KONU* İLİŞKİLERİ»

Yöntem ler ^Yaşantı

Düzeyi

Yürütücünün Form asyon u Ders kitabı yardımcı

kitap lar, sınıfça tar­ tışm a, bireysel proje­ ler, aile ytşam ına iliş­ kili film ler, konuşm a­ cılar, r o l temsili, grup projeleri tutum tara­ m aları___________________ Ders kitabı yok, yar­ dım cı kaynaklar, gün­ lükler v e otobiyogra­ fik y a zılır, grupta tartışm a, tutum ta­ ram aları

Daha çok genel, nesnel, kogııitif yöıılii dış benlik te özüm lenebildi

Ders ve sınıf öğret- m eni olıırak, form as­ yon alm ış, bireysel farklılıklara karşı duyarlı, öğrencinin gelişm esine yardım ­ cı

O ldukça genel ve nesnel zam an za­ m an oldukça bi­ reysel ve öznel, bir ölçüde affek- tif vönlü

Genelliklo grupta tar- Oldukça özel tışm a, rol temsili

sosyodram

öznel a ffek tif yön lü zam an zaman iç benlikte öziim- lenebilen.

Genellikle grupta tar­ tışm a rol temsili psikodram a.

Daha çok özel ve öznel zam an za­ m an bilinç dışın da genellikle af­ fektif yönlü ve iç benlikte öziimle- nebilen

Rehberlik uzm anı, o- kul psikolojik danış­ m anı, okul psikologu ya da okul sosyal hiz­ m et uzm anı olarak yetişm iş olm ak' (Li sans derecesi + özel sertifikalar + hizmet içi eğitim i)

Okul psikolojik da­ n ışm anı olarak ye­ tişm iş olm ak, birey­ sel psikolojik danış­ m ada yeterince dene­ y im sahibi olm ak, grup düzeyi için özel bir yetiştirm e prog­ ram ından geçm iş ol­ m ak (Lisans üstü de­ rece + özel sertifi­ kalar + hizmet içi eğitimi)

O kul psik olojik da­ nışm anı, klinik psiko­ log ya da psikiyatri uzm anı olarak yetiş­ m iş olm ak (Doktora derecesi + özel staj ve sertifikalar) (*) Bu örnek b ir konunun değişik gruplarda işlenm esini farklı

(2) Bilgi toplama ve yayma — bu bilgiler (üst okul­

lara, üniversite girişe, iş bulmaya, karşı cinsle arkadaşlığa ilişkin ya da stres konusu gibi ruh sağlığı alanında bilgiler) doğrudan doğruya öğ­ rencilerin ihtiyaçlarından 'kaynaklanan ve oniar tarafından istenen bilgilerdir.

(3) Öğrencileri tanıma — psikolojik ölçme araçları­

nın uygulanmasını da içeren bu işlev öğrencinin kendini tanıması amacını güder. Özel ve kişisel bilgilerin gizliliği önem taşır; bu tür bilgiler da­ nışman ile öğrenci arasında kalmalıdır.

(4) Bireysel ve Grupla Psikolojik Danışma — öğren­

cinin psikolojik gelişim ini hedef alır. Grupla psi­

kolojik danışmanın okullarımızda yaygınlaştırıl­

ması birçok açıdan yarar sağlayacaktır.

(5) Sonuçları izleme — okulda ve okul dışında türlü

programlara yerleşen ya da mezun olan öğren­ cilerin ü&t okul veya iş alanındaki durumlarını,

ayrıca psikolojik danışma sonrası öğrencinin

uyumunu izlemeyi içerir.

(6) Müşavirlik (Konsültasyon) — öğrencilerin geli­

şim özelliklerini ve İhtiyaçlarını daha iyi anlama­ ları ve gerekli düzenlemeleri yapmaları için da­ nışman zaman zaman okul yöneticileri, sınıf ve

ders öğretmenleri, programı geliştirm e uzman­

ları ve veliler ile istişarî görüşmeler yapar.

(7) Araştırma ve değerlendirme — ihtiyaçların araş­

tırılması, uygulamaların değerlendirilmesi ve

araç geliştirm e gibi çalışmaları içerir.

(8) Çevre ve veli ile ilişkiler kurma ve geliştirme —•

danışman öğrenciyi ve gerektiğinde ailesini okul dışı hizmet kurum larından da yararlandırma du­

rumundadır. Dış kurumlara havale danışmanın

önemli bir işlevidir. Danışman velinin çocuğunu daha iyi tanımasına ve anlamasına yardımcı ola­ cak hizmetler de verir; okul-aile birliği toplantı­ larına 'katılır.

Bu işlevlerin ayrıntıları «Türk Millî Eğitim Sisteminde

Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerinin Yeniden

Düzenlenmesine ilişkin Esaslar» başlığı altında Mayıs

1981'de Millî Eğitim Bakanlığına sunulan b ir komisyon ra­ porunda belirtilm iştir. Sonuç olarak okul danışmanının iş­ levlerinin öncelikle öğrencilerden başlayarak gerek öğre­ tim, gerek okul yönetimi, gerekse çevre ve velilere ilişkin boyutlar taşıdığı ve çok geniş kapsamlı olduğu söylenebi­ lir. Uygulamadaki sorunlar da bir bakıma bu geniş kap­ samlılıktan 'kaynaklanmaktadır. İlgililerin okul danışmanın­ dan beklentileri böyle geniş bir 'kapsam içinde elbette bü­ yük farklılıklar gösterebilecektir. Okul müdürü ders başarı­ sının yükselmesini ve disiplin sorunlarının azalmasını ya da danışmanın birtakım istatistikleri hazırlamasını bekler­ ken, ders öğretmeni öğrencilere sınıf geçme yönetm eliği­ nin açıklanmasını ya da öğrencilerin sınıfa daha iyi ha­ zırlanmış olarak gelmelerinin sağlanmasını isteyebilecek­ tir. Sınıf öğretmeni ise uygulanan test sonuçlarının bir an evvel sınıfına ulaştırılmasını ve yorumlanmasını ya da da­ nışmanın eğitsel kollara öğrenci seçiminde yardımcı olm a­ sını bekleyebilecektir. Öğrenci ise danışman ile utangaç­ lığı ve sivilceleri konusunda ayrıca kendisine ek iş bulun­ ması için ya da üniversiteye girişteki tercih sıralaması hakkında konuşma isteğinde bulunabilmektedir. Öte yan­

dan veli boşanma kararının ya da öğrenciyi başka bir

okula nakletme isteğinin danışman tarafından öğrenciye benimsetilmesi yahut çocuğuna bir zekâ testi uygulanması için başvurabilmektedir. Okul danışmanı ise kendisinden beklenenler karşısında rolünü bazen tam olarak bileme­

mektedir. Burada şu açıdan da haklıdır. Rehberlik ve Psi­ kolojik Danışma alanının kuramsal temelleri çok güçlü de­ ğildir; bu nedenle danışmanın rolü değişik ülkelerde biraz da sınama yanılma yoluyla oluşturulm uş rehberlik ve psi­ kolojik danışma modelleri içinde, farklı yaklaşımlarla yo- rumlanabilmektedir. Rehberlik ve psikolojik danışma hiz­ m etlerinin temelini oluşturan kavram, anlayış ve ilkeler ül­ kemizde yeterli bir düzeyde açıklığa kavuşturulamamıştır. Ayrıca eğitim alanında çalışanlar çok değişik kaynaklar­ dan gelmiş olabilmekte ve bir ekip çalışması gerektiren rehberlik ve psikolojik danışma alanı için eğitimlerinde o r­ tak bir temele sahip bulunmayabilmektedirler. Diğer yan­ dan okul danışmanının görev ve sorumlulukları, mevzuat ve personelin özlük hakları açısından da belirginliğe ka­ vuşmamıştır.

Literatürde 250 - 300 öğrenciye bir okul danışmanı

olarak belirlenen oran ideale yakın görülürken bizim ül­ kemizdeki okul danışmanlarının toplam sayısı 1000'e dahi ulaşmamıştır. Danışman sayısı yeterli düzeye ulaştığı za­ man çok geniş kapsamlı hizmetleri; iş bölümü ve meslekî rehberlik, grupla psikolojik danışma gibi belli hizmetlerde uzmanlaşma yoluyla yürütm e imkânı doğacaktır.

Okul danışmanlarının uygulamada karşılaştıkları en

önemli sorunlardan biri öğretim in hemen hemen tüm okul saatlerini kapsaması, hattâ rehberlik saatlerinin bile za­ man zaman öğretime katılmasıdır. Başka bir sorun ise reh­

berlik ve psikolojik danışma hizmetleri için okullardaki

yer, araç ve gereç yetersizliği ile parasal destek eksikliği­ dir. Bunun çok önemli bir nedeni okullardaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin arkasındaki örgütsel boş­ luktur. Bu hizmetlerin okul, il ve bakanlık düzeyindeki ö r­ güt modelleri ancak öneri aşamasında kalmıştır.

Uygulamada -karşılaşılan çok önemli diğer bir sorun ise danışmanlık eğitimi ile ilgilidir. Okul danışmanlığının da öğretmenlik gibi bir sertifikaya bağlanması çok yerinde

olacaktır. Böyle bir sertifika programı danışmanın okul

sistemine uyumu için uzmanlık derslerinden başka eğitim yönetimi, programı geliştirme, eğitim teknolojisi gibi ders­ leri de içermelidir. Danışmanlık sertifika programına öğren­ ci seçiminde duyarlı davranılmalı akademik yeteneğin ya- nısıra adayın kişilik özellikleri de dikkate alınmalıdır ki uygulamada öğrencilere daha yeterli bir psikolojik yardım hizmeti götürebilsin.

Bildiriyi şu küçük anekdot ile kapatmak istiyorum : Amerika'da sergi açacak olan bir Japon heykeltraş galeri yöneticisinden şöyle bir ricada bulunuyor, «Heykellerinin altına LÜTFEN DOKUNUNUZ yazısını koyar mısınız?» İşte rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin de okulları­ mızda öğrencilerin dokunabilecekleri hizmetler olması di­ leği iie saygı ve teşekkürlerim i sunarım.

K A Y N A K Ç A

1. Arbuckle, D.S., Pupil Persoıınel Serviccs in Am erican Schools, Allyn and Bacon, Inc., B oston, 1962.

2. K om isyon, «Türk Millî E ğilim Sistem inde Nchberlik ve Psiko­ lojik D anışm a Hizm etlerinin Yeniden Düzenlenmesine İlişkin E sa sla r», Ankara, 1981.

3. Özoğlu, S.Ç., Eğitim de Rehberlik ve Psikolojik D anışm a, Ege Üniversitesi M atbaası, İzm ir, 1982.

4. Rogers, C.R., Freedom to L e a m : A View o f W hat Education M ight B ecom e, Charles E. M errill Publishing Co., Ohio, 1969. 5. Rogers, C.R., «Tow ards a Theory o f Creativity», Creatlvity,

(E ditör :P.E. V e m o n ), Penguin B ooks Ltd., Su ffork , 1980. 6. R ogers, C.R., Client - Centered Therapy H oughton M ifflin

GENEL TARTIŞMA

BAŞKAN — Cok teşekkür ediyoruz Sayın Dr. Sirâl Ü lkü'ye

Zamanımız çok kısaldı, bu konuda katkıda bulunmak ya da soru sormak isteyenler var mı?

Buyurun Sayın Atanur Güneysu.

ATANUR GÜNEYSU — Sayın konuşmacının konuşma­ sında değindiği bir hususa dün bir genç arkadaş da değin­ di soru yoluyla. Bulunduğumuz kuruluşun psikoloji öğret­ meni, aynı zamanda bu kurumun rehberlik görevlisi oldu­ ğunu söyledi. Sayın konuk da bu iki görevi nasıl bağdaştı- rabildiklerini sordu, sayın konuşmacı soruyu yanıtladı, bu­ gün de sayın konuşmacı, öğretm enlik göreviyle rehber da­ nışma hizmetlerinin çok farklı şeyler olduğunu söyledi. Bu tema ik i gün arka arkaya işlendiği için, bu 'konuda çok -kısa görüşümü belirtmek istiyorum.

Savcılık mesleğiyle hâkimlik mesleği arasında bir iliş­ ki var, öğretmenlikle m üfettişlik arasında bir ilişki var, e r­ genle yetişkin arasında bir ilişki var, öğretmenle rehber danışman arasında bir ilişki var. Kanımca bu ilişkiler, uz­ laşmaz çelişkileri içermiyor. Bunların arasındaki ilişkiler birbirine geçişi sağlayacak, birbiri ile diyalogu sağlayacak ilişkiler. Gerçeğin ortaya çıkarılması, ergenin gelişmesini hedefleyen ilişkiler. Biz bu iki meslek kategorisini birbi­ rinden Cin Şeddiyle ayırmaya kalkarsak, psikoloji öğret­ menine siz nasıl rehberlik işi yapıyorsunuz, bunu anlamak mümkün değil veya bunlar çok farklı şeylerdir, birbiriyle bağdaşmaz, şeklinde yaklaşırsak kanımca yanlış yapmış oluruz. Çünkü, aralarındaki farklılık bence görecelidir. Şöy­ le kİ, ergenin ergenlik döneminde anne babasıyla olan iliş­ kilerinde İstediği bağımsızlık, mutlak anlamda bağımsızlık 182

değildir. Biz bu bağımsızlık arzusuna görece bağımsızlık olarak bakmak durumundayız. Tıpkı öğretmenle rehber danışmanın arasındaki farklılığın mutlak farklılık olmadığı gibi. Bunu bu şekilde almanın daha doğru olduğu kanısın­ dayım.

ikinci temas etmeyi istediğim konu, John Devvey'in

yaklaşımı. Sayın konuşmacı, John Devvey'in yaklaşımını öv­ güyle dile getirdi, ben aynı görüşte olmadığımı sayın ko­ nuşmacının izniyle belirtmek istiyorum. John Devvey’in fel­ sefî görüşleri oturumumuzu ilgilendirmiyor, o nedenle ora­ ya girmek istemiyorum; ama psikolojik eğitimle ilgili gö­ rüşlerini birkaç cümleyle toparlamak istiyorum.

John Devvey, varolan psikolojik sorunları, öğrencinin psikolojik sorunlarına, öğrencinin güdüleri, içgüdüleri, dür­ tüleri ve doğasında var olan birtakım şeylerle izah etmeye 'kalkar; ama ben inanıyorum ki, öğrencide var olan veya

ortaya çıkan psikolojik sorunlarını açıklama yolu, onun

doğasındaki güdüleri değil, onun toplumsal ilişkilerine ba­

karak ortaya çıkarılmalıdır. Bu nedenle John Devvey’in,

psikolojik sorunlara yaklaşımını benimsemediğini belirtmek istiyorum. Böyle olduğu için de John Devvey’i büyük eği­ tim ci olarak kabul etmediğimi söylemek istiyorum.

Teşekkür ediyorum.

BAŞKAN — Teşekkür ederiz. Buyurun Sayın Pamukçu.

ŞÜKRAN PAMUKÇU — Sayın konuşmacıya öğretm en­ le rehberlik danışmanı arasındaki ilişkiyi yeterince bize açıkladığı için teşekkür etmeki istiyorum. Ancak burada şunu kısaca belirtmekte yarar var. Rehberlik ve araştırma personeli olarak görevlendirilen arkadaşlarımızın bireysel özelliklerini dikkate almamız gerekir; yani bize şu işi ya­