• Sonuç bulunamadı

Konteyner terminalleri, konteynerlerin taşıma modlarının değiştirildiği, ambalajlama hizmetlerinin sunulduğu, konteynerlerin elleçlendiği ve konteynerlerin gemiden demiryolu veya karayoluna akışının sağlandığı (tersi de olabilir) tesislerdir.

Konteynerin standart bir yük oluşu ve diğer taşıma modlarıyla kolayca bütünleşebilmesi gibi nedenlerden dolayı konteyner taşımacılığının önemi ilk konteyner taşımasının gerçekleştiği 50’li yıllardan günümüze artmaya devam etmektedir. Konteynerin uluslararası ticarette, yükü taşıtana ve taşıyana sağladığı üstünlükler nedeniyle bu artışın gelecekte de sürmesi beklenmektedir.

Konteyner taşımacılığı ulaştırma endüstrisinde bir devrime yol açmıştır. Konteynerler taşıma zinciri boyunca önemli ekonomilere yol açarak yüklerin daha ucuz bir şekilde ve daha uzak noktalara taşınmasına izin vermiştir (Oral ve diğerleri, 2005).

Konteynerin iki nokta arasında taşınması sırasında denizlerde genellikle konteyner gemileri, kara da ise kamyon ve trenler olmak üzere birçok ulaştırma modu kullanılmaktadır. Konteynerin bir taşıma modundan farklı bir moda aktarılması işlemi ise terminallerde yapılmaktadır. Konteyner terminalleri bu anlamda konteynerin denizyolundan karayolu ve demiryolu (ya da tersi) moduna geçtiği, bir anlamda taşıma modunun değiştiği alanlardır.

Bu bölümde öncelikle konteyner taşımacılığının son 20 yılda gelişen ticaret hacmine paralel olarak bu denli önemli atılımlarda bulunmasının nedenlerine bakmak gereklidir. Bu nedenler makro ve mikro dış çevre faktörleriyle açıklanabilir. Makro çevresel faktörler konteyner limanının genel çevresinin analiz edilmesini içermektedir. Bu analiz kapsamında uluslararası / global, ekonomik, politik / yasal, sosyo-kültürel, doğal, teknolojik çevre faktörleri değerlendirilir (Oral ve diğerleri, 2005; Cerit ve Güler, 1998; Peters, 1989).

24

Oral ve diğerleri (2005), konteyner limanlarına yeni fırsatlar yaratan gelişmeleri ve konteyner limanları için risk ve tehdit yaratan gelişmeleri özetlemiştir. Bu çalışmaya göre yeni fırsatlar yaratan gelişmeler aşağıda belirtildiği gibidir;

• Globalleşme ve uluslararası ticaretin artmasıyla dünya, bölge ve bireysel ülkelerde artan ticaret hacmi, buna bağlı olarak tüm dünyada lojistik, taşımacılık ve deniz taşımacılığı pazarının konteyner taşımacılığı lehinde büyümesi,

• Çoklu taşıma işletmeleri ve operasyonlarının çoğalması, • Dünya konteyner gemi filosunun büyümesi,

• Ana rotalara yakın olan limanların konum üstünlüğünün artması, • Limanlarda hizmet olanakları teknolojisinin artması,

• Bilişim alanında sağlanan ilerlemeler ve

• Liman operasyonlarında otomasyona geçilmesidir.

Diğer yandan düzenli hat deniz taşımacılığında faaliyette bulunan dünya çapındaki şirketler, stratejik ittifaklar altında iş birliğine girerek verilen konteyner taşıma hizmetini küreselleştirmektedir. Bunun yanında verilen lojistik hizmetlerin uluslararası düzeye erişmesi ve küresel operatörlerin sadece okyanus taşıma hizmetini vermekten öteye geçerek kapıdan kapıya taşıma ve katma değer lojistiği konularına önem vermeleri yine konteyner limancılığının gelişmesinde etkili olmuştur (Cullinane, 2002, 2005). Bu bahsedilen amaçlara ulaşmak için düzenli hat taşımacılığı yapan operatörler, limanlar ve kara taşıyıcıları dikey bütünleşmeler ile birlikte hareket etmeye başlamışlardır.

Özellikle konteyner taşımacılığında yaşanan bu gelişmeler ile zamanla taşınan konteyner sayısının artması sonucunda ölçek ekonomilerini yakalamak amacıyla konteyner gemileri ve konteyner limanları hacimlerini sürekli arttırma eğilimine girmişlerdir. Gemilerin taşıdıkları yük kapasiteleri sürekli artmış, bu artışın gerektirdiği gemi ölçülerine uygun (derinlik, genişlik, uzunluk) yeni rıhtımlar ve rıhtım vinçleri hizmete girmiştir. Konteyner taşımacılığındaki gelişmelerin etkisi en çok deniz yolunda görülmektedir. Önümüzdeki 10 yıl içinde Ultra Büyük Konteyner Gemilerinin (Malaca Max) hizmete girmesi beklenmektedir. Bu gemilerin kapasitesi 18.000 TEU, genişliği 60 m ve su derinlikleri 21 m olacaktır.

(http://www.globalsecurity.org/military/systems/ship/container-types.htm Erişim tarihi: 08.09.2009)

Konteyner gemilerindeki gelişmelere paralel olarak 1960’lardan günümüze konteyner limanları da ciddi bir gelişim sürecine girmiştir. Bu değişimler daha çok yönetim, organizasyon, operasyon ve ekipman alanlarında yaşanmaktadır.

25

Konteyner terminallerine olan yoğun talep artışı zaman içinde bu terminallerin tasarımlarını da etkilemiştir. Konteyner yükündeki sürekli artışın karşılanması için verimli bir terminal tasarımının hayata geçirilmesi gerekmektedir. Bu tasarımlarda limanda kullanılan personelin ve ekipmanın, ayrıca kullanılan bilişim sisteminin düzeyi ve önemi çok önemli yer tutmaktadır. Özellikle artan yük hacmini takip etmede bilişim alt yapısının kullanımı artık bir zorunluluk haline gelmiştir. Ancak bilişim alt yapısının verimli çalışması tüm operasyonların kusursuz işlemesi anlamına gelmez. Limanlarda kullanılan bilişim sistemleri, operasyonu destekleyici bir özelliğe sahiptir.

Bahsedilen gelişmeler konteyner limancılığının gelişimine katkı sağlamıştır. Konteyner terminal işletmeciliği, konteynerizasyon oranlarının sürekli artması, yani konteynerin bir taşıma kabı olarak sağladığı üstünlüklerin etkisiyle yüklerin konteyner ile taşınma eğilimi nedeniyle önemini çok uzun yıllar yitirmeyecektir.

Tüm bunlara ek olarak, limanların tedarik zinciri içinde lojistik hizmetler için sağladığı uygun alt yapının sayesinde bir cazibe merkezi olarak lojistik üs olma eğilimi de göz önüne alınmalıdır. Özellikle konteyner taşımacılığını ilgilendiren bu lojistik faaliyetler doğal olarak doğrudan konteyner limancılığını etkilemektedir. Avrupa’da ve Uzak Doğu’da lojistik hizmet sağlayıcılarının özellikle konteyner terminallerinin etrafında konuşlanmaları da bu yüzdendir. Bu anlamda konteyner terminallerinde verilen tüm hizmetlerin lojistik sistemin en önemli alt dalı olan ulaştırmanın içinde yer aldığını söylediğimizden hareketle, konteyner terminallerinde verilen yük elleçleme hizmetlerini lojistik hizmet olarak tanımlamak ve tüm yük elleçleme süreçlerinden de lojistik süreçler olarak bahsetmek yerinde olacaktır.