Katma Değer Vergisinde İstisna

Örneğin; Eren A.Ş’ nin merkez binası Karabük Vergi Dairesinin faaliyet alanında yer almaktadır. Şirketin üretim yeri ise Kayseri’ dir. KDV mükellefiyetini oluşturan faaliyetler Kayseri’deki üretim tesisinde gerçekleşmektedir. Bu durumda da şirketin Katma Değer Vergisi Karabük Vergi Dairesince vergilendirilir. (Akdağ, Ergün, Aran, 2016:761-762).

KDVK ‘da tarhiyat işlemlerinde ikinci aşama olan tarhiyatın muhatabı ise KDVK’ nun 44.’ncü maddesine göre KDV, bu vergiyle mükellef gerçek veya tüzel kişiler adına tarh olunur.

KDV tarhiyat basamaklarından sonuncusu tarh zamanı ise; Katma Değer Vergisi beyannamenin verildiği günde vergilendirilir ve 376 no.lu vergi usul kanunu genel tebliğinde açıklanan bilgiye göre gerçek hiçbir durumda kısıtlı olmamak üzere KDV beyannamelerini internet vergi dairesi otomasyon sistemi üzerinden beyannamelerini gönderme mecburiyetlerindedir.

1.1.9.4. Verginin Ödenmesi

KDVK’ nun 46.maddesine verilen açıklamalar doğrultusunda vergini ödenmesi bakımından, beyanname verme zorunluluğu olan ver yükümlüleri ile ver kesmekle sorumlu olanların ilgili vergilendirme dönemine istinaden katma değer vergisi beyannamesini verme süresi dahilinde vergiyi ödemek zorundalardır. Ayrıca ithalat esnasında meydana gelen ise gümrük vergisi ile aynı zamanda beraber ödenmektedir. Gümrük vergisine tabi olman ve herhangi bir yerleşkesi, hukuki iş yeri gibi merkezleri ülkemiz dışında bulunan kara araçlarıyla Türkiye ve yabancı ülkeler ile gerçekleştirilen taşımacılık ile transit taşımacılıkta meydana gelen katma değer vergisi bu işlemler sonucu oluşan özel muhteviyatlı beyannamelerin verilme süresi içerisinde ödemesi gerçekleştirilir.

Beyanname verme zorunluluğu bulunmayanlarda ise tarh süresi içerisinde ödemesi gerçekleştirilir.

1.1.10.Katma Değer Vergisinde İstisna

İstisna, verginin konusu esas alınarak vergi yükümlülüklerinin süre ve zorunluluğa bağlı olarak sınırlandırılması anlamı taşımaktadır.

18

Katma değer vergisi harcamalar üzerinden sağlanan bir vergi olması ülke ekonomisinde elde edilen vergiler içerisinden önemli bir paya sahip olduğu yapılan istatiksel verilerde görülmektedir. Çünkü katma değer vergisi, iktisadi, mali, sosyo-ekonomik ve idari ve mali işlevleri oluşmaktadır. Bu işlevleri nedeniyle uluslararası pazar bakımından önemli bir yere sahip olmasından ötürü gelir ve kurumlar vergisi gibi vergilerde uygulanan istisnalar gibi katma değer vergisinde de birçok ayrıcalıklar söz konusudur. KDV istisnası 3065 sayılı kanunun 11-17 maddelerinde belirtilmiştir. Bu kanun maddesine özetle KDV istisnasını, kanunda açıkça belirtilen bazı özellikli durumlara sahip mükelleflerin yüklendikleri bu KDV tutarından bazı ayrıcalıklara ve serbestliğe imkan verilmesidir. Tam ve kısmi istisna ayrımını KDV tutarından tamamen indirilen işlemler tam istisna, bir kısmının ise KDV’ den değil de mükellefiyet durumuna göre gelir ve kurumlar vergisinde indirim olarak beyan edilenler ise kısmi istisna kapsamına girmektedir.

Tam ve kısmi olarak iki şekilde KDV istisnası uygulanmaktadır. Tam istisnada, mal teslimi veya hizmet ifası şeklindeki işlemler üzerinden KDV alınmadığı gibi bu faaliyetler ile gerçekleşen işlemde bulunan tarafından yüklenmiş olan KDV’ nin indirilmesi, indirimin uygulanamaması halinde bu yüklenimin yapıldığı döneme istinaden mükellefe iadesi yoluyla istisnaya konu olan mal ve hizmetin KDV yükünden tamamen arındırılması söz konusudur (Sarılı, 2010:574).

Kısmi istisna ise, mal teslimi veya hizmet ifası işlemleri dahilinden KDV’ nin alınmaması ancak bu mal ve hizmetler üzerinden daha önce ödenen KDV’nin indirilmemesini ifade etmektedir (Bozdoğan, 2015:116).

Tam ve kısmi istisnaların ayırımı aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Şekil 1: Katma Değer Vergisi İstisnaları

Yüklenilen Kdv İndirim Konusu Yapılamayacağı için

Gider ve Maliyet Unsuru Dikkate Alınır.

Yüklenilen Kdv İndirim Konusu Yapılır. İndirim Konusu Yapılamayan Kısım Mükellefe İade Edilir.

İSTİSNALAR

KISMİ İSTİSNA TAM İSTİSNA

19

Şekil 2: Tam İstisna ve Kısmi İstisna 1.1.10.1. Tam İstisnalar

3065 sayılı KDV kanunun 11 ile 15’inci maddeleri arasında tam istisna kapsamına giren işlemler açıklanmıştır. Bu maddeler kapsamında mal teslim edenler ve hizmet gerçekleştirenler, bu faaliyetlerini oluşturmak için yüklendikleri katma değer vergisini indirim yapabilmekle birlikte indirimin gerçekleşememesi durumunda bu yüklenilen KDV vergi dairesinden nakit ya da borçlara mahsup edilmek üzere talep edilir.

Katma Değer Vergisinin ilgili maddelerinde bahsedilen tam istisna kapsamına giren işlemleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• 11’inci madde de belirtilen kanuna aykırı olmamak kaydı ile her türlü mal ve hizmet ihracatı

• 13 ‘üncü maddenin (a) bendine istinaden her türlü deniz, hava, demiryolu taşıma araçlarının imali, inşası, teslimi, tadili, bakımı, onarımı

• 13/c maddesinde ise liman ve hava meydanlarında araçlar için yapılan hizmet ile yatırım teşvik belgesi kapsamında makine teçhizat teslimleri • 13/d maddesinde petrol ve kıymetli maden aramalarında

• 13/e maddesine istinaden hava ve liman yapımları veya yenileme faaliyetlerinde bulunulması

• Ulusal güvenliği sağlama açısından yapılan her türlü yatırım ve harcamalar

20

• 14’üncü maddede belirtiler uluslar arasında yapılan her türlü taşımacılık • Diplomatik İstisna

• Son olarak kanunun 17/4-s maddesinde yer alan engellilerin eğitimlerini, meslek edinmeleri ve gelişimlerini, günlük hayatlarını kolaylaştırmak amacıyla için özel olarak üretilmiş her türlü araçlar ile özel bilgisayar programları yer alır.

Ayrıca 01.06.2018 tarihinde yürürlüğe giren KDVK’nun 13.maddesine ek (k) bendinde yer alan;

Hayırseverler tarafından yaptırılarak ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına bağış amacı ile

• Okul

• Sağlık tesisi

• Öncelikli olarak ekonomik alan da kalkınma bölgesinde en az 50, diğer bölgelerde ise en az 100 yatak kapasiteli öğrenci yurdu

• Çocuk bakım evleri

• Yetiştirme ve geliştirme yurtları • Huzurevi

• Özel bakım ve rehabilitasyon merkezleri

• Mülki idare amirlerinin izni ve denetimine tabi ibadethaneler

• Diyanet İşleri Başkanlığı denetimine tabi yaygın din eğitimi verilen tesisler

• Gençlik ve Spor Bakanlığına ait gençlik merkezleri ile gençlik ve izcilik kamplarının inşası dolayısıyla bağışta bulunacaklara yapılan teslim ve hizmetlere KDV istisnası getirilmiştir.

01.06.2018 tarihinde yürürlüğe giren KDVK’nun 13’üncü maddesi (ı)bendi yabancılara verilen sağlık hizmetleri istisna kapsamına alınmıştır. Bu kapsamda; inşa dolayısıyla teberru da bulunacaklara yapılan teslim ve hizmetlere KDV istisnası getirilmiştir. Yabancılara verilen sağlık hizmetleri için KDV yönünden herhangi bir istisna bulunmamaktaydı. Sağlık Bakanlığı tarafından izin alınması ile, özel sağlık kurum ve kuruluşlarının bünyesinde verilen, Türkiye’de ikameti olmayan yabancı uyruğa sahip gerçek kişilere sağlık hizmetleri istisna kapsamına alınmıştır.

21

Son düzenlemeler eşliğinde 01.06.2018 tarihinde yürürlüğe giren KDVK’nun 13’üncü maddesine eklenen (m) ile araştırma ve geliştirme, tasarım işlevini icrada bulunanlara ve makine ve donanımlarını teslimlerine süreklilik halinde KDV istisnası getirilmiştir. Bu kapsamda; Ar-Ge, yenilik, tasarım faaliyetlerinde bulunanlara yapılan makina ve teçhizat teslimlerine kalıcı olarak KDV istisnası getirilmiştir. Söz konusu faaliyetlerde bulunanlara, münhasıran bu faaliyetlerinde kullanılmak üzere yapılacak yeni makina ve teçhizat teslimleri KDV’den istisna olacaktır.

1.1.10.2. Kısmi İstisnalar

Kısmi istisna açıklamasını yapandan yüklenilen KDV ve indirilecek KDV’ nin tanımlanması ve açıklanmasını yapmak yerinde olacaktır. Yüklenilen KDV, istisna kapsamına dahil olan mal veya hizmetin edinilmesi esnasında ödemesi yapılan veyahut borçlanılan KDV tutarı ile genel idare giderlerinden, yıpranmaya tabi ekonomik değerlerin kullanımından, ürünün nakliyesi, ambara alınması ve ambalajlanması gibi giderlerden istisnaya tabi işlemin hissesine düşen vergilerin toplamı ile meydana gelen KDV’ dir. İndirilecek KDV ise, KDV beyannamesinin verildiği döneme ait tedarik edilen hizmet ve malları için katlanılan katma değer vergisini ifade eder.

Böylelikle kısmi istisnayı tanımlayacak olursak; tam istisna sınırları içerisine girmeyen işlemler ile meydana gelen ve istisnaya tabi işlemler dolayısıyla yüklenilen KDV’ nin indirim konusu yapılmadığı istisna türüdür.

3065 sayılı KDVK’ nun indirilemeyecek KDV başlıklı 30.maddesinin a bendinde verilen tanımlamaya istinaden, vergiye bağımlı bulunmayan ya da vergiden istisna olmuş malların teslimi ve hizmet ifası için temin edilen alış vesikalarında gösterilen veya bu mal ve hizmetlerin maliyetleri içinde yüklenilen katma değer vergisi indirim konusu yapılmamakta, kendisi için ilave maliyet oluşturmaktadır.

Bu açıklamalar doğrultusunda, vergiden münhasır faaliyetler nedeniyle yüklenilen KDV’nin indirim konusu yapılması söz konusu değildir. İşlemin vergiden istisna edileceği bilgisine sahip olmamasından dolayı ürünlerin alış veya hizmetlerin gerçekleştirilmesi evresinde tedarikçilere yapılan ödemler ve indirim işlemine dahil olan KDV ise indirim hesaplarından bulunmayacaktır.

22

Kısmi istisna kapsamında alınan mal veya hizmetlerin KDV beyannamesinde Özel Matraha Tabi İşlemler sütununda beyan edilir. KDV beyannamesinin Tablo 7 bölümde yer alan kısmi istisnalar bölümünde, 1 nolu ekte yer alan istisna kodu seçilerek beyan edilir.

KDVK’ nun 17. maddesinde kısmi istisna konusu dört ana grupta aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

• Eğitim ve kültür amacı yüklenen istisnalar • Sosyal ve askeri amaç yüklenen istisnalar • Diğer istisnalar.

1.2.İhracat Mevzuatı