Kelimegrubu hakkında genel bilgiler ve düşünceler

Dilin yapısı; en küçük yapı taşı ses, seslerin birleşimden meydana gelen kelime ve kelimelerin birleşiminden meydana gelen cümle olarak karşımıza çıkar. Cümleler dilin en önemli yapı taşıdır. Cümleyi bir binaya benzetecek olursak bir alt kademesi olan kelimeler bir tuğla, sesler ise kum görevinde olur. Binanın sağlam olabilmesi için tuğlaların doğru bir şekilde yan yana gelebilmelerine ihtiyaç vardır. Buna benzer olarak cümlenin düzgün bir biçimde kurulabilmesi için kelime gruplarının doğru bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Bir varlık bir durum her zaman bir kelimeyle karşılanamamaktadır. Böyle durumlarda kelimelerin kendi aralarında kurmuş olduğu anlamlı birlikler, durumları ve nesneleri ifade edebilmemize yardımcı olmaktadır. Kelime grupları bu bağlamda dildeki önemini ortaya koymaktadır.

Kelime grubunu oluşturan yapı kelimedir. Bu nedenle kelime gurubu kavramını açıklamadan önce kelime kavramı açıklanmaya çalışılacaktır. Kelimeler dilimizde anlamlı en küçük yapı birimleridir. Dilin ifade gücü kelime hazinesinin zengin olmasına bağlıdır. Kelime; durum, nesne, varlık gibi unsurları karşılayan tek başına anlamı olan ve dilin yapısal kısmında birçok görev üstlenenen küçük birimdir. Bu kavramın tanımında birçok farklı görüş dile getirilmiştir.

Kelime kavramı farklı dilcilerce şu iki krıtere bağlı olarak tanımlanmıştır: Anlam ve şekil. Kelimenin şekle göre yapılan tanımına göre: “Sözcük, iki ucuna birer boşluk verilerek yazılan dil birimidir.”(Uzun, 2004:47). Anlama göre yapılan kelime tanımında da bilim insanları dildeki her bağımsız ve anlamlı birim kelimedir şeklinde cevap verilmektedir. Ancak her iki tanımda kelime kavramını tam olarak karşılayamamaktadır. Bu sebeplerden dolayı kelimeyi tanımlayabilmek için hem yapısal hem anlamsal tanımın bir arada yapılmasına ihtiyaç duyulacaktır. Buna uygun olarak şu tanımları verebiliriz: “Kelime; bir veya birden çok heceli ses öbeklerinden oluşan ve tek başlarına zihindeki belirli kavramlara karşılık olan somut veya soyut söz kalıplarıdır.” (Korkmaz, 2014:99). Ergin (2004: 95) “Kelimeler mânâsı veya gramer vazifesi olan en küçük dil birlikleridir.”

64

Kelimeler bir varlığı bir durumu bazen tek başlarına karşılayamazlar. Kelime grupları bu durumda gündeme gelir ve belli bir hareketi, bir varlığı, bir durumu karşılar niteler, belirtir ve pekiştirir. Bu nedenle kelime grupları dilin ifade zenginliği açısından önemli bir yere sahiptir. “Kelime grubu birden fazla kelimeyi içe alan, yapısında ve mânâsında bir bütünlük bulunan, dilde bir bütün olarak muamele gören bir dil birliğidir. Kelime grubu için birden fazla kelime bir takım kaidelerle belirli bir düzen içinde yan yana getirilir. Böylece belirli bir düzenle kurulduğu için kelime grubunun yapısında bir bütünlük bulunur. Kelime grubundaki bütünlük bilhassa mânâ bakımından göze çarpar. Kelime grubu ek bir nesneyi veya hareketi birlikte karşılayan kelime topluluğu demektir. Kelime grubunun kullanışında da bu bütünlük kendisini gösterir.” (Ergin, 2004:374).

“Sözü geliştirmek üzere kelimeler öbeklenirler. Kavramlar arasında derece derece ilişkiler meydana getirirler. Böylece tek kavramdan anlatmaya doğru giderler. Bunlara kelime öbekleri denir.” (Banguoğlu, 2004:496).

“Bir varlığı, bir kavramı, bir niteliği, bir durumu, bir hareketi karşılamak veya belirtmek, pekiştirmek ve nitelemek üzere, belirli kurallar içinde yan yana dizilmiş kelimelerden oluşan yargısız dil birimidir.” (Karahan, 2014:48).

Karaağaç, kelime gruplarına söz öbekleri demiştir. Karaağaç kelime grubunu iu şekilde tanımlmıştır: “Söz öbeği, bir varlığı, bir kavramı, bir niteliği, bir durumu veya bir hareketi karşılamak üzere, belirli kurallar içinde yan yana gelen sözler topluluğudur.” (Karaağaç, 2011:129).

Kelime grubu kavramını Zeynep Korkmaz (1992: 100) şöyle açıklamıştır: “Cümle içinde kavramlar arasındaki ilişki kurmak üzere birden çok kelimenin belirli kurallar ile yan yana getirilmesinden oluşan, yapı ve anlamındaki bütünlük dolayısıyla cümle içinde tek bir nesne veya hareketi karşılayan ve herhangi bir yargı bildirmeyen kelimeler topluluğudur.”

İbrahim Delice’ye göre (2003: 17) kelime grubu: “Birçok kelimeden oluşan yapısında ve anlamında bir bütünlük bulunan, cümle veya cümlemsi içinde tek cümle ögesi; kelime öbeği içinde bütün hâlinde yardımcı veya temel öge olarak işlem göre kelime türü (ad, sıfat, zamir edat vb. )yerine kullanılan söz dizileridir.”

65

“Kelimelerin şekil bakımından olduğu gibi, mantık bakımından da bir bütün vücuda getiren her topluluğuna, biz kelime gurubu adını vereceğiz. Bir kelime grubu mantık bakımından az çok tam bir mânâyı içine almış bulunur. Şekil veya morfoloji bakımından ise esas itibariyle tek bir kelimeden ibaret imiş insiraf hâllerini alabilir.” (Deny, 1943; akt. Baydar, 2001).

“Birden ziyade kelimeden meydana geldiği hâlde, cümledeki görevi bakımından bir tek kelimeden farksız olan, gerektirdiği takdirde yine bir kelime imiş gibi çekim eki alabilen ad soyundan kelimelerin teşkil ettiği birleşik sözlere belirtme (tâyin) grupları diyoruz.” (Bilgegil,1963; akt. Baydar, 2001).

“Her sözcük ya da dilsel simge, başka sözcüklerle belli kurallar uyarınca ilişki içindedir. Bu kurallar belli bir dizge oluşur. Birlikler Türkçenin yargısız anlatım olanaklarıdır. Sözcükten türemeye geçiş evresidir. Türkçenin dil kuralları içinde oluşan birimlerdir. Kimileyin tümceye yakın bir anlam taşırlar. Yan tümce işlevi görürler. Sözcüklerden kurulan her türlü tamlamalardır.” (Bozkurt, 1995; akt. Baydar, 2001).

“Birden fazla kelimeden oluşan yapı ve anlamında bir bütünlük bulunan, cümlede bir bütün olarak ele alınan dil birliğine kelime grubu denir. Kelime grubu tek nesneyi veya hareketi karşıladığı için cümlelere bir bütün halinde katılır ve tek bir kelime gibi çekim görür. Sonuna gelen işletme eki bütün bir grubu, içine alır. Kelime grupları belirletme gruplarıdır. Bu bakımdan kelime gruplarında genellikle; belirtilen-belirten tamlayan-tamlanan, bağlı olan-bağlı olunan ve asıl-yardımcı şeklinde iki öge vardır.” (Yavuz, Yetiş ve Birinci,1996; akt. Baydar, 2001).

Bu tanımlara bakıldığında kelime grubu kavramını şu şekilde tanımlayabiliriz: Bir durumu bir hareketi, bir nesneyi karşılamak için en ez iki kelimenin belli kurallar çerçevesinde bir araya gelerek, bazen tek kelime gibi vazife görüp, kimi zaman çekim eki de alarak yapısında ve anlamında bir bütünlük bulunduran, edat grubu ve unvan grubu dışında asıl unsurun yardımcı unsurdan sonra geldiği, yargı bildirmeyen bir bütündür.