Kullanım alanları

Đnternetin kullanıldığı alanlar ve Đnternete bağlı insan sayısı günbegün hızla artmaktadır. 30 Nisan 2009 itibariyle 1.596.270.10892 kişinin Đnterneti kullandığı tahmin edilmektedir. Ayrıca aynı tarih itibariyle 105.170.21593 kayıtlı alan adı bulunmaktadır. Özellikle, mobil aygıtlar üzerinden hızlı Đnternet bağlantısına imkân veren 3G94 ve yüksek hızda kablosuz Đnternet bağlantısına olanak veren WiMAX95 teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla, Đnternet kullanıcısı sayısının daha hızlı artacağı tahmin edilmektedir.

Đnternetin sosyal, ekonomik veya kültürel amaçlarla kullanım alanlarının artması sebebiyle olası bir erişim engellemesi durumunda etkilenecek hak ve hürriyetlerin sayısı da aynı oranda artırmaktadır. Diğer bir deyişle, bir erişim engelleme kararı sadece iletişim hakkı ve bilgiye erişim hakkını etkilememekte, aynı zamanda din ve vicdan hürriyeti, mülkiyet hakkı, maddi ve manevi varlığı geliştirme hakkı gibi birçok hakkı da etkilemektedir. Đnternetin hayatın hangi 88 Akdeniz, s. 35. 89 Fuller, s. 6. 90

Tüm seçenekler için özenle risk, maliyet ve kâr (yarar-kazanç) çözümlemeleri yapılması gerekmektedir. Daha fazla bilgi için bkz. Akdeniz, s. 44; Von Arx, s. 9.

91

Sarıakçalı, s. 33.

92

World Internet Usage Statistics News and World Population Stats, http://www.internetworldstats.com/stats.htm.

93

Domain Registries, http://www.webhosting.info/registries/global_stats/. Bu alan adlarının 792.838 tanesi Türk kullanıcılara aittir. Bkz. Domain Registries in Turkey, http://www.webhosting.info/registries/country_stats/TR.

94

3. Nesil GSM Hizmetleri, http://tr.wikipedia.org/wiki/3._Nesil_GSM_Hizmetleri.

95

alanlarda kullanıldığının tespit edilmesiyle erişim engelleme kararlarından etkilenen tüm hakların tespit edilmesi mümkün olacaktır.

Đnternetin en öne çıkan özelliklerinden birisi küresel bir kitle iletişim aracı olmasıdır. Televizyon veya radyo gibi klasik kitle iletişim araçları geniş kitlelere ulaşmakla birlikte belirli bir coğrafyaya hitap ettikleri için sınırlıdırlar96. Oysa Đnternet coğrafi sınırlara veya belirli bir merkeze bağlı olmadan ortak bir standart dil üzerinden çalışma esasına göre tasarlanmıştır. Bu özelliği sayesinde, Đnternet dünyadaki herkese hitap etmektedir. Ayrıca, Đnternet diğer kitle iletişim araçlarının aksine muhatap kitleyle karşılıklı etkileşimi mümkün kılmaktadır. Diğer bir deyişle Đnternet, kullanıcılarını klasik kitle iletişim araçlarının aksine edilgen olmaktan çıkarıp etken bir hale getirmektedir97.

Đnternet bağlantı ücretlerinin ucuzlaması ve devletlerin Đnterneti yaygınlaştırmak için yaptıkları özendirme ve destekleme faaliyetlerinin bir sonucu olarak Đnternet kullanmak bir lüks olmaktan çıkmış ve artık temel bir yetenek halini almıştır98. Bu sebeple, Đnterneti kim kullanıyor sorusuna tüketici bir yanıt vermek zorlaşmaktadır. Aynı şekilde, Đnternetin etkileşimli özelliği, Đnternetin kullanım alanları için tüketici bir listeleme yapmayı imkânsız kılmaktadır. Bir radyolog Đnternet üzerinden başka bir ülkede hazırlanan hasta raporlarını inceleyebileceği gibi, bir ülkedeki cerrah, Đnternet aracılığıyla başkaca bir ülkedeki daha az deneyimli bir cerraha yardımcı olabilir99. Aynı şekilde bir avukat Đnternet aracılığıyla delil toplayabileceği gibi, Đnternet üzerinden danışmanlık hizmeti de sunabilir100. Đnternette yer alan forum, sohbet odaları ve posta listeleri sayesinde bazen milyonlarca insan bir araya gelmekte ve fikirlerini başkalarıyla paylaşma olanağı bulmaktadır.

96 Falcıoğlu, s. 49. 97 Falcıoğlu, s. 49. 98

Türkiye’de, Đnternet üzerinden alınan özel iletişim vergisinin %15’ten %5’e düşürülmesi Đnternetin yaygınlaştırılması yönünde atılmış olumlu bir adımdır. Bkz. 5838 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Kabul T.: 18.02.2009, RG 28.02.2009/27155 (Mükerrer).

99

Bick, s. 97.

100

Đnternet ilk zamanlarda her ne kadar bir iletişim aracı olarak düşünülmüşse de, artık ticaretin en önemli araçlarından birisi haline gelmiştir101. Özellikle, Amazon, Ebay, Yahoo gibi şirketlerin Đnternet üzerinden yoğun hacimli ticari işlemler yapması, elektronik ticarete ivme kazandırmış ve Đnternetin özellikle ticari amaçlı olarak kullanımı ön plana çıkarmıştır102.

Đnternet suçta aracı olarak kullanılabileceği gibi, Đnternet üzerinden suç işlenilmesi de mümkündür. Özellikle, terör örgütleri Đnterneti yoğun bir şekilde propaganda, militanların eğitimi, haberleşme, bilgi toplama ve sanal saldırılar gerçekleştirmek amacıyla kullanmaktadır103. Başkasının ağına saldırı yapma veya ağa sızma, Đnternetteki verileri değiştirme, zarar verme ve silme, virüs, solucan, mantık bombaları gibi kurtlar, phising, hacking gibi Đnternete özgü suçlar da işlenmesi mümkündür104. Bazen bu tür suçlar büyük maddi zararlara da sebep olabilmektedir. Örneğin, Filipinlerden yayılan “I love you” isimli bir virüs dünya genelinde 15 milyar dolar zarara sebep olduğu tahmin edilmektedir105.

Đnternet devletler tarafından da çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. Đnternetin devletler tarafından vatandaşlarına hem hizmet sunmak hem de vatandaşlarını kontrol etmek amacıyla kullanılabilmektedir. Devletlerin sunmakla yükümlü olduğu görev ve hizmetler ile vatandaşların buna karşılık devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarak Đnternet gibi elektronik ortamlarda yürütülmesi e-devlet olarak ifade edilmektedir106. E-devlet sistemi vatandaşların devlet tarafından sunulan hizmetlere tek noktadan giriş, kolay işlem ve arama yapmalarına olanak sağlamaktadır107. Ayrıca, tüm kamu kuruluşlarıyla dilekçe

101

Sarıakçalı, s. 25.

102

Hofstetter, s. 21; ABD e-ticaret istatistikleri için bkz. dn. 71.

103

Terör Örgütlerinin Đnternet Ortamında Yürüttüğü Faaliyetler, http://www.caginpolisi.com.tr/20/41-43.htm. 104 Bick, s. 183. 105 Goldsmith/Wu, s. 165. 106

Ali Arifoğlu/Abdullah Körnes/Ali Yazıcı/Kemal Akgül/Ahmet Ayvalı, Türkiye Bilişim Derneği, E-Devlet Yolunda Türkiye, Ankara 2002 (“Arifoğlu/Körnes/Yazıcı/Akgül/Ayvalı”), s. 12; ABD, kamu kurumlarının web sitelerini etkileşimli hale getirmek için 2004 yılında 50 milyon dolardan fazla harcama yapmıştır. Bu girişim başarılı olmuş ve ABD’deki birçok kamu kurumunun web sitesi ülke genelinde en çok ziyaret edilen web siteleri arasında yer almıştır. Bkz. Andrew Chadwick, Internet Politics: States, Citizens and New Communication Technologies, New York 2006 (“Chadwick”), s. 177 vd.

107

dâhil tüm yazışmaların tamamlıyla elektronik ortamda gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Türkiye'de e-devlet sisteminin kurulması, işletilmesi ve yönetilmesi görev ve sorumluluğu Başbakanlık adına Ulaştırma Bakanlığı’nca gerçekleştirilmektedir108.

E-devlet sistemleri sağladıkları hız ve pratiklik sayesinde ülke ekonomilerinde büyümeyi yakalama ve sürdürme yolunda büyük bir avantaj sunmaktadır109. Ayrıca, Đnternetin devletler tarafından etkin bir şekilde kullanılmasıyla, karar alma süreçlerine yönetilenlerin katılımlarının artırılması, yönetimde şeffaflık, mali denetlenebilirlik gibi demokratik ilkeler hayata geçebilmektedir110.

Đnternet aynı zamanda insan hakları aktivizminin en etkin araçlarından birisidir111. Đnsan hakları örgütleri, dünyanın farklı noktalarından yayın yapan web siteleri sayesinde devletlerin insan hakları ihlalleri takip ederek ve ihlallere karşı eyleme geçilmesi için kamuoyu oluşturarak dünyanın farklı noktalarındaki bireyler arasında işbirliği oluşturmaktadır112.

Türkiye Đstatistik Kurumu’nun yayınlamış olduğu Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanımı Araştırmasına göre Türkiye’de Đnternet, en çok “iletişim,

108

Bu yetki 20.04.2006 t. ve 26145 sayılı RG’de yayımlanarak yürürlüğe giren, 24.03.2006 t. ve 2006/10316 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla Ulaştırma Bakanlığı’na verilmiştir. Bu hizmetler anılan Bakanlar Kurulu kararı ve 10.08.2006 t. ve 26255 sayılı RG’de yayımlanan, 2006/22 sayılı Başbakanlık Genelgesi gereği Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve Đşletme A.Ş. tarafından yürütülmektedir. Bkz. Devletin Kısayolu, https://www.turkiye.gov.tr; 58. Hükümet tarafından hazırlanan Acil Eylem Planı'nda e-Dönüşüm Türkiye Projesi'ne yer verilmiş, söz konusu projenin koordinasyonu, izlenmesi, değerlendirilmesi ve yönlendirilmesi ile ilgili olarak DPT Müsteşarlığı görevlendirilmiştir. Bu görevin yerine getirilmesi amacıyla DPT bünyesinde Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı kurulmuştur. Ayrıca, 27 Şubat 2003 tarihinde yayımlanan 2003/12 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile e-Dönüşüm Türkiye Projesi'nin amaçları, kurumsal yapısı ve uygulama esasları belirlenmiştir. Bkz. DPT - Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı, http://www.bilgitoplumu.gov.tr/edtr.asp.

109

N. Hüseyin Kuran, Devlet Baba’dan E-Devlet’e: Türkiye için E-Devlet Modeli, Đstanbul 2005 (“Kuran”), s. 5.

110

Bu konudaki en kapsamlı çalışma 44. ABD başkanı Barrack H. Obama tarafından başlatılmıştır. ABD yönetimi açmış olduğu site üzerinden ekonomik kriz sırasında kamu kaynaklarının hangi amaçlarla kullanıldığı hakkında kamuoyunu bilgilendirmeyi amaçlamaktadır. Daha fazla bilgi için bkz. Recovery Act, http://www.recovery.gov.

111

Stewen Hick/Edward F. Halpin/Eric Hoskins, Human Rights and the Internet, New York 2000 (“Hick/Halpin/Hoskins”), s. 3.

112

Dünyanın en yaygın ağlarından birine sahip olan Uluslararası Af Örgütü'nün hedeflerine ulaşmak için kullandığı en etkili yöntemlerinden biri “Acil Eylem”dir ve temel olarak Đnternet üzerinden koordine edilmektedir. Bkz. Uluslararası Af Örgütü - Türkiye, http://www.amnesty- turkiye.org.

bilgi arama ve çevrimiçi hizmetler, mal ve hizmet siparişi vermek ve satmak, bankacılık, kamu kurumlarıyla iletişim, eğitim ve sağlık” gibi amaçlarla kullanılmaktadır113. Aynı konuda yayınlanan başka bir istatistiğe göre, 2008 yılı Ocak-Mart döneminde Türkiye’de Đnternet kullanan bireylerinin %76’sı gazete ya da dergi okuma, %74’ü e-posta gönderme alma, %69,7’si anlık ileti gönderme, %65,2’si müzik indirme ya da dinleme için Đnterneti kullanmıştır114. Girişimler nezdinde yapılan Girişimlerde Bilişim Teknolojileri Kullanımı Araştırması istatistiğine göre ise, 2008 yılı Araştırması sonuçlarına göre 2007 yılında Đnternet erişimine sahip girişimlerin %15,4’ü Đnternet üzerinden sipariş vermekte iken, %9,4’ü Đnternet üzerinden sipariş almaktadır115.

Đnternetin kullanım alanlarını en üst düzeye getirmek için çeşitli araştırmalar yapılmaktadır. Bu konudaki en ilginç çalışma, Đnternet üzerinden koku iletiminin ve hatta vücuda takılan algılayıcılar sayesinde dokunma hissinin iletiminin sağlanması amacıyla sürdürülmektedir116.