Kişiler Arası İletişim Becerileri

Temel iletişim becerileri aşağıda sıralanmıştır (Morreale ve Rubin, 2002’den aktaran: Doebert, 2004: 25):

• Kitle özelliklerindeki değişikliklerin belirlenmesi ve uyarlanması • Hedef kitlenin ilgisini çeken ve koruyan dilin kullanılması • Yanlış anlamaların belirlenmesi ve yönetilmesi

• Güvenilirliğin gösterilmesi

• Bir iletişim anında zaman kısıtlamalarının iyi bilinmesi • Çoklu iletişim hedeflerinin etkin bir şekilde yönetilmesi

• Sözel ve sözel olmayan davranışlarla dikkatli davranıldığının gösterilmesi • Mesajların durumun veya bağlamın taleplerine uyarlanması

• Mesajları desteklemek için çeşitli kaynaklardan bilgi toplanması • Uygun istatistiksel verilerin belirlenmesi ve kullanılması

• Değerlere dayandırmak ve beklentileri karşılamak için motive olunması • Tutum, inanç ve eylemleri etkileyen mesajların geliştirilmesi

• Grup çatışmalarının etkin bir şekilde yönetilmesi ve çözüme kavuşturulması • Yeni insanlarla yeni ortamlarda konuşulabilmesi ve bu konuşmaya katılım

gösterilmesi

• Karşılıklı anlaşılabilmesi

• Başkalarının farklı görüşlerini ifade etmelerine izin verilmesi ve onların anlaşılmaya çalışılması

• Başkalarının haklarına saygı duyarken kendi hakkının da savunulması • Empati kurulması

• İletişim tarzlarındaki farklılıkların anlaşılması ve buna değer verilmesi • Başka birinin yeni fikirlerine açık olunması

• Başkalarını ekip ruhuna katılmaya ve ekip ruhu ile çalışmaya teşvik edilmesi • Farklı gruplar oluşturma yöntemlerini anlama ve uygulanması

• Görüşülecek konuların belirlenmesi ve yönetilmesi • Toplantılara etkili liderlik edilmesi

• Diğer kültür ve organizasyonlardan gelen insanları anlama ve onlara adapte olunması

• Önemli konu veya sorunların belirlenmesi ve sonuçlara ulaşılması

Yukarıda verilen iletişim becerileri ile ilgili olarak tarihsel süreçte bazı terimlerden yola çıkılarak hareket edilmiştir. İletişim becerileri eğitim programlarında, özellikle 1960’lı yıllarda empati, sıcakkanlılık ve özgünlük gibi sözcükler neredeyse danışmanlık sözcüğünün yerine kullanılacaktı. Daha o yıllarda başarılı danışmanlığın empati, sıcakkanlılık ve özgünlük çerçevesinde olması gerekiyordu. Bu sonuçlara ilk olarak

1960’lı yılların başlarında Whitehorn ve Betz tarafından yapılan araştırmalar ile ulaşılmıştır (Truax ve Mitchell, 1971).

Önceleri klinik vakalarda tedavi etmeye yönelik olarak iletişim becerileri programı uygulanırken sonraki süreçte eğitim çalışmalarında kullanılmaya başlandı. Bu çalışmalardan hareketle geliştirilen en iyi programlardan birisi Robert Carkhuff’a aittir. Carkhuff (1969), bu becerileri:

• empati,

• saygı gösterme, • doğruluk,

• kendini ifade etme • somutluk,

• yüzleşme ve

• samimiyet olarak belirlemiştir.

Her yetenek için bir ölçek geliştirildi. Her ölçek beş seviyeden oluşmaktadır. Programın geçerliliğini doğrulamak için, her biri yedi ölçeğin hepsinde yüksek oranlar ortaya çıktığında alanında uzman kişiler durumu değerlendirdi. Katılımcılara genellikle eğitim öncesi ve sonrasında yedi maddeye (empati, saygı gösterme, doğruluk, kendini ifade etme, gerçeklik, yüzleşme ve samimiyet) göre puan verildi.

Carkhuff dışında iletişim becerilerine farklı bir açıdan bakan Thompson (1993: 5), kollektif sorgulamanın iletişimi kullanarak örnek gösterme ve problem çözme aşamasını geliştirdiğini ileri sürmektedir. Ayrıca insanların iyi iletişim hakkında konuştuklarında genellikle açık ve ikna edici bir şekilde fikirlerin beyan edilmesini anladıklarını belirtmektedir. Sorgulayıcı bir kafa aslında sebebin ne olduğunu ve verileri açıklamak durumundadır. Daha da ötesine gidildiğinde insanlardan farklı fikirlerin çıkması için onları cesaretlendirmek ve aktif bir biçimde başkalarının fikirlerini anlamaya çalışmak iletişim becerisini ortaya koymaktadır.

Başarılı liderlerin iletişim becerileri sorgulamayı kolaylaştırma, grupları gözlemleme ve kendini iyi ifade edebilme yeteneğini geliştirme kabiliyeti etrafında dönmektedir. Bu tür bir öğrenme, farklı bir iletişim tarzı anlamına gelmektedir. Yöneticilerin ve öğretmenlerin

buna benzer iletişim becerilerini kazandırabilmeleri için bazı temel değişikliklere gitmeleri gerekmektedir (Thompshon, 1993: 96).

Farklı araştırmalara göre iletişim becerileri iyi bir iletişim kurmanın ve etkili bir lider olmanın temelini oluşturmaktadır. Bu iletişim becerileri (Wyant, Reinhard ve Arends, 1980: 166):

• Doğruluk • Açıklık

• Başkalarından bilgi temin etmek

Buna göre bir mesajın kaynağı ve içeriği, mesajın iletiminin etkinliğini engelleyebilecek veya arttırabilecek algılara yol açabilir. İletişim, duruma uygun olmalı ve istenen sonucu elde etmek için uygun zamanda uygulanmalıdır. Bir görüşün bildirilmesi sorunları netleştirmeli ve alıcıların kendi perspektiflerini oluşturmalarını ve yanıtlamalarını sağlamalıdır. Bunun için beş metot geliştirilerek etkili bir iletişim sağlanır (Hoy ve Miskel, 1987’den aktaran: Doebert, 2004: 28):

• Doğru bir üslûp ile uygun dil kullanımı • Açık ve tam bir bilgi

• Çoklu kanalların kullanımı • Yüz yüze iletişim

• Fiziksel gürültüyü en aza indirgeyerek yerine göre mesajın anlaşılması için tekrar edilmesi

İletişim becerileri, özel yetenekli öğrencilerin yanı sıra destek programları ile üniversite, lise ve daha küçük yaş grubunu oluşturan öğrencilere de kazandırılabilir. İletişime yönelik danışmanlar belirtilen yaş grupları ile başarılı bir biçimde öğrencilere iletişim becerileri kazandırmıştır (Main, 1976: 60). Çeşitli programlar ile kazandırılan iletişim becerileri:

• Dinleme becerisi

• Kendini ifade edebilme becerisi • Kişiler arası problem çözme becerisi • Karşılıklı konuşabilme becerisi

Öğretme ve öğrencilerle etkileşim sürecinde, öğretmenler birtakım beklentiler içerisine girmektedir. Olumlu beklentiler olumlu öğrenci davranışlarına yol açmakta iken, olumsuz

beklentiler olumsuz öğrenci davranışlarına yol açmaktadır. Bazı durumlarda, bir öğrenci beklenenden daha iyi bir performans sergilediği halde, ilgili öğretmen o öğrenci hakkında olumsuz kararlar alma eğiliminde olabilmektedir. Öğretmenlerin öğrencilerden etkilenebildikleri durumlar da vardır. İlgilenme, bakma, gülümseme ve sorulara cevap verme, öğretmenlerin etkinliklerini ölçmek için kullandıkları kriterlerdir. Öğretmen davranışları öğrenciler tarafından değiştirilebilir. Öğrenciler sınıfta olumlu davranışlar sergilediklerinde öğretmenler daha olumlu; öğrenciler sınıfta olumsuz davranışlar sergilediğinde ise öğretmenler daha olumsuz olabilmektedir. Öğretmenler, etkili iletişim becerilerini kullanarak olumsuz öğrenci davranışlarını değiştirmeye daha yatkındır (Main, 1976: 62).

Farklı görüşlere göre özel yetenek/üstün zekâ (giftedness) şeklinde bireyin potansiyelinin ölçülmesinin mümkün olmadığı gibi, iletişim becerisinin de ölçülmesinin pedagojik açıdan mümkün olmadığı hususu belirtilmektedir (Weigand, 2016). Dolayısıyla her iki alan da bireyin en üst düzey potansiyeline odaklanmaktadır. Kişilik ve çevre faktörleri bu potansiyelin gelişiminde etkin rol oynamaktadır. En üst düzey potansiyelin dinamik açıdan Renzulli ve Mönks modellerinde kişisel ve çevresel faktör gelişimlerinin önemi vurgulanmaktadır (Renzulli, 1986: 53-92; Mönks; 1992: 17-22).

Deneysel çalışmalara göre güçlü iletişim becerilerinin özel yetenekli öğrencilere kazandırılması ile kişiler arası iletişimlerinin ivme kazandığı ortaya çıkarılmıştır (Longoria ve diğerleri, 2009: 919-929). Pragmatik iletişim becerilerine sahip olmayan özel yetenekli öğrencilerin daha az pozitif özelliklere sahip oldukları akranları tarafından belirtilmiştir. İletişim becerilerine sahip olmayan bu öğrencilerin sosyal sorunların çözümünde de tecrübe sahibi olmadıkları vurgulanmıştır (Place ve Becker, 1991: 227-241). Sözel yetenek ve iletişim alanında özel yetenekli öğrencilerin belirli başarılarının kişiler arası iletişimlerini doğru oranda etkilediği ifade edilmiştir (Longoria ve diğerleri, 2009: 926).