Kullanılan malzemeler ve özellikleri

Yapılarda kullanılan ana malzeme kireçtaşıdır.23 _{Bunun dışında sarnıç yapılarında ana}

duvar malzemesi olarak tuğla ve kiremit de kullanılmıştır (Şekil E.41). Kiremit, Kilise 1’in naos kuzey duvarının +3.09 m yüksekliğinden itibaren ve kuzeydeki ek yapılar ile Kilise 5’in tamamında harçla birlikte derz dolgusu olarak kullanılmıştır.

Yapıdan alınan örnekler 2013-2017 yılları arasında Murat Eroğlu tarafından, doktora tezi kapsamında bir takım arkeometrik analizlerden geçmiştir (Eroğlu, 2018). Bu analizler sonucunda elde edilen verilere göre, yapılarda kullanılan kireçtaşının yerel kireç taşı olduğu tespit edilmiştir. Kilise 5’in moloz döküntüsünden alınan örnek ise mermerdir (Tablo 4.1).

Tablo 4. 1. Yapı kompleksindeki yapılardan alınan taş/kayaç örnekleri.24

Tablo 4. 2. Yapı kompleksindeki yapılardan alınan kiremit/tuğla örnekleri.

23 _{Yapı grubunun malzeme analizleri için Şekil E.32 ve Şekil E.44 arasındaki çizimlere bakınız.} 24 _{Çizelgelerdeki tüm veriler Dr. Murat Eroğlu’nun doktora tezinden elde edilmiştir. Yalnızca yapıların}

isimleri bu tezin kurgusuna uygun biçimde değiştirilmiştir.

Örnekler Örneğin Alındığı Yer Kayaç Türü

MBA-T1 Duvar örgüsü Mikritik Kireçtaşı

MBA-T2 Anakaya Mikritik Kireçtaşı

MBA-T3 Moloz dolgu Mikritik Kireçtaşı

MBA-T4 Duvar örgüsü Rekristalize Kireçtaşı

MBA-T6 Moloz döküntü Mermer

MBA-T7 Opus Sectile kaplaması? Rekristalize Kireçtaşı

MBA-T8 Opus Sectile kaplaması? Mermer

Kilise 5'in doğu duvarının güneyinden Kilise 5'in doğu duvarının güneyinden Kilise 5'in doğu duvarının güneyinden

Açıklamalar

Büyük Sarnıç'ın batı duvarından Büyük Sarnıç'ın batı duvarının altından Kıvrımlı duvardan

Kıvrımlı duvardan

Örnekler Örneğin Alındığı Yer Türü

MBA-B1 Derz dolgusu Kiremit

MBA-B2 Derz dolgusu Kiremit

MBA-B3 Derz dolgusu Kiremit

MBA-B5 Moloz döküntü Kiremit

MBA-B6 Moloz döküntü Kiremit

MBA-B7 Moloz döküntü Kiremit

MBA-B8 Duvar örgüsü Tuğla

MBA-B9 Duvar örgüsü Tuğla

Büyük Sarnıç'ın doğu cephesinden Büyük Sarnıç'ın doğu cephesinden Kilise 5'in kuzey cephesinin tabanından Kilise 5'in kuzey cephesinin tabanından Kilise 5'in kuzey cephesinin tabanından Güney Sarnıç'tan (30x?x4.5 cm) Güney Sarnıç'tan kalın tuğla

Açıklamalar

47

Tuğla ve kiremit örneklerinin hamur yapısında farklı türde mineral ve kayaç türleri bulunmaktadır. Bu durum örneklerin üretimine ait hammadde kaynakları hakkında önemli bilgiler vermektedir. Ada ve çevresinde yerel formasyonu kireçtaşları oluşturmaktadır. Tuğla ve kiremit örneklerin petrografik yönden yakın çevre jeolojik formasyonu ile büyük oranda uyumlu olduğu anlaşılmıştır. Denizel kökenli 2 grup örneğin agrega yapısında fosil ve fosil kavkıları yer almaktadır. Bununla beraber bazı tuğla/ kiremit örneklerin (Grup 3 ve Grup 11) hamur yapısındaki serpantinit ve diabaz gibi kayaç parçaları, ada ve yakın çevresinde bulunmayan volkanik kökenli kayaçlardır. Bölge jeolojisi üzerine yapılan çalışmalara göre bu tür magmatik/volkanik kayaçlar; Mersin’in kuzeyinde Mersin Ofiyolitleri ile Silifke’nin kuzeyinde ve Mut-Ermenek arasında Göksu Vadisi içerisindeki ofiyolitik kayaç yapısı ile benzerlik göstermekte, en genel anlamda ada yerleşimi ve bu bölgeler arasındaki ilişkiyi malzeme bazında desteklemektedir. (Akyol ve Eroğlu; 2017, s.158)

Tablo 4. 3. Tuğla ve kiremit örneklerinin petrografik özellikleri.

Kiremit örneklerinde su emme kapasitesi en yüksek olan örnek Kilise 5’in kuzey cephe tabanından alınan moloz döküntüdür (MBA-B6). Tuğla örnekleri içerisinde su emme kapasitesi en düşük olan örneğin Kilise 1’in alt kotunda bulunan Güney Sarnıç’ın duvar örgüsüne ait tuğla (MBA-B8) olduğu tespit edilmiştir. Su emme seviyesi en yüksek olan tuğla ise yine Kilise 1’in alt kotundaki Güney Sarnıç içerisinden alınan duvar örgüsüne ait örnektir (MBA-B9). Su emme kapasitesi ile doğru orantılı olarak kiremit örneklerde gözenekliliği en yüksek olan MBA-B6’dır. Tuğla örneklerde ise gözeneklilik oranı en düşük olan MBA-B8, en yüksek olan MBA-B9’dur (Tablo 4.2). Bu bağlamda aynı yapı içerisinden alınan iki örneğin gözeneklilik ve su emme kapasitesi göz önüne alındığında, yapı malzemelerinin belli bir standarda uygun olması dikkate alınmadan üretildiği düşünülmektedir.

Harçlar için yapılan analizlerin sonucunda; “Petrografik olarak bağlayıcı ve agrega oranları belirlenmiştir. Harçları oluşturan bağlayıcılar kireç ve kireç/kil karışımlıdır.

48

Agrega içeriğini de kayaç parçaları ve mineraller, tuğla kırıkları ve organik kalıntılı gruplar oluşturmaktadır” (Eroğlu, 2018, s.69). Eroğlu, asitte çözünen kısımların bazda çözünen kısımlara oranına göre kireç içerikli harçları; agrega içeriği ve türüne bağlı olarak yağlı harç (YK) veya hidrolik harçlar olarak (ZHK, OHK ve HK) sınıflandırmıştır. Bu sınıflandırmaya göre alınan örneklerden MBA-H1, MBA-H3, MBA-H5b, MBA-H8, MBA-H12 örnekleri yağlı harç ve MBA-H2, MBA-H4, MBA- H5a, MBA-H6 örnekleri ise hidrolik harçtır (Tablo 4.4).

Tablo 4. 4. Yapı kompleksindeki yapılardan alınan harç örnekleri.

Tablo 4. 5. Harç örneklerinin petrografik özellikleri.

Harçların petrografi analizi sonucunda elde edilen verilere göre, MBA-H1, MBA-H4, MBA-H5a, MBA-H6 ve MBA-H7 örneklerinin agregalarının içerisinde düşük oranda tuğla kırığı bulunmaktadır. MBA-H2, MBA-H5b, MBA-H12 ve MBA-H4, MBA- H5a, MBA-H6, MBA-H7 örneklerinin agrega içeriğinde dere kumu olduğu tespit edilmiştir (Tablo 4.5).

Alınan sıva örneklerine yönelik yapılan analizler sonucunda; “Hidrolik özelliği yüksek olan sıvaların bileşiminde silisyum (SiO2), aluminyum (Al2O3) ve demir (Fe2O3) oranı yüksektir… Sıvayı oluşturan bağlayıcılar kireç/kil karışımlı ve kireç olarak

Örnekler Örneğin Alındığı Yer Kireç Türü

MBA-H1 Moloz dolgu YK

MBA-H2 Moloz dolgu ZHK

MBA-H4 Moloz dolgu ZHK

MBA-H5a Mozaik harcı OHK

MBA-H5b Mozaik harcı YK

MBA-H6 Moloz dolgu OHK

MBA-H7 Moloz dolgu -

MBA-H8 Moloz dolgu YK

MBA-H12 Moloz dolgu YK

Kilise 1'in doğu duvarının iç apsisinden Güney Sarnıç'tan

Kilise 1'in alt kotunda Kilise 5'in kubbe kasnağından Kilise 5'in doğu duvarının güneyinden yatak harcı (üst tabaka)

Kilise 5'in doğu duvarının güneyinden yatak harcı (alt tabaka)

Açıklama

Büyük Sarnıç'ın batı duvarından Kıvrımlı duvardan

Kilise 5'in doğu duvarından

Kireç Kil Çm Alçı TK Org

Harç Gr1 75 25 100 - - - 1,5 - -

Harç Gr2 62 38 95 5 - - - - Dere kumu

Harç Gr3 57 43 85 15 - - 1,5 - Dere kumu

Harç Gr4 97 3 100 - - - - Harç Örnek Grupları MTB (%) MTA (%)

Matris Bağlayıcı İçeriği (%100) Matris Agrega İçeriği (%100)

Kayaç ve Mineraller Açıklamalar 98,5 (Q,Kt,Ft,Sr,B, D,Pl,C,Py,Ov) 100 (Q,Kt,Ç,Ft,Sr,St, M,Km) 98,5 (Q,B,D,G,M,R,Kt, Kp,Ks,Py,Ov,Op) 100 (Q,K,Pl)

B: Bazalt, C: Kalsit, Ç:Çört, D: Diyabaz, Ft: Fillit, G: Granit, K: Kireçtaşı, Km: Meta Kumtaşı, Kp: Pelajik Kireçtaşı, Ks: Sparitik Kireçtaşı, Kt: Kumtaşı, M: Mermer, Ov: Olivin, Op: Opak Mineraller, Pl: Plajiyoklas, Py: Piroksen, Q: Kuvars, R: Radyolarit, Sr: Serizit, St: Sleyt, TK: Tuğla Kırığı Parçaları

49

ayrılmaktadır. Agrega içeriğinde kayaç parçaları ve mineraller, tuğla kırıkları tespit edilmiştir” (Eroğlu, 2018, s.72) (Tablo 4.6).

Sıva örneklerinin petrografi analizi sonucunda elde edilen verilere göre, örneklerden MBA-S1a, MBA-S1b, MBA-S4 tuğla kırığı içerirken, Kilise 5’in nişinin içerisinden alınan MBA-S2 ve MBA-S3 tuğla kırığı içermez. Kilise 5’in kuzey haç kolunun, doğu duvarı üzerindeki nişten alınan MBA-S3 örneğinin içeriğinde mermer tozu bulunmaktadır (Tablo 4.7).

Tablo 4. 6. Yapı kompleksindeki yapılardan alınan sıva örnekleri.

Tablo 4. 7. Sıva örneklerinin petrografik özellikleri.

Kilise 5’in opus sectile kaplamasında kullanılan mermerler ise çok çeşitlilik gösterir (Şekil C.97). Bu mermerlerin Afrika, Tunus, Teos, Lasos, Carystos ve Marmara Adası menşeili olduğu kaynaklarla karşılaştırma sonucu anlaşılmıştır (bkz. Marta, 1991, s. 59-69).