Eğitim ihtiyacının iyi belirlenmesi çok önemlidir. KOB’lerin eğitim ihtiyaçları çok çeşitlidir. Bunun yanı sıra hemen her ülkede sayıca fazla ve ülke çapında dağınık olarak yerleşmiş bulunan KOBİ'lerin eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi oldukça zordur. Eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesinde KOBİ'lere yakınlığı bilinen bazı kaynak kurumlarla işbirliği yapılması, anılan zorlukların aşılmasında sık sık başvurulması gereken bir yöntemdir. Bu konuda bilgi ve deneyimine başvurulabilecek kuruluşlar arasında, diğer KOBİ destekleme kuruluşları, KOBİ dernekleri, danışmanlar, finansal kurumlar, odalar ve birlikler, üniversitelerin eğitim merkezleri, araştırma kuruluşları vb. sayılabilir.
Avrupa Eğitim Vakfı ve KOSGEB tarafından 2003 yılında yürütülen bir projede 6 ilde imalat sanayinde faaliyet gösteren 150 KOBİ’ye uygulanan ankette:
Yöneticilere en fazla eğitime ihtiyaç duydukları konuların neler olduğu sorulmuş, Tablo 22’de verilmiştir.
Tablo 22
KOBİ’lerin Eğitime İhtiyaç Duydukları En Önemli Konular
EĞİTİM İHTİYACI (%) SIKLIK
Kalite yönetimi 56,9
İhracata ilişkin bilgi ve beceriler 44,5
Üretim yönetimi 43,1
Bilgi teknolojileri 40,1
Stratejik planlama ve strateji belirleme 40,1
İş planlarının oluşturulması 38,0
Pazarlama yönetimi, satış yönetimi 37,2
Finansman yönetimi 28.5
Yönetim ve organizasyon 28,5
Teşvikler 27,0
İnsan kaynakları yönetimi 27,0
Pazarların özellikleri 19,7
İthalata ilişkin bilgi ve beceriler 15,3
Kaynak: Avrupa Eğitim Vakfı ve KOSGEB Proje Raporu
KOBİ yöneticileri en önemli eğitim ihtiyaçlarının kalite yönetimi, ihracata ilişkin bilgi ve beceriler, üretim yönetimi, bilgi teknolojileri, stratejik planlama, strateji belirleme ve iş planlarının oluşturulması, pazarlama ve satış yönetimi, finansman ve insan kaynakları yönetimi olduğu belirlenmiştir.
Aynı zamanda işletmelerin en son yararlandıkları eğitim programlarının %47'si kalite kontrolü ve kalite yönetimine yönelik eğitimlerdir. Firmaların son bir yılda katıldıkları eğitim programlarının konuları arasında ikinci grup içinde bilgi ve iletişim teknolojileri, müteakiben pazarlama, stratejik planlama, finansman yönetimi
ve muhasebe sayılmıştır. Eğitim ihtiyacı olarak ihracat ve üretim yönetimi konularını bildirmelerine rağmen bu konularda eğitim almadıkları görülmüştür.
Kayıtlı eğitim kuruluşları (Tablo 20), eğitmenlerin uzmanlık alanları (Tablo 21) ve son yılda verilen eğitim konularının(Tablo 17, 18) dağılımına bakıldığında KOBİ’lerin en önde gelen sorunlarını çözümü için ihtiyaç duydukları eğitim konuları ile büyük bir oranda uyuştuğu görülmektedir. KOBİ’ler tarafından ikinci sırada eğitim ihtiyacı olarak belirtilen ihracata yönelik eğitim ile üçüncü sırada belirtilen üretim yönetimi ihtiyacına karşılık, az sayıda uzman kuruluş ve eğitmen sayısının mevcudiyeti ihtiyacın karşılanmasında bir arz problemi olarak değerlendirilmektedir.
KOSGEB’in KOBİ’lerdeki eğitim ihtiyaçları hakkında ulaşılmış bulunan bilinç düzeyinin, her ne kadar ihracat ve üretim yönetimi konularında eksik görülse de diğer konularda yeterli düzeyde olduğu söylenebilir. Çünkü, KOBİ’ler tarafından belirtilen eğitim ihtiyaç önceliğiyle KOSGEB’in düzenlediği eğitimlerin miktarı aynı paralelliktedir. Unutulmaması gereken husus yapılan değerlendirme, KOSGEB’in vermiş olduğu eğitim programları veya desteklerinin birbirlerine göre mukayesesidir. Daha öncede değinildiği yıllık imalat sanayinde yıllık ortalama çalışan kişi sayısının sadece %1’i KOSGEB’in eğitim faaliyetlerinden faydalanıyor. Bu durumda, KOBİ’lerin eğitim ihtiyaçlarının karşılanma düzeyi maalesef yeterli değildir.
3.8. KOSGEB’İN KOBİ’LER TARAFINDAN TANINMA DURUMU VE KULLANDIĞI İLETİŞİM KANALLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ
KOSGEB’in KOBİ’lere eğitim programlarının arzında iletişim kanallarının neler olduğu, bunların nasıl işlediği ve KOSGEB’in tanınma derecesinin anlaşılması, eğitim programlarının KOBİ'lere ulaşmasını zorlaştıran engellerin ortadan kaldırılması bakımından önem arz eder.
3.8.1. KOSGEB’in Tanınma Durumu ve İletişimi
KOSGEB “2004-2006 Stratejik Planı” hazırlanarak hedeflere uygun işletmelerin belirlenmesi, doğru işletmelere doğru desteklerin sağlanması, daha kısa sürede daha çok işletmeye ulaşılması, desteklerin dağıtılmasında objektifliğin sağlanması, sektörel kümeleme çalışmalarına baz teşkil edecek sektörel
yoğunlaşmaların tespit edilmesi, KOBİ’ler hakkında istatistiksel analizlerle anlamlı bilgi üretilmesi, sağlıklı bir izleme ve etkin bütçeleme sisteminin oluşturulması amacıyla Saha Tarama Çalışması yaptırılarak yaklaşık 43.000 KOBİ’ye anket uygulanmıştır. Saha Tarama çalışması verilerine göre işletmelerin % 73,9’unun KOSGEB’i tanıdıkları, destek ve hizmetlerden yararlananların % 94'ünün ise KOSGEB’le çalışmaktan memnun oldukları saptanmıştır.
Şekil 4: İşletmelerin KOSGEB ile İletişimleri
Duydum; 28333; 73% Destek Aldım; 4928; 13% İşletme Analizi Yapıldı; 5560; 14%
Kaynak: Saha Araştırma Raporundan düzenlenmiştir.
KOBİ’lere, öncelikle hangi kurum ve kuruluşları eğitim tedarikçisi olarak tanıdıkları sorulmuştur. Buradan, firmaların %94,9'unun KOSGEB'İ eğitim tedarikçisi kurum olarak sınıflandırdıkları anlaşılmıştır. En çok tanınan ikinci ve üçüncü tür tedarikçiler sanayi ve ticaret odaları (%68,8) ve özel danışmanlık firmaları (%66,7) olmuştur. Üniversiteler, Milli Prodüktivite Merkezi (MPM) ve özel şahıslar bir diğer kategoride yer almıştır.
Tablo 23
Varlığından Haberdar Olunan Eğitim Tedarikçileri
EĞİTİM TEDARİKÇİLERİ (%) SIKLIK
KOSGEB 94,9
Sanayi ve Ticaret Odaları 68,8
Özel Danışmanlık Firmaları 66,7
Üniversiteler 29,7
MPM 18,1
Özel Şahıslar 13,0
TSE 5,8
TÜBİTAK 2,9
Kaynak: Akay ve Dağdeviren vd., 2003:34
İşletmeler tarafından KOSGEB’in tanınma düzeyi diğer eğitim sunan kurum veya kuruluşlara oranla çok yüksek durumda olduğu, ancak bu sonuç deneklerin KOSGEB merkezleri tarafından seçilmiş ve mülakata alınmış oldukları gerçeği ile birlikte değerlendirilmelidir.
3.8.2.KOSGEB’in Kullandığı İletişim Kanalları
İşletmelerin eğitim programlarından nasıl haberdar oldukları incelendiğinde, en önemli üç haber alma kaynaklarını; eğitim veren kurumun çağrısı, internet ve üyesi olunan oda veya dernek olarak bildirmişlerdir.
KOSGEB’in işletmelere ulaşmakta kullandıkları kanallar ile karşılaştırıldığında önemli ölçüde bir örtüşme görülmektedir. KOSGEB veri tabanına kayıtlı (2004 yılı itibarıyla yaklaşık 43000) ve analizi yapılan işletmelerin, stratejik hedeflere yönlendirilerek gerekli eğitim programlarına katılımları için KOSGEB tarafından çağrı yapılmaktadır.
KOBİ'lerde bilgisayarlaşmanın ve internet kullanımının son yıllarda yaygınlaşmış olmasına bağlı olarak, internet önemli bir iletişim kanalı olarak belirtilmektedir. İnternetin kullanımının bu denli yaygınlaşmasıyla KOSGEB’e bağlı
tüm birimlerin yıllık eğitim hizmet ve destek programlarının duyurusu KOSGEB web sayfasında ve KOBİNET'te yayınlanmaktadır.
KOBİ’lerin haber alma kanalları ile KOSGEB’in işletmelere ulaşmakta kullandığı iletişim kanallarının çok büyük bir oranda örtüşüyor olması ve KOSGEB’in işletmeler tarafından tanınma düzeyi bu kanalların etkin çalıştığının bir göstergesi sayılabilir.
Geçmiş dönemlerde aldıkları eğitim programlarından sağladıkları faydalar ile son bir yıl içinde katıldıkları eğitim programlarından elde ettikleri faydalar konusunda değerlendirmelerde, firmaların %7,9'u eğitim sonucu edindikleri bilgileri işlerinde uygulamadıklarını bildirirken, son bir yıldaki eğitim programları değerlendirmesinde aynı oran firmaların %15'i tarafından belirtilmiştir. Bu sonuçlar eğitim programlarına katılım nedeniyle sağlanan faydanın hemen değil, belli bir süre zarfında anlaşılabildiği konusundaki varsayımları desteklemektedir.
Eğitimin, yeni yönetim tekniklerinden haberdar olmalarında, yasal gerekleri yerine getirmelerinde, şirket stratejileri ve buna bağlı iş planları oluşturulmasında yeni üretim teknolojileri belirlemelerinde, ürünleri için yeni pazarlar belirlemelerinde hatta yeni istihdam yaratılması, yeni yatırım yapılması ve kalitenin geliştirilmesinde faydalı olduğu işletmeler tarafından belirtilmektedir. Görüleceği gibi, sayılan uzun dönemli faydalar bir firmanın hemen tüm fonksiyonlarını kapsamaktadır. Burada muhtemelen işletmeler, elde ettikleri faydaları katıldıkları eğitim programlarının birebir konuları ile ilişkilendirmenin yanı sıra, eğitim ortamında bulunmanın getirdiği diğer faydaları (örneğin, firmaların birbirlerinden öğrenme durumu vb.) da eğitim programının faydaları olarak değerlendirilmektedir. Bu bilgi, KOSGEB eğitim programlarının tanıtımlarında yararlı olabilir. Böylece KOBİ’lerin eğitim faydaları hususunda bilinç düzeyleri artabilir.
3.9. KOSGEBİN EĞİTİM HİZMETLERİNDEKİ ÜCRET DURUMUNUN