Kentleşmenin Sonuçları

Toplumsal yaşam söz konusu olsun olmasın yaşanan her değişim, her süreç beraberinde avantajlar getirdiği gibi sürecin içinde olan taraflara bazı dezavantajları da yaşatmaktadır. Kentleşme açısından baktığımız zaman birçok kişinin avantajları gözeterek tercih ettiği bu yaşam alanı, yaşam tarzı dönüşümü birçok dezavantajı da beraberinde getirmektedir. Günümüz dünyasında kentleşme açısından yaşanan gelişmelere baktığımız zaman hızla ilerleyen bu sürecin sonuçlarının daha çok önemsenmelidir. Kentleşmenin sonucunda ortaya çıkan bir diğer kavramda “kentsel büyüme”dir. Gelişen kentler büyürken imkânları beraberinde getirdiği gibi sağlıksız kentleşmenin olumsuz yönlerini de bünyesinde barındırır hale gelir. Kentsel büyümeye ortam hazırlayan temel etmenleri Altuğ (1989:89) şu şekilde belirtmektedir;

• Bu unsurlardan öncelikli olanı yüksek tarımsal prodüktivitenin varlığı. Bu kavramı sadece kentsel nüfusu besleyecek yeterli miktarda gıda maddelerinin üretilmesine olanak verilmesi açısından değil aynı zamanda önemli oranda tarımsal işgücünün bu kesimden koparak kentsel yerleşmelerde tarım dışı yeni işlerde çalışmasına neden olması bakımından büyük önem taşır.

• Bir diğer önemli unsur hizmet sektöründeki istihdamların kentsel büyümenin itici gücü haline gelmesidir.

• Özellikle kent ortamında alternatifli hale gelerek gelişen ulaşım unsuru da kentsel büyümeye ortam hazırlayan etmenler arasındadır.

• Demografik ve sosyal etmenlerin de kentsel büyümede oynadığı rol büyüktür. Günümüzde keti çekici hale getiren etmenlerin çoğu ekonomik olarak nitelendirilse de kentsel mekânların sosyal anlamda da sağladığı imkân fazlalığı yadsınamayacak boyuttadır.

“Kentsel büyüme söz konusu olduğu zaman akademik otoritelerce kabul görmüş yaklaşım büyüme sistematiğini G.Myrdal’ın “döngüsel birikimli oluşum” ilkesine dayandıran A.Pered’ in kentsel büyüme modelidir” (Görkemli, 2011:19).

Bu model kentsel büyümeye uyarlandığında, en basit anlatımıyla fonksiyonel yapıda meydana gelen bir değişmenin, onu destekleyici yeni değişmelere yol açacağını; bu şekilde, birikimli olarak ortaya çıkan ve giderek hız kazanan bir büyümenin meydana geleceğini yani kısaca büyümenin büyümeyi doğuracağını ileri sürer (Myrdal, 1957:76).

Şekil 4.Pered’in Kentsel Büyüme Sistematiği

Kaynak: (Altuğ, 1989:78).

Pered’in 1965 li yıllarda oluşturduğu bu döngüsel kentsel büyüme sistematiği şeması o dönemlerde yeni bir sanayinin kurulması veya mevcut olan sanayini büyümesi ile kentsel mekânı cazipleştirmiştir. Günümüzde de kentsel alanın vatandaşa sunduğu imkân fazlalığı kenti cazipleştiren en önemli etken iken bu durumun içini dolduran eğitim, bazen iş, bazen de sağlık imkânlarının çoğalan etkisidir. Pered’ in kentsel büyüme sistematiği, her ne kadar yalnızca sanayi faaliyeti gibi tek bir kentsel fonksiyona bağlı ve bu yönüyle sanayileşmeyi kentsel büyüme için bir ön koşul olarak görüyor izlenimi vermekteyse de “sanayi yerine başka kentsel fonksiyona yer verilmesi durumunda da modelin temel yaklaşımını değişmeyeceği söylenebilir”(Altuğ, 1989:79)

2.9.5.1. Kentleşmenin Avantajları

Kent yaşamının bireylere göre ayrıcalıkları bu alanları tercih edilebilir kılmaktadır. Kentlerde yaşayan insan sayısının günden güne artması kişiler için birçok avantaj fazlalığını da beraberinde getirmektedir. Kentleşmenin avantajları şu şekilde maddelendirilebilir: (Vural, 2011).

Yeni bir Sanayinin Kurulması veya Mevcut Sanayinin Büyümesi Çoğaltan Etkisi Yeni Yerel ve Bölgesel Sanayi Kuruluşları Teknolojik İlerleme ve Yenilikler Teknolojik İlerleme ve Yenilik İmkânlarının Arttırılması

• Daha Fazla Yaşam Alanı Sağlaması

Kentleşmenin oluşturduğu büyüme yataydan çok dikey büyüme ve gelişmedir, yüksek katlı yaşam ve iş alanları bu dikey büyümenin tipik örnekleri arasındadır. Kentleşme sayesinde canlıları daha fazla yaşam alanı sağlanmaktadır, örneğin residancelar, akıllı evler, apartman daileleri ya da villalar, cafeler, barlar, sinemalar, aqua parklar, çay bahçeleri…maddi bütçe karşılığında çeşitlenen yaşam alanları şüphesizdir ki kentleşmenin en görünür avantajları arasındadır. Üstelik kentleşme yaşam alanı çeşitliliğini sadece insanlar için değil diğer canlılar için de sağlar botanik parklar, dev akvaryumlar, barınaklar ya da evcil hayvan otelleri… Dolayısıyla canlıların tamamı kentleşme sayesinde alternatifli yaşam alanları ile tanışırlar.

• Enerji Etkinliğinin Yükselmesi

Kentsel mekânda hem elektrik enerjisi hem de toplu taşımada kullanılan çeşitli yakıtların enerjisini düşünüldüğünde alanda ne kadar büyük bir enerji tüketimi olduğunu tahmin edilebilir. Dolayısıyla kentleşme arttıkça etkin bir enerji yönetimi

şarttır.

• Etkili Katı Atık Yönetim Sistemleri

Nüfus yoğunluğunun oldukça fazla olduğu ve nüfusun giderek artma potansiyelini bünyesinde barındıran kentlerde kentleşme süreci etkin bir katı atık yönetimini de gerektirmektedir. Çeşitli geri dönüşüm teknolojileri ile etkinleştirilebilecek bu yönetim sistemleri birçok altyapı çalışmasının da etkililiğini arttırarak, birçok altyapı sorununa da çözüm getirecektir. Günümüzde kaynakların yeniden kullanılabilir olması son derece önemliyken kentin bu olanağı da sağlayarak kaynaklarını etkin kullanması ve bu şekilde gelişmesi şüphesizdir ki sağlıklı kentleşebilmenin anahtarlarından olacaktır.

• Daha İyi Sosyal Olanaklar

Yaşam alanlarının çeşitliliği içinde de kısmen değindiğimiz sosyal olanaklar günümüzde birçok bireyin ihtiyaç tanımı içerisinde yer almaktadır. Kentlin sağladığı bu çeşitlilikte tercih edilirliğinde büyük rol oynamaktadır. Örneğin “eğitim seviyesinin yükselmesi kentleşmenin önde gelen faydaları arasındadır.”(Kaya ve diğ.,2008:24). Sosyal olanak kavramın tanımı kimi vatandaşlar için istihdam kavramı ile bütünleşirken

kimi vatandaşlar için de sağlık hizmeti, kimi vatandaşlarımız için de eğitim imkânları ile bütünleşir.

2.9.5.2. Kentleşmenin Dezavantajları

Kentleşme gibi dinamik bir kavramın sorunları da oldukça doğurgandır. Çalışmanın daha önceki kısımlarında kent sorunlarına ayrıntılı olarak değinilmiştir, bu sebeple Kaya ve arkadaşlarının bakış açısından kentleşmenin dezavantajlarına sadece ismen belirtilecektir. Kentleşme her kentin yaşadığı bir süreçtir ve bu süreç belli noktalarda adaptasyon problemlerini de bünyesinde barındırmaktadır, dolayısıyla kentleşmenin dezavantajları zaten kent sorunlarını yaratmaktadır.

Kentleşmenin dezavantajları;

• İklim üzerindeki etkiler • Hava kirliliği

• Su kaynakları üzerindeki etkiler • Toprak ve kır arazileri

• Maliyetlerin artışı • Çarpık yapılaşma

• Sosyalizasyon sorunu (Kaya ve diğ.,2008:24).

Kentin yaşadığı bir süreç olan kentleşme dönüşümü gerçekleştirirken olumsuz anlamda değişimleri de beraberinde getirmektedir. Aşırı egzoz ve sanayi atıklarından hava, su ve toprak kirliliği meydana gelirken, küresel ısınma iklim değişikliklerine sebep olmaktadır. Ayrıca birçok kentte nüfus yoğunluğunun sebep olduğu çarpık yapılaşma

şehir dokusu git gide bozarak yaygınlaşmaya devam etmektedir, çoğumuzun gözünün önüne gelen gecekondulaşma, yeşilsiz kentler çarpık ve sağlıksız kentleşmenin somut örnekleri arasındadır. Sosyalizasyon ise bireyin toplumun aktif üyesi haline gelme sürecidir. “Başka bir tanıma göre bireyi toplum hayatına hazırlanma sürecidir” (www.sifirforum.com). Kırdan kente göç edenlerin kente alışma sürecinde zorlanmaları bizi kentleşme süreci içinde bireyin yaşadığı sosyalizasyon sorunu ile tanıştırır. Bugün kentleşme, dünyanın gelişmiş ülkeleri olan Batı Avrupa ülkeleri, Kuzey Amerika ve Japonya gibi ülkelerde tamamlanmış ve sorunları büyük ölçüde aşılmış bir olgu iken, “Hindistan (% 27), İran (% 64), Türkiye (% 65.7), Pakistan (% 33) gibi gelişmekte olan

ülkelerde ise tüm canlılığı ve sorunları ile hala yaşanmakta olan bir süreçtir” (Sargın, 2006: 23).