Kredi Kartı Kullanımı Ġle Ġlgili Literatür Taraması

Tüketici araĢtırmacıları ve pazarlamacılar, kredi kartlarının bir ödeme mekanizması ve kolaylık olarak bireysel tüketicinin yargı ve davranıĢlarını nasıl etkilediğini ve kredi kartı tüketicilerinin nasıl profillendirilebileceğini anlamaya yönelik çalıĢmalar yapmıĢlardır (Chatterjee ve Rose, 2012; Zhao vd., 2009; Soman ve Cheema, 2002; Thomas vd., 2011). Ayrıca, tüketicilerin yönetilemeyen kredi kartı borçlarını tahakkuk etmelerine yardımcı olmak için neler yapabileceğini inceleyerek politik yapmayı etkilemeyi amaçlayan bir çalıĢma akıĢı da bulunmaktadır (Gal ve Mcshane, 2012; Soll vd., 2013).

Yapılan birçok çalıĢma, kredi kartı tüketicilerini sınıflandırırken tüketicilerin geri ödeme davranıĢlarının yanı sıra yeni bir sosyal sınıfı da beraberinde getirmekte ve tüketicilerin kredi kartı uygulamalarının ait oldukları sosyal sınıftan büyük ölçüde etkilenebileceğini göstermektedir (Bernthal vd., 2005; Mathews ve Slocum, 1970; Penaloza ve Barnhart, 2011).

Kredi kartları yalnızca tüketicilerin içinde bulunmak istedikleri sosyal sınıf içerisinde kendilerini alıĢkanlık haline getirmekle kalmayıp, aynı zamanda tüketicilerin sosyal sınıf ayrımları yapmalarını sağlamaktadır (Bernthal vd., 2005; Manning, 2000). Demografik değiĢkenler söz konusu olduğunda, gelirin kart kullanım oranını etkileyen tek en önemli değiĢken olduğu tespit edilmiĢtir. Bir kiĢinin sahip olduğu kredi kartlarının sayısı daha fazla gelirle artmaktadır (Kaynak ve Harcar, 2001: 37).

Kinsey (1981), gelir arttıkça kredi kartı hesaplarının sayısının da arttığını gözlemlemiĢtir. Daha yüksek gelirli ailelerin düĢük gelirli ailelere göre kredi kartlarını kullanma olasılıkları daha yüksek bulunmuĢtur. Dahası, Barker ve Sekerkaya (1992) kredi kartı kullanıcılarının, muadillerinden daha yüksek gelir elde etme ihtimalinin daha yüksek olduğunu bildirmiĢtir. Wasberg ve Hira, (1992) kredi kartı borç miktarı ile hane halkı net geliri arasında olumlu bir iliĢki bulmuĢtur. Aksine, Choi ve DeVaney (1995) gelirin kredi kartlarının kullanımı üzerinde önemli bir etkisi olmadığı sonucuna ulaĢmıĢlardır. Buna karĢılık, Danes ve Hira (1990), düĢük ve orta gelirli ailelerin yüksek gelirli ailelerden daha çok kredi kartı kullanmaya yöneldiği bulgusunu yapmıĢtır.

Ekonomik açıdan daha az imtiyazlı olan bu kiĢiler kredi kartlarını makul bir oranda kredi için bir taksit aracı olarak kullanmaktadırlar (Kaynak ve Harcar, 2001: 38).

Thomas vd., 2005 te yapmıĢ oldukları çalıĢmada internet üzerinden alıĢveriĢ gibi yeni ticari kanallarında daha çok kredi kartı kullanımının hakim olduğuna dikkat çekmektedirler. Kredi kartı kullanımındaki büyüme, kiĢisel krediler, araba kredileri, banka kredileri, depo kartları ve diğerleri tarafından uzatılmakta olan kredilerdeki büyüme ile eĢleĢmektedir (Thomas vd., 2005: 1012).

Cargill ve Wendel (1996)‘ ya göre, gelir, hane halkı için kredi kartı bakiyelerinin önemli bir belirleyicisidir. Çünkü, alternatif ve daha ucuz olan tüketici kredileri gelir arttıkça daha eriĢilebilir hale gelmektedir. Gelir gibi, yaĢın da kredi kartı kullanımı ve bakiyeleriyle arasında negatif bir korelasyon vardır. Statü ve edinilen deneyimden dolayı elde edilen gelirin yaĢla birlikte artması, bir kartın kredi ihtiyacının azalmasına yol açmaktadır (Cargill ve Wendel, 1996: 387- 389).

Karamustafa ve Biçkes (2003) tarafından NevĢehir‘de bulunan tüketiciler üzerine kredi kartı kullanımına etkisi olan unsurları saptamak amacıyla yapılan araĢtırmada, kredi kartı sahibi olmanın, finansal olarak kaynak sağlaması ve internet alıĢveriĢlerinde veya fiziksel alıĢveriĢlerde kolaylık oluĢturması açısından avantajlı olduğu, buna ek olarak cinsiyet dıĢındaki demografik özellikler açısından istatistiksel anlamda farklılıklar bulunduğunu tespit edilmiĢtir (Karamustafa ve Biçkes, 2003: 91‐ 113).

Hayhoe (2002), tarafından yapılan araĢtırmada, üniversite yaĢamının öğrenciler açısından kredi kartı kullanımında keĢif konusu olan yepyeni bir boyut içerdiği (kredi kartlarına kolayca eriĢim sağlama açısından) ve öğrencilere kampüse girer girmez yoğun bir halde kredi kartı konusunda öneriler sunulduğu için, öğrenci sayısının %75‘inin en az bir kredi kartı, ortalama olarak ise üç kredi kartı kullandıkları tespit edilmiĢtir (Hayhoe, 2002: 71‐ 77).

Joo vd. (2003) araĢtırmalarında, üniversite öğrencilerinin kredi kartı kullanımlarını etkileyen dört etkene (demografik, psikolojik ve sosyo‐ekonomik özellikler, edinilen tecrübeler) odaklanmıĢlar ve araĢtırma sonucunda sosyo‐ekonomik faktörlerden öğrencilerin öğrenim yıllarıyla kredi kartlarının kullanımları arasında güçlü

bir iliĢki bulunduğunu; diğer etkenler ile arasında ise anlamlı bir iliĢkinin bulunmadığını gözlemlemiĢlerdir (Joo vd., 2003: 8‐ 15).

Tablo 2-3: Kredi Kartı Kullanımı Ġle Ġlgili Literatür Taraması Özeti AraĢtırmacılar/ÇalıĢmanın

Yapıldığı Yıl Katkılar

Feinberg (1986)

Kredi kartlarının uyarıcı özelliklerinin tüketicilerin satın alımlarında etkili olup olmadığı incelenmiĢ ve kredi kartı kullanılabilen mağazalarda daha fazla satın alım yapıldığı tespit edilmiĢtir.

Roberts ve Martinez (1997) Kredi kartı kullanımının bir güç ve prestij algısı yarattığı ve kompulsif satın alma davranıĢına ittiği tespit edilmiĢtir. Roberts ve Jones (2001)

Paraya yönelik tutumlar, kompulsif tüketim ve kredi kartı kullanımı arasında iliĢki olup olmadığı incelenmiĢ ve bu üç kavramın iliĢkili olduğu tespit edilmiĢtir.

Durukan vd. (2005)

Kredi kartlarının bir avantajı olan taksit uygulamasının tüketicilerin harcama alıĢkanlıkları üzerindeki etkisi ölçülmüĢ ve kredi kartlarının taksitlendirme avantajının harcamaları arttırdığı tespit edilmiĢtir.

SavaĢçı ve Tatlıdil (2006)

Bankaların kredi kartı pazarında uyguladığı müĢteri iliĢkileri yönetimi stratejilerinin müĢteri sadakatine etkisi olup olmadığı incelenmiĢ ve araĢtırma sonucunda pozitif etki tespit edilmiĢtir.

Bevill ve Dale (2006)

Kredi kartlarının tüketiciler tarafından statü göstergesi olarak algılandığı, sosyalleĢme aracı olarak kullanıldığı ve bu yüzden yüklü borçlar altına girildiği tespit edilmiĢtir.

AĢan (2007) Kredi kartı kullanımı, sosyo ekonomik özelliklere göre _{incelenmiĢ ve sosyo ekonomik özelliklerin kredi kartı} kullanımı üzerinde etkisi olduğu tespit edilmiĢtir.

Pirog ve Roberts (2007) Kredi kartı ve kompulsif alıĢveriĢ arası iliĢki incelenmiĢ ve pozitif iliĢki olduğu tespit edilmiĢtir.

Lo ve Harvey (2011) AĢırı ve kontrolsüz satın alma davranıĢları gösteren kiĢilerin büyük çoğunluğunun kredi kartı kullandığı saptanmıĢtır. Yurtsever ve Çakmak

(2012)

Kredi kartı kullanımının plansız satın alma davranıĢı üzerine etkisi araĢtırılmıĢ ve kredi kartı kullanan bireylerin daha fazla plansız satın alım yaptıkları gözlemlenmiĢtir.

Peltier (2013)

Kompulsif bozuklukların kredi kartı kullanımı üzerinde etkisi incelenmiĢ ve obsesif kompulsif bozukluğu olan kiĢilerin daha fazla kredi kartı kullandığı gözlemlenmiĢtir.

Awanis ve Cui (2013)

Kontrolsüz kredi kartı kullanan tüketicilerin borçlandıkları ve alıĢveriĢ sonrasında büyük endiĢe ve piĢmanlık yaĢadıkları gözlemlenmiĢtir.

Arslan (2015)

Kredi kartı kullanımının kompulsif satın alımlara etkisi incelenmiĢ ve kredi kartı kullanımın kompulsif satın alma davranıĢları üzerinde etkisi olduğu tespit edilmiĢtir.

Korur ve Kimzan (2016)

Kompulsif satın alma davranıĢları ve alıĢveriĢ sonrası hissedilen piĢmanlık üzerinde kredi kartı kullanımının rolü incelenmiĢ ve kredi kartı kullanan bireylerin daha fazla kompulsif satın alma eğilimi gösterdikleri ve bu satın alımlar sonucu piĢmanlık yaĢadıkları saptanmıĢtır.

3. BÖLÜM

KREDĠ KARTI KULLANIMININ, HEDONĠK, PLANSIZ VE KOMPULSĠF SATIN ALMA DAVRANIġI ÜZERĠNE ETKĠSĠ

3.1. ARAġTIRMANIN METODOLOJĠSĠ

AraĢtırmada ilk olarak araĢtırmanın amacı, kapsamı ve araĢtırmanın metodolojisini oluĢturan veri toplama yöntemi, örneklem büyüklüğü, araĢtırmanın modeli ve hipotezleri belirtilecektir. AraĢtırmanın son kısmında ise veri bulgularının değerlendirilmesi ve sonuçlarına değinilecektir.