Kazancıgil’in Çevirmenliğinde İleri Dönem

Geçmişten günümüze toplumların birbirleriyle temelde iletişim kurabilmesi adına karşı kültürün ya da toplumun dilini bilmesi gerekmektedir. Ancak bununla da sınırlı kalmayıp gelişimi ve etkileşimi sürdürebilmek, diğerlerinin ne yaptığını bilebilmek adına çeviriye duydukları ihtiyaç kaçınılmazdır zira çeviriyi vazgeçil(e)mez unsur kılan da toplumların kendilerinde mevcut olmayan bir değeri, kaynağından almak için çeviriye duydukları gereksinimdir. İşte bu noktada “Çeviri toplumların silahıdır530.” diyor A. Kazancıgil.

Ardından”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Yıl 2009, Sayı: 19, ss. 204-208). 529 Kazancıgil, s. 342.

148

Çevirinin tanımından ve taşıdığı benzer özelliklerinden yola çıkarak yurt içinde ve dışında aldığı eğitim hem ana diline hem yabancı dillere olan hâkimiyeti (dil sermayesi), çeviri yoluyla edindiklerini yazarlık birikimine aktarması ve bunların bir bütünü ve sentezi olan kültürel sermayesi sayesinde bilimsel alanda görünür olan Aykut Kazancıgil, çevirileri salt kendisini ön planda tutmak gayesiyle değil, Türk toplumunun bilimsel alandaki ihtiyaçlarına cevap vermek amacıyla yapmıştır.

Daniel Simeoni “Toplumsal eyleyiciler olarak hepimizin sosyal habitusu varken, çok azımızın özelleşmiş profesyonel habitusu vardır, özerk bir alanın oluşmasında aktif olarak rol oynayacak habitusa sahip insanların sayısı daha da azdır” sözleriyle özelleşmiş profesyonel çevirmen habitusuna vurgu yapmıştır531. Aykut Kazancıgil’in de “profesyonel habitus”a sahip olması ile tıbbiye çerçevesinde bilimsel alanda özerk bir alanın oluşmasında aktif olması sebebiyle çalışmanın uygulama kısmında merkezi konumda yer almaktadır. Bu niteliklerin yanı sıra kültürel ve sosyal sermayesi, yazar kimliğine ve eserlerine yansırken yazar kimliğine borçlu olduğu kültürel sermayesiyle de çeviriler yapmaya devam etmiş sonuç olarak çoklu kimlikleriyle eğitim alanında dönüşümü mümkün kılmıştır.

Tıp yayınlarının dışında, tıp ve bilim tarihiyle ilgili bugüne kadar otuz civarında kitabı ve sekseni aşkın makalesi yayınlanan A. Kazancıgil⁵³², “Sanki benim için bir tür ikinci meslek oldu.” ifadesiyle yukarıda bahsedilen kimliklerine gönderme yapmıştır.

A. Kazancıgil kültürel ve sosyal sermayelerinden faydalanarak jinekoloji alanındaki çeviriye yönelik gelişmeleri de sürekli takip etmiştir. Öyle ki tıp alanının ve çeviri alanının, hem Türkiye’de hem dünyada çok paralel gittiğinden, ülkemizde 19. yüzyılda gerçekleşen yenileşme hareketinde yer alan eyleyicilerin büyük kısmını doktorların oluşturduğundan ve Tıbbiye’de Türkçeleşme akımı olduktan sonra, doktorların dört senede on dört bin sayfa çevirerek Batı kültürünü buraya taşıdığından bahsetmektedir533.

531 Daniel Simeoni, “The Pivotal Status of the Translator’s Habitus”, Target 10: 1, Year, 1998, pp. 1-39 aktaran Sevcan Yılmaz Kutlay. “Kişisel Tarihin Bir Ürünü Olarak Çevirmen Habitusu”, International

Journal of Language Academy, Volume 3/1 Spring 2015, p. 430.

532 Kazancıgil, s. 343. 533 Kazancıgil, s. 315.

149

Türk bilim insanı Prof. Dr. Kazancıgil de bir tıbbiyeli olarak kendi uzmanlık alanında Fransızcadan Türkçeye yaptığı yazılı çevirilerin yanı sıra yabancı hocalara sözlü çeviri desteği de sağlamıştır. Örneğin, Atatürk’ün doğumunun 100. yılı sebebiyle Türkiye’ye gelen ve “Atatürk ve Üniversite Reformu” kitabının yazarı Prof. Horst Widmann’ın Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde verdiği konferansta yabancı profesöre simültane çeviri desteği vermiştir. Öyle ki kitabında534. A. Kazancıgil, Widmann’a sözlü çeviri yaptığı ana dair bir resme de yer vermiştir535. Ayrıca “Atatürk ve Üniversite Reformu” adlı kitap, bir çeviri eser niteliğinde olup, kaynak eserdeki başlığı “Exil und Bildungshilfe”dir, çevirmenleri de Prof. Dr. Aykut Kazancıgil ile Doç. Dr. Serpil Bozkurt’tur.

Çeviribilim veya MTR bölümlerinde “çeviri teknolojileri” dersi adı altında bir terime sıklıkla değinilir: “Proje yöneticisi”. Çeviriye bakışını bütünsel bir yaklaşımla dile getirmemiş olsa da, çeviri yaparken benimsediği yöntemlerden biri de bilimsel alandaki kişilerle birlikte çalışarak proje yöneticisi kimliğini ön plana çıkarmasıdır. Örneğin, aynı bilimsel alanda eyleyici-uzmanlarla bir araya gelerek 4 ciltlik, bilinen en kapsamlı cerrahi kitaplarından birini Türkçeye çevirmiştir. Bu büyük çaplı projeyi tek başına yürütemeyeceğini düşünen A. Kazancıgil, adeta bir “proje yöneticisi” gibi çalışarak her konuyu kendi uzmanıyla çalışmıştır. Birçok kitap bu sistemle Türkçeye kazandırılmış, sonuç olarak 40 ciltlik büyük bir koleksiyon ortaya çıkmıştır. Aynı projenin 15 yıl süreyle piyasada tek olma özelliğini taşımasıyla, aslında ne denli önemli bir proje olduğu da söylenebilir.

Sosyal ve sembolik sermayesi üzerinden (…)yayınevleriyle de yakın sosyal ilişkiler kuran A. Kazancıgil, Güven Kitabevi’yle çalışarak dünyanın önemli kitaplarının olduğu büyük bir tıp serisini Türkçeye kazandırmış ve bilimsel alana çok büyük fayda sağlamıştır. Zira bu seri Türkiye’de oldukça büyük bir boşluğu doldurmasının yanı sıra yeni açılan tıp fakültelerinin kitap ihtiyacını da karşılamıştır536.

Bilimsel alanda jinekolog ve hekimlik unvanlarının dışında A. Kazancıgil’in ismi “sözlü ve yazılı çevirmen”, “yazar” ya da “yayına hazırlayan” gibi birçok kimlikle anılmaktadır.

534 Bu konuda bk. Kazancıgil. 535 Kazancıgil, s. 313. 536 Gürgen, s.18.

150

Bireysel olanların yanı sıra birlikte yürüttüğü çalışmalardan biri de A. Adnan Adıvar’ın “Osmanlı Türklerinde İlim” adlı kitabıdır. Eseri, Sevim Tekeli’yle birlikte hazırlayarak yayımlamıştır. Daha sonra 5-6 ciltlik resimli sanat tarihi kitaplarını piyasaya çıkartmışlardır. İlk defa böyle bir seri çıkmış ve çok büyük bir ilgi görmüştür537 .

A. Kazancıgil Fransızcadan ve Almancadan Türkçeye yaptığı çevirilerle bir yandan kendi dilsel sermayesini ve kültürel sermayesini artırmış, diğer yandan aile ortamında gelişmeye başlayan habitusu ile bir sonraki adımı ön görüp doğru adımlar atarak birçok kimlikle bilimsel alanda konumlanan aydın bir eyleyiciye dönüşmüştür. Türkçeye birçok yazılı çeviri yapan A. Kazancıgil, yalnızca çeviri yapmış olmak, piyasada adını duyurmak ya da prestij sahibi olmak adına böyle bir çaba içine hiçbir zaman girmemiştir. Aksine gözlemci yönünü kullanarak araştırmalar sonucunda bilimsel alandaki eksikleri tespit etmiş, bilinçli tercihlerde bulunmuş ve kendi uzmanlık alanlarında öncü olan isimlerin kitaplarını çevirmeye odaklanmıştır. Bu bağlamda çevirmen kimliğiyle yaptığı seçimlerinde erek alanda edindiği habitusunun belirleyici rol üstlendiği ve “hem önceden yapılandırılmış hem de yapılandırıcı” bir etken olan çevirmen habitusu görülmektedir. Çünkü habitus, yaşam boyu edinilen deneyimlerin sentezlenmesiyle eyleyicinin toplumsal uzamda kendi duruşuna uygun karar almasında etkendir. Çeviri sürecinde yabancı bilim insan(lar)ını epey araştırmış, onların bir kısmıyla da tanışmıştır. Söz temsili, son yıllarda çevirilerde üzerine yoğunlukla eğildiği DTCF’nde Sinoloji bölümü başkanı W. Eberhard’ı derinlemesine araştırmıştır. Bu sayede habitusunun şekillenmesini sağlayan sosyal ve kültürel sermayelerine çok şey katmıştır.