Kayıp Balık Nemo Filminde Popüler Kültür Değerlendirmesi

2003 yılında yurt dışında 2004 yılında ise Türkiye’de gösterime giren Kayıp Balık Nemo (Finding Nemo) filminin 2003–2004 yıllarında Türk yazılı basınında 236 tane haberi çıkmıştır (İnterpress Medya Takip Merkezi).

Forbes Dergisin tarafından yapılan açıklamaya göre 2003 yılında çizgi karakterlerden toplam 25 milyar dolar para kazanılmıştır. Kayıp Balık Nemo’nun da bulunduğu listede Nemo 2003 yılında 2 milyar dolar kazandırmıştır. Forbes bu listeyi hazırlarken öncelikli olarak karakterlerin bir filmde, bir kitapta veya bilgisayar oyununda hikayesi olmasına dikkat etmiştir. İkinci kriter olarak da karakterlerin dış görünüşlerinin gerçek bir insandan esinlenerek değil tamamen hayali olması gerekliliğini şart koşmuştur (Hürriyet 22.10.2004). Çizgi kahramanların kendileri birer hayal olsa da kazandırdıkları

servet tamamen gerçektir. Çizgi film endüstrisinden kazanılan yüksek meblağlardaki bu paralar, bu endüstrinin ne kadar önemli ve gelişmiş olduğunun daha da altını çizmektedir.

Dünyada ve Türkiye’de büyük küçük birçok kişinin ilgisini çeken filmin oyuncakları da çok geçmeden raflardaki yerini almıştır. Türkiye’de gösterime girmesinin ardından yalnızca 1 hafta geçmiş olmasına rağmen bütün oyuncakçılarda Nemo’nun oyuncakları satılmaya başlamıştır. Çizgi film endüstrisi hiç vakit kaybetmeden bir çizgi filmi piyasaya sürmesiyle birlikte onun yan ürünleri olan oyuncak, kitap, dergi ve bunun gibi pek çok ürününü de çıkartılmaktadır.

Şekil 23: Vatan Cumartesi 07.02.2004

Kayıp Balık Nemo filminin gösterime girmesi ile birlikte film sinema salonlarının dışına taştı. Filmin oyuncakları, boyama kitapları hatta yapbozları satışa sunulmuştur. Yalnızca bir hafta içerisinde her oyuncakçıda 200’e yakın parça satılmıştır. Bu oyuncakların müşterileri yalnızca çocuklar değil, mağaza sahiplerine göre; sevgililer günü için bile Nemo dolu hediye paketleri yapılmıştır. Filmin oyuncakları yalnızca baş kahramanlardan oluşmamaktadır. Nemonun akvaryum arkadaşları, köpek balıkları, denizyıldızları kirpi balığı hepsi bu oyuncaklarda figür olarak kullanılmıştır. Mağaza sahiplerinden alınan bilgiye göre birçok ürün çok kısa bir süre içinde tükenmiş ve satışlara bakılarak yenileri sipariş edilmiştir (Özdemir, Vatan Cumartesi 07.02.2004). Oyuncakçılar Derneği (OYDER) Başkanı Sirus Leki dünya çocuklarının çizgi

film kahramanlarının oyuncaklarının peşinde koştuğunu dile getirmektedir. Hollywood’u yakından takip ettiklerini oyuncak reyonlarını Looney Tunes, Spider Man, Nemo gibi kahramanların doldurduğunu söylemektedir. Leki çizgi film ve sinema ile desteklenmeyen oyuncağın tutmadığını bu nedenler bu trendi takip edemeyen oyuncakçıların battığına da dikkat çekmektedir. Çözüm olarak da ya trendlerin takip edilmesi gerektiğini ya da yeni trendler yaratılması gerektiğini vurgulamaktadır (Star 25.04.2004). Animasyon sinema ve oyuncak ikilisi o kadar çok bütünleşti neredeyse bu iki sektör birbirlerinden ayrı düşünülememektedir.

Dünyada ve Türkiye’de çok tutan, çok sevilen Nemo karakterinin yan ürünleri yalnızca oyuncakçılarda yer almamaktadır. Ürünler kırtasiye malzemelerinden, hamburger menülerinin yanında verilen hediyelere, duvar posterlerinden yatak örtülerine, kıyafetlere kadar birçok alanda karşımıza çıkmaktadır. Kapitalist düzenin bir getirisi olarak piyasalar popüler kültürle beslenmekte ve popüler olanı her alanda kara dönüştürmeyi başarmaktadır. Animasyon sinema görselliğin verdiği güç ile birçok sektöre yön vermektedir. Örneğin Nemo filminin başarısından sonra çocuklar için küçük sevimli süs balıklarının hepsi birer Nemo’dur ve eskisinden daha fazla sevilmektedirler. Bu popülerlikten her sektör kendince yararlanmaya çalışmaktadır. Örneğin Taç nevresim mağazası Walt Disney ile lisans sözleşmesi yaparak büyük küçük herkesin ilgisini çekeceğine inandığı Kayıp Balık Nemo’nun üzerinde bulunduğu nevresim takımlarını piyasaya sürmüştür (Zaman 29.02.2004).

İnternet ile birlikte animasyon sinemanın popülerlik oranı daha da fazlalaşmaktadır. Yan ürünler, oyuncaklar, bilgisayar oyunları ve internet üzerinden oynanabilen bilgisayar oyunları. İnternetin günlük yaşantılarımızda yeri her geçen gün artmaktadır. Kapitalist sistemde egemen güçler interneti çok iyi kullanmaktadırlar. Bir şeyi popüler yapmak ya da var olan bir popülerliği daha da pekiştirmek için sanal ortam olmazsa olmaz bir zorunluluk haline gelmiştir. İnsanların kendilerini, çevrelerini, beklentilerini en yaygın olarak ve en iyi şekilde ifade ettikleri ortam olan internet, aynı zamanda emperyalist güçler için yeni beğeniler, yeni ihtiyaçlar, yeni zorunluluklar yaratabilecekleri en iyi ortam olarak görülmektedir. Gidişat böyle olunca da popülerliğin boyutları internet ortamına taşınmış ve internet üzerinden üretilir hale gelmiştir.

İnternet üzerinde çok popüler olan sosyal paylaşım sitesi Facebook’ta Findig Nemo isimli hayran sayfasında dünyanın pek çok ülkesinden, pek çok yaş, ekonomik statü ve cinsiyetten 850.113 kişi sayfanın hayranları arasında yer almaktadır (www.facebook.com a). Filmimizin önemli karakterlerinden Dory için açılan hayran sayfasında ise 2.412.722 hayran bulunmaktadır (www.facebook.com b). Filmimizin ana kahramanı Nemo için açılan sayfada ise 779.610 hayran yer almaktadır (www.facebook.com c). Dory için açılan sayfada filmin geneli için açılandan ve hatta Nemo için açılan hayran sayfasından daha fazla hayranı olması Dory karakterinin ne kadar popüler olduğunu göstermektedir.

Türkiye’de bir anaokulunun bahçesine oluşturulan hayvanat bahçesinde çocuklar palyaço balıklarını göstererek “Baksana kayıp balık nemo bizim okula gelmiş” diyerek birbirlerine haber vermişlerdir (Cumhuriyet 16.03.2004). Amerika birleşik devletlerinde birçok çocuk yılbaşı hediyesi olarak ailesinden palyaço balık istemiştir ve bunun sonucunda da birçok aile evcil hayvan mağazalarına akın etmişlerdir. Bu gelişmenin yaşandığı dönemde uzmanlar ve hayvan severler aileleri balık almadan önce iyi düşünmeleri konusunda uyarmak zorunda kalmışlardır (Akşam 29.09.2003). Böylece yalnızca oyuncağı ile yetinmek istemeyen çocuklar Nemo’nun kendisine de sahip olabilecekler. Kimi çevrelerce yalnızca bir çizgi film olarak görülen yapımlar birçok alanda farklılaşmayı beraberinde getirdiğinden ciddi çevrelerin de önemle eğilmesini ve takip etmesini gerekli kılmaktadır.