve Nijerya’nın da Afrika’ya yapılacak bir açılım için önemli üs niteliği taşıyacak ülkeler olması Türkiye’nin yakın kıta havzası politikalar açısından önemli bir zaafı giderecek unsurlar ihtiva ediyordu. Ayrıca, üye ülkelerin gerek insanlık nüfusunun beşte birine yakın nüfusa yakın olmaları, gerekse Afroavrasya ana kıtasını doğu-batı istikametinde kuşatan son derece önemli bir jeostratejik kuşağı elinde bulunduruyor olmaları, bu projenin ortaya çıkardığı potansiyel açısından önemli bir altyapı oluşturmaktadır. (Davutoğlu,2005:282)

Türkiye’nin öncülük ettiği D-8 ekonomik bütünleşmesi kuruluşundan beri önem verdiği üye ülkelerin ekonomilerinin güçlendirilmesi ve işbirliği yoluyla üye ülke insanlarının zenginleşmesi anlamında katkının sağlanması amaçlanmıştır. Bugün halen bu amaç doğrultusunda devam etmektedir.

D–8, ilkeleri ve kapsadığı coğrafi alan itibariyle bölgesel olmaktan çok küresel görünüme sahip bir kuruluştur. Gelişme yolundaki ülkeler arasında oluşturulan işbirliği örneklerinden biri olan D–8, üye ülkeler arasında ekonomik ve ticari işbirliğinin geliştirilmesine yönelik bir oluşumdur.

D-8 girişiminin başlatılmasındaki amaç, büyük bir ekonomik potansiyeli, çeşitli kaynakları, geniş bir nüfus ve coğrafi alanı temsil eden 8 ülke arasında ticaret ilişkilerinde yeni fırsatlar yaratmak ve çeşitlendirmek, uluslararası düzeyde karar alma sürecine katılımı artırmak, daha iyi hayat şartları sağlamak, somut ortak projeler etrafında ekonomik işbirliğini geliştirmek ve gelişmekte olan ülkelerin dünya ekonomisindeki durumlarını güçlendirmektir. D-8, üye ülkelerin bölgesel ve uluslararası örgütlere üyeliklerinden kaynaklanan ikili ve çok taraflı taahhütleri üzerinde olumsuz etkisi olmayan bir forumdur (DİB,2008). D – 8’in amacı, “kalkınma yolundaki

ülkelerin dünya ekonomisi içindeki konumlarını iyileştirmek, ticari ilişkilerini çeşitlendirmek ve ticaret alanında üye ülkelere yeni olanaklar oluşturmak, uluslararası düzeyde karar verme mekanizmalarına güçlü biçimde katılımlarını sağlamak ve üye ülkelerde yoksulluğu azaltarak insanların yaşam seviyesini yükseltmek” olarak ifade edilebilir. (www.developing8.org)

D–8 işbirliğinin, grup üyesi ülkelere rehberlik etmesi beklenen ilkeleri şöyle ifade edilmiştir: savaş yerine barış; cepheleşme yerine görüşme; sömürü yerine işbirliği; çifte standart yerine adil hareket; ayrım yerine eşitlik ve baskı yerine demokrasidir.

Türkiye’nin D–8 ülkeleriyle olan ticaret ilişkilerine bakıldığında en çok ihracatın Mısır ve İran ile gerçekleştiği, ithalatın ise en çok İran ile yapıldığı görülmektedir. Kasım 2006 itibariyle İran’a en çok ihraç edilen tekstil ürünü 88 milyon dolar ile dokumacılık ürünleri olurken, İran’dan alınan tekstil ürünlerinin başında 13 milyon dolarla yine dokumacılık ürünleri gelir. 2005’te Mısır’a ihraç edilen ürünlerin başında % 6.3 oranla sentetik suni lifler gelir. Mısır ve Türkiye arasında 1988 yılından itibaren imzalanan anlaşmalar ve protokoller ışığında tekstil sektörü de gelişmiş ve Türk tekstil firmaları Mısır’da kendi pazarlarını yaratmışlardır. (DİB:2008)

4.2 D – 8’İN ORGANLARI

1997 tarihinde yapılan İstanbul Zirvesi’nde, D-8’in yapısına ve çalışma yöntemine ilişkin olarak Bakanlar Konseyine sunulan Konsey Belgesine göre, D–8, Zirve, Konsey ve Komisyon’dan oluşmaktadır.

Zirve, Devlet ya da Hükümet Başkanlarının iki yılda bir gerçekleştirdikleri toplantılardır. D-8’in en üst düzey karar alma organıdır. Kurulduğu tarihten itibaren 6 adet Zirve gerçekleştirilmiştir. Bunlardan Birincisi, 15 Haziran 1997’de İstanbul’da,

İkincisi, 1–2 Mart 1999’da Dakka’da, Üçüncüsü, 25 Şubat 2001’de Kahire’de, Dördüncüsü, 18 Şubat 2004’de Tahranda, Beşincisi, 13 Mayıs 2006’da Bali’de (Endonezya) Altıncısı 4-8 Temmuz 2008’de Kuala Lumpur’da (Malezya) yapılmıştır. D – 8 dönem başkanlığı, 2 yıl süre ile Zirveye başkanlık yapan ülkenin Devlet ya da Hükümet Başkanı tarafından yürütülür( T.C. Dışişleri Bakanlığı Web Sitesinde D – 8 sayfası , http://www.developing8.org ).

4.2.1. Konsey

Üye ülkelerin Dışişleri Bakanları düzeyinde gerçekleştirilen toplantılardır. Dışişleri Bakanları Toplantısı yılda bir defa yapılır. D-8’in siyasi karar alma organıdır ve işbirliği konularının kapsamlı olarak görüşüldüğü bir forum gibi çalışır.

4.2.2Komisyon

Üye ülkelerin kıdemli uzmanlarından oluşur. D-8’in çeşitli alanlardaki faaliyetlerinin koordinasyon çalışmalarını yürütür ve yılda iki kere toplanır. Her bir Komisyon üyesi, kendi ülkesindeki D–8 faaliyetlerinin ulusal koordinasyonundan sorumludur.

4.2.3 Genel Sekreterlik

İstanbul Zirvesinden sonra, D-8’in faaliyetlerinde, üye ülkeler arasında gerekli koordinasyonun sağlanabilmesi ve sekretarya hizmetlerinin yürütülmesini teminen, İstanbul’da, D-8 İcra Direktörlüğü Ofisi kurulmuştur. Bali’de yapılan 5. Zirve sonrasında İcra Direktörlüğü kaldırılarak yerine Genel Sekreterlik ihdas edilmiştir.