Kompulsif Satın Alma DavranıĢı ile Ġlgili Literatür Taraması

Tüketicilerin bazen güzel zaman geçirmek, diğer tüketicilerle iletiĢim kurarak sosyalleĢmek, benlik kazanmak ve kendilerini daha mutlu hissedebilmek için ihtiyacı olup olmadığını düĢünmeksizin alıĢveriĢ davranıĢı göstermesi tüm hayatını hakimiyeti altına almaktadır. Satın alma isteğindeki aĢırılığın bir zorlayıcı bir baskı niteliğinde olması Ģeklinde tanımlanmakta olan kompulsif satın alma davranıĢı, tüketim kültüründeki negatif bir çıktısı olarak gözlemlenmiĢtir (Roberts ve Martinez, 2005: 7). Buna ek olarak, kompulsif satın alma davranıĢı, bir Ģeylere sahip olma isteğinden ziyade, daha fazla kiĢilerarası ve benlik saygısı hedeflerine ulaĢma çabası olarak ortaya çıkmaktadır (O‘Guinn ve Faber, 1989: 149).

Faber ve O‘Guinn (1992), tarafından yapılan araĢtırmada bağımlılık davranıĢlarına yatkın bireylerin, çocuklar ve ergenler gibi yetersizlik hissi ve düĢük benlik saygısı hissetme eğiliminde olduğu gözlemlenmiĢtir. Birçok çalıĢmada benlik saygısının düĢük olmasının, sürekli olarak kompulsif satın alma olasılığını artırdığı saptanmıĢtır.

Benlik saygısı ve kompulsif satın alma davranıĢı arasındaki iliĢki, dıĢsal hedeflerin genellikle benlik konusunda güvensizliği ve içsel hedeflerin daha yüksek benlik saygısını yansıttığı göz önüne alındığında, hedef sisteminin kompulsif satın alma ile iliĢkili olabileceğini en iyi Ģekilde açıklanmaktadır (Kasser, 2002: 138).

Kompulsif alıcıların, benlik saygısı düĢüktür (D‘Astous ve Roberge, 1990: 308; Faber, 1992: 812; Roberts, 1998: 298) ve hissettikleri yetersizlikleri örtbas etmek için, ruh halinde veya kendi imajında bir değiĢiklik aramak için para harcamaktadırlar; ancak bu kısa sürer (Faber vd.,1987: 133).

Faber ve Christenson (1996), tüketiciler arasında kompulsif satın alım yapanlar ve kompulsif olmayan satın alım yapanlar üzerine yapmıĢ oldukları çalıĢmalarında, kompulsif satın alım yapanların diğer tüketiciler ile kıyaslandıklarında birkaç değiĢik ruh haline sahip oldukları gözlenmektedir. Kompulsif satın alma davranıĢı gösterenlerin

alıĢveriĢleri esnasında özgüvenlerinin yüksek olduğunu ve kendilerini oldukça mutlu hissettiklerini tespit etmiĢlerdir.

DeSarbo ve Edwards (1996) tarafından yapılan araĢtırmada kompulsif satın alma davranıĢı gösteren tüketicilerin dürtü kontrolünde önemli ölçüde problem yaĢadıkları tespit edilmiĢtir. Aynı tüketicilerin önemli ölçüde macera arayıĢı, kusursuzluk, inkarcılık, bağımlılık ve kontrol odaklılık özelliklerine sahip oldukları gözlemlenmiĢtir.

Campbell (2000), kadınların alıĢveriĢ konusunda son derece olumlu tutumlara sahip olduğunu ve satın almayı bir ―boĢ zaman‖ ile iliĢkilendirdiğini, ancak erkeklerin olumsuz tutumlara sahip olduklarını, en azından zaman ve emek harcamak zorunda kalmadan gerçekleĢtirmek istedikleri iĢ olarak alım yaptığını bildirmektedir. Kadınlar, (genellikle keyifli) satın alma sürecine odaklanırken erkekler sonuç üzerinde yoğunlaĢmaktadır. Bu genel eğilim ağırlıklı olarak erkek tüketiciler tarafından satın alınan araçlar veya bilgisayar donanımı gibi belirli türdeki ürünler için daha az güçlü veya tersine çevrilebilmektedir.

Shoham ve Brencic (2003)‘in ifadesine göre ihtiyaç listesi yapmadan alıĢveriĢe gitmek kompulsif satın alma davranıĢını tetiklemektedir. Dolayısıyla tüketicilerin hatırlama amacının yanı sıra, ihtiyaçları dıĢında alıĢveriĢ yapmamak, yalnızca ihtiyaçları olan temel ürünleri satın alarak alıĢveriĢlerini sonlandırmak amacıyla liste yaparak alıĢveriĢe gittiklerini tespit etmiĢlerdir (Shoham ve Brencic, 2003: 132).

Kwak vd., (2003), Roberts ve Sepulveda (1999) tarafından Meksika ve Güney Kore ülkelerinde gerçekleĢtirilen araĢtırmalarda; Faber ve O‘Guinn (1992), tarafından yapılan orijinal çalıĢmada ve birçok diğer araĢtırmada tek faktörlü olarak analiz edilen ölçek, bu çalıĢmalardan farklı olarak iki faktör altında sınıflandırılmıĢtır. Bu iki faktör ilgili çalıĢmalarda, finansal çıktılar ve engellenemeyen harcama olarak adlandırılmıĢtır. Yazarlar bu sonucun doğu ve batı kültürü arasında var olan farklılıklardan dolayı ortaya çıktığını düĢünmektedirler. Ölçeğin farklı boyutlarda sonuçlanmasına kültür farklılıklarının yol açabileceğini ifade etmiĢlerdir (Kwak vd., 2003: 167; Roberts ve Sepulveda, 1999: 64).

Cole ve Sherrell (1995)‘e göre Faber ve O‘Guinn (1992) tarafından geliĢtirilen kompulsif satın alma davranıĢı ölçeği çok yaygın kullanılmasına ve uygulanan birçok

araĢtırmada baĢarılı sonuçlar göstermiĢ olmasına rağmen kompulsif satın alımları belirlemek için yeterli seviyede görülmemektedir ve yüksek seviyede kompulsif satın alma davranıĢı gösteren örneklemler üzerinde uygulanması gerektiği savunulmaktadır (Cole ve Sherrell, 1995: 426).

Tablo 1-4: Kompulsif Satın Alma DavranıĢı Ġle Ġlgili Literatür Taraması Özeti AraĢtırmacılar/ ÇalıĢmanın Yapıldığı

Yıl Katkılar Faber ve O‘Guinn, (1987-1988-1989-1992); Krueger, (1988); Scherhorn vd., (1990); Coopersmith, (1990); Lee, vd., (2000); Yurchisin ve Johnson (2004); Rodriguez-Villarino (2006); Freeman vd., (2009)

Kompulsif satın alma davranıĢı ile benlik saygısı arasında bir iliĢki olduğu, kiĢilerin kendilerine duydukları güven ve saygıyı yükseltmek için kompulsif satın alma davranıĢı gösterdikleri ya da bu tür satın alımlar yaptıklarında daha özgüvenli hissettikleri tespit edilmiĢtir.

Valence, D‘Astous ve Fortier (1988); Elliott (1994); Black vd. (1998); Frost vd., (2002); Moore (2009); Mueller vd., (2010); Sohn ve Choi, (2012)

Depresyon, kaygı bozukluğu, yalnızlık vb. duyguları yoğun Ģekilde hisseden kiĢilerin, bu olumsuz duygulardan kurtulmak, kendilerini daha iyi hissetmek amacı ile kompulsif satın alma davranıĢlarında bulundukları gözlemlenmiĢtir. D‘Astous vd., (1990); DeSarbo ve Edwards (1996); Dittmar, (2005); Wang ve Xiao, (2009); Joireman vd. (2010)

KiĢilerin gerçek benlikleri ile dıĢarı göstermek istedikleri benlikleri arasında farklılık olduğunda çevrelerine kendilerini farklı gösterebilmek adına kompulsif satın alımlarda bulundukları savunulmaktadır. Roberts ve Jones, (2001);

Park ve Burns (2005); Ureta, (2007);

Norum, (2008); Arslan, (2015)

Kredi kartı kullanan bireylerin, kullanmayan bireylere oranla daha fazla kompulsif satın alma davranıĢı gösterdikleri ve kredi kartı kullanımının kompulsif satın alımlara imkan sağladığı tespit edilmiĢtir.

Roberts ve Jones (2001); Palan vd. (2011);

Kukar vd., (2012)

KiĢilerin paraya yönelik tutumlarının kompulsif satın alma davranıĢları üzerindeki etkisi incelenmiĢ ve pozitif etki tespit edilmiĢtir. Frost vd., (2002); Koran vd. (2006); Norum (2008); Reisch vd., (2010); Guo ve Cai (2011)

Kompulsif satın alma ile cinsiyet arasında fark olup olmadığı incelenmiĢtir. AraĢtırmaların çoğunluğunda kadınların erkeklere oranla daha fazla kompulsif tüketim yaptığı gözlemlenmiĢtir.

Balabanis (2002); Sneath vd., (2009); Mueller vd. (2010)

Kompulsif satın alma davranıĢı ile cinsiyet arasındaki iliĢki incelenmiĢtir. Fakat anlamlı bir fark bulunamamıĢtır.

Miltenberger vd. (2003); Rose (2007);

Dittmar vd., (2007); Ridgway vd., (2008)

Narsizm ile kompulsif satın alma arasındaki iliĢki incelenmiĢ ve bu iki kavram arasında anlamlı bir iliĢki olduğu tespit edilmiĢtir.

2. BÖLÜM

KREDĠ KARTI KULLANIMI

2.1. KREDĠ KARTI KULLANIMI

Kredi kartı kullanımı bölümünde; kredi, kredi kartı ve ilgili terimlerin genel tanımı, kredi kartının tarihi geliĢimi, kredi kartlarının türleri, sistemleri, iĢlevleri avantajları ve dezavantajları hakkında bilgiler verilmiĢtir.