Kredi Değerlendirilmes

İşletmenin kredi değerliliğinin tespiti amacıyla yapılan çalışmalar istihbarat ve mali analizden oluşmaktadır. Kredi değerliliğinin tespitinde işletmenin faaliyette bulunduğu sektör ve özellikleri, aile/şahıs şirketi olup olmadığı, profesyonel yöneticilerle yönetilip yönetilmediği, işletme ve ortaklarının moralitesi gibi istihbari bilgiler ile mali veriler birlikte değerlendirilir. İstihbarat çalışmaları ile finansal olmayan veriler saptanmaya çalışılırken, mali analiz teknikleri ile finansal veriler değerlendirmeye tabi tutulmaktadır(T.C.ZB, 2010:4).

Bankalar açacakları krediler ve verecekleri kefalet ya da teminatlar için, talepte bulunanlardan Türkiye Bankalar Birliğince tespit olunacak örneklerine uygun ve yetkililerin imzalarını taşıyan en son hesap durumunu almak zorundadırlar. Hesap durumu aranmayacak kredi işlemleri ise TCMB ve TBB‟nin görüşü alınarak Müsteşarlıkça tespit edilmektedir (www.mevzuat.adalet.gov.tr Erişim: 30.12.2009).

Resmi Gazete‟de 12/11/2009 tarihinde yayınlanan 27404 sayılı Bankaların Kredi İşlemlerine Yönelik Yönetmelikte değişiklik yapılmış olup bankaların kullandıracakları krediler için isteyecekleri hesap durumu belgesinde işlem limiti 250.00_TL‟ye çıkarılmıştır. Bir başka değişle bankaların, mali verileri iyi olmayan işletmelere kullandırabilecekleri kredi üst limitidir.

3.13.2.1. Ġstihbarat

Bankaların kendi taahhütlerini zamanında yerine getirebilmesi bakımından, kredilerinin güvenli, verimli, akıcı (donuk olmayan) ve plase edilebilir olması son derece önemlidir. Kredinin akıcı bir şekilde işlemesi ve güvenli bir şekilde kullandırılması, kredi talebinde bulunan işletmenin yakından tanınması ile mümkündür. Bu noktadan hareketle istihbarat, bankalar tarafından, gerçek ve tüzel kişilerin ahlaki ve mali durumlarının doğru olarak tespiti için çeşitli kaynaklardan yararlanarak bilgi

toplama ve toplanan bu bilgilerin değerlendirilmesi işlemlerinin bütünüdür. Amaç kredi riskinin en aza indirilmesidir. Değerlendirmeye esas bilgilerin sağlıklı ve güvenilir olması istihbaratın, çeşitli ve değişik kaynaklardan düzenli aralıklarla yapılması ile mümkün olmaktadır(TCZB, 2010: 7).

İstihbarat çalışmasında faydalanılabilecek kaynakları resmi ve diğer kaynaklar olarak iki başlık altında ele alabiliriz(TCZB, 2010: 8).

a) Resmi Kaynaklar: Ticaret sicil kayıtları,

TCMB risk santralizasyon kayıtları, Esnaf ve sanatkar sicil kayıtları, Trafik tescil, tapu ve vergi kayıtları,

İcra-iflas dairesi kayıtları, Kanun, kararname ve tebliğler, Deniz ticaret odası kayıtları,

Sosyal Güvenlik Kurumu prim borçluları kayıtları, İhale yasaklısı firma kayıtları.

b) Diğer Kaynaklar: Şirket ana sözleşmesi,

Mali tablolar (Bilanço, gelir tablosu, dipnotlar, ek mali tablolar, yardımcı defterler),

Hesap Durum Belgesi ve Mali Hesapların Açıklayıcı Notları, İşletme yetkili veya ortakları ile karşılıklı görüşme,

İşletme merkez ve tesis ziyareti,

Piyasa incelemesi, iş ilişkisindeki firmalarla yapılan görüşmeler, Firmanın bankalarla olan ilişkileri,

Dış denetim raporu, firma faaliyet raporu, hazirun cetveli, SMMM/YMM raporu, imza sirküleri,

Kapasite raporu, hak ediş belgesi, iş bitirme belgesi, iş sözleşmeleri, KKB sorguları,

Resmi ve diğer kaynaklardan elde edilen bilgiler ile işletme ve ortakların mali ve ekonomik durumları, faaliyet gösterdikleri sektörün durumu ve krediye alınacak teminatın değerliliği gibi konular saptanmağa çalışılır.

3.13.2.2. Mali Analiz

Mali analiz, firmanın mali durumunu, faaliyet sonuçlarını ve finansal yönden gelişimini değerlendirebilmek, gelişme yönlerini tespit edebilmek ve işletme ile ilgili ileriye yönelik tahminlerde bulunabilmek için mali tablolarda yer alan kalemler arasındaki ilişkilerin ve bunların zaman içinde göstermiş oldukları değişimlerin incelenmesidir(TCZB, 2010: 15).

Mali tahlil uzmanı, mali verileri incelerken firmanın rakam yığınları arasından gerçek durumunu görebilmeli, kredi talebinin gerçek nedenini saptamaya çalışmaktadır. Tabloların düzenlendiği tarihte işletmenin borç ödeme gücünün tespiti, devamlılığı, işletmenin gelirlerinin geçmişteki eğilimi ve talep ettiği krediyi gelecekte geri ödeyebilecek ölçüde fon yaratıp, yaratamayacağı saptanmaktadır. Kredi tahlilinde işletmelerin deneyimi, moralitesi, yönetim kadrosu ve kapasitesi, rekabet gücü, pazar payı, firmanın likidite ve karlılık durumu, firmanın içinde bulunduğu sektörün yapısı, işletmeden alınmış olan belgeler ve istihbarat çalışması neticesinde elde edilmiş tüm nitel ve nicel veriler limitleri dahilinde ise şubede veya genel müdürlük mali tahlil birimlerinde konusunda uzman personel tarafından analiz sistemi veya var ise derecelendirme sistemi üzerine taşınarak aktarma, arındırma ve konsolidasyon çalışmaları yapılır ve derecelendirme notu elde edilir. Elde edilen tüm veriler ışığında yapılan değerlendirmeler sonucu mali tahlil raporu ve firma tanıtım raporu hazırlanır. Engel teşkil edecek bir sorunun tespit edilmemesi durumunda rapor ve görüş onay makamına gönderilir(Yazıcı, 2007: 34).

İşletmenin mali yapısının ve mali yönden gelişiminin yeterli olup olmadığını belirlemek amacıyla mali tablolarda yer alan kalemlerdeki değişiklikler ile diğer kalemler arası ilişkiler çeşitli analiz teknikleri kullanılarak incelenmektedir. Mali tabloların tahlilinde aşağıdaki teknikler kullanılmaktadır(Akdoğan ve Tenker, 2001: 518).

a) KarĢılaĢtırmalı (Yatay) Analiz

Karşılaştırmalı tablolar analizi işletmenin farklı tarihlerde düzenlenmiş olan finansal tablolarının birbirini izleyen dönemler bakımından incelenmesi ve bu değişikliklerin değerlendirilmesidir. İncelenen işletmenin gelişme yönü hakkında görüş verecek bilgileri sağlaması bu analiz türünün en üstün özelliğidir. Bu sistemden beklenen yararın sağlanabilmesi için karşılaştırılan dönemlerin aynı uzunlukta olması ve aynı muhasebe ilkelerine göre hazırlanmış olması gerekmektedir(TCZB, 2010: 19).

b) Yüzde Metodu ile (Dikey) Analiz

Ortak paydaya indirgenmiş tablolar olarak da adlandırılan yüzde metodu ile mali tablolarda yer alan her bir kalemin payı yüzde olarak ifade edilmektedir. Bu yöntemde birden fazla yılın rakamları ele alınmamakta, bir yılın rakamları üzerinden hesaplama yapılmaktadır. Böylelikle tablolarda yer alan her bir kalemin bütün içindeki payı dikkate alınarak işletmenin yapısı analiz edilmektedir.

Yüzde metodunun iki önemli özelliği bulunmaktadır.

Yüzde metodu, mali tablolarda yer alan kalemlerin toplam içindeki yüzdesini, payını açıkça ortaya koyar. Diğer analiz tekniklerinde, bu kalemlerin toplam içindeki göreli önemleri dikkate alınmamaktadır.

Her endüstri koluna ait ortalama oranların hesaplanmasına ve farklı endüstrilerdeki çeşitli işletmelerin karşılaştırılmasına imkan sağlar(Öztürk, 2005: 56,57).

c) Eğilim Yüzdeleri (Trend Analizi)

Bu analiz yönteminde, bir yıl baz alınmakta ve o yıla ait tutarlar 100 kabul edilerek takip eden dönemlere ilişkin aynı tür değerlerin baz yılına göre yüzde olarak değişimi hesaplanmaktadır. Trend analizinde mali tablolarda yer alan kalemlerin dönemler itibariyle göstermiş oldukları artış ve azalışlar saptanmakta ve bu değişimler baz yıla göre oransal önemleri belirlenerek işletmenin gelişme yönü incelenmektedir(Akdoğan ve Tenker, 2001:575).

d) Oran Analizi

Oran analizi finansal tablolar analizinde kullanılan en yaygın yöntemlerden birisidir. Mali tablolardaki kalemler arasındaki anlamlı ilişkiler, birbirinin yüzdesi veya birkaç katı olarak belirtilmektedir. Hesap veya hesap grupları arasında matematiksel ilişkiler kurularak, işletmenin ekonomik ve mali yapısı ile ilgili yargıya ulaşılmaya çalışılmaktadır. Önemli olan mali tablolardaki kalemler ile ilgili oranlar hesaplamak değil, bu oranların yorumlanması ve değerlendirilmesidir. Oran tahlili, işletmenin finansal durumu ve faaliyet sonuçlarını kendi içinde, aynı veya farklı sektörlerde faaliyet gösteren işletmelerin sonuçlarıyla karşılaştırarak incelemek amacıyla kullanılmaktadır(Öztürk, 2005: 59).

İşletmelerin finansal kaynakları, aktif yapıları, borç ödeme olanakları ve faaliyet sonuçlarının değerlendirilmesinde yararlanılan oranlar şunlardır(TCZB, 2010: 20).

Likidite Oranı, Mali Bünye Oranları, Aktivite (Faaliyet) Oranları, Karlılık Oranları.