Katılım Bankalarında BES Devlet Katkısı

BES, ekonominin yanı sıra eski düzenlemeyle katılımcılarına uygulanan vergi indirimi ve emeklilik fonlarına uygulanan vergi muafiyeti ile de önemli avantajlar sağlamaktaydı. Bir başka ifadeyle devlet BES’te biriken paranın bir kısmını vergi

indirimi olarak geri verilerek katılımcıya vergi avantajı sağlanmaktaydı. Yeni düzenlemeyle “vergi iadesi” yerine devlet katkısı getirilmiştir.

Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 13 Haziran 2012 tarihinde TBMM’de kabul edilmiş, 29 Haziran 2012 tarihinde ise Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. Yeni yasal düzenlemeler çerçevesinde Bireysel Emeklilik Sistemi, devlet tarafından doğan teşvik edilen ve tüm katılımcıların bu teşviklerden faydalanacağı bir yapıya kavuşmuştur.

En önemli düzenleme daha önce %25 vergi avantajı sağlayarak tasarruf sahiplerine vergi iadesi yapılmakta iken, yeni düzenleme ile devlet primlere katkıda bulunmaktadır. Devlet katkısı, devletin tüm bireysel emeklilik katılımcılarına, bireysel emekliliğin teşvik edilmesi amacıyla yapacağı destek ödemesidir. Devlet katkısı oranı yeni düzende, %25 olmuştur. Örneğin 100 TL katkı payı ödeyen katılımcının hesabına, devlet 25 TL katkı payı yatıracaktır.

Devlet tarafından katılımcıların bireysel emeklilik hesaplarına yatırılacak bu ödeme hiçbir şekilde haczedilemeyecek, rehnedilemeyecek veya iflas masasına dahil edilemeyecektir. Mevcut düzende vergi teşviki katılımcıya geri dönmektedir. Yeni düzenleme ile devlet katkısı da tasarrufa yönlendirildiği için birikimler artmaktadır.

Devlet katkı ödemeleri, 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren katılımcıların hesaplarına aylık olarak yatırılmaya başlanmıştır. Devletin bir katılımcıya ödeyeceği katkı miktarı, yıllık brüt asgari ücretin %25'i ile sınırlı olmaktadır. Katılımcı birden fazla emeklilik sözleşmesine sahip olsa dahi, devlet katkısı miktarı yıllık brüt asgari ücretin %25'ini geçemez. Bu durumda devlet katkısı, katılımcının toplam katkı payının sözleşmeler arasındaki dağılımına göre paylaştırılacaktır.

Katılımcının her iki sözleşmesine ödediği katkı paylarının yıllık toplamı devlet katkı payı üst limitini aşmaktadır. Bu durumda katılımcıya üst limit kadar devlet katkısı ödemesi yapılacak, yani katılımcı üst limitin dolduğu 8. aya kadar ödeme alacaktır.

Katılımcı, bireysel emeklilik hesabına ödeme yaptığı zaman, bu ödeme miktarı emeklilik şirketlerince Emeklilik Gözetim Merkezi'ne (EGM) bildirilecektir. EGM tarafından hesaplanan devlet katkısı, katılımcıların ilgili hesaplarına şirketler aracılığıyla aktarılacaktır. Devlet katkısı, katılımcılarının bireysel emeklilik hesapları altında bir alt hesaba yatırılacaktır. Böylece kullanıcılar, kullanmakta oldukları internet hesaplarından veya müşteri iletişim merkezlerinden devlet katkısıyla ilgili bilgilere kolaylıkla ulaşabileceklerdir.

Katılımcıların sistemde uzun süre kalmalarını teşvik etmek amacıyla devlet katkı payının hak edilmesinde kademeli bir yapı uygulanacaktır:

- En az 3 yıl sistemde kalan katılımcılar devlet katkısı ve getirilerinin %15'ine, - En az 6 yıl kalan katılımcılar %35'ine,

- En az 10 yıl kalan katılımcılar %60'ına,

- 10 yıl sistemde kaldıktan sonra 56 yaşını dolduran katılımcılar devlet katkısının %100'üne hak kazanacaktır.

Mevcut katılımcılara geçmiş döneme ait devlet katkısı ödenmeyecektir. Yasanın yürürlüğe gireceği 1 Ocak 2013 tarihinden önce yapılmış katkı payı ödemeleri için herhangi bir devlet katkısı olmayacaktır. Ancak devlet katkısına hak kazanılması için mevcut BES katılımcılarına bir avantaj sunulmaktadır. Katılımcıların tasarının yürürlüğe girdiği 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren 3 yıl sistemde kalmaları koşuluyla;

- Sistemde 3 - 6 yıl arası bulunan katılımcılara 1 yıl, - Sistemde 6 - 10 yıl arası bulunan katılımcılara 2 yıl,

- Sistemde 10 yıldan fazla bulunan katılımcılara 3 yıl, devlet katkısına hak ediş süresi eklenecektir.

İstisnai olarak, 29 Mayıs 2012 tarihi itibarıyla Bireysel Emeklilik Sistemi'nde olup iki yıl içinde, birikimlerini de alarak emeklilik sözleşmesini sonlandıran katılımcılar, sisteme yeniden dahil olmaları halinde 31 Aralık 2014 tarihine kadar devlet katkısından yararlanamayacaklardır. Devlet katkısı bireysel katılımcılara yöneliktir.

İşveren katkısı dışında, katılımcı adına bir başkasının ödeme yapması durumunda devlet katkısı, katılımcının hesabına yatırılacaktır. Tüm bireysel emeklilik katılımcıları, vergi mükellefi olsun olmasın, devlet katkısından yararlanabilecektir.

Geçmiş dönemde katılımcının emeklilik koşullarını yerine getirmeden sistemden ayrılması durumunda, ödediği katkı tutarı ve getirileri üzerinden belli oranlarda stopaj kesintileri uygulanmaktaydı. Yeni sistemde stopaj kesintisi birikimlerin toplamı üzerinden değil, sadece getirisi üzerinden yapılacaktır. 29 Ağustos 2012'den itibaren geçerli olmak üzere stopaj kesintisi, 10 yıldan az süreyle katkı payı ödeyerek ayrılanlar için getiri üzerinden %15, 10 yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar için getiri üzerinden %10, emeklilik hakkı kazananlar ile sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlar için de getiri üzerinden %5 olacaktır.

Grup emeklilik sözleşmelerinde işverenlerin çalışanları adına ödeyecekleri katkı paylarından elde edecekleri vergi indirim oranları, işyeri temelli emeklilik planlarının teşvik edilmesi amacıyla değiştirilmiştir. Yeni sistemle birlikte bu oran %10'dan %15'e çıkarılmıştır. Yeni düzenlemede, işveren istediği takdirde, çalışanları adına ödediği katılım pay ve getirilerinin hak ediş süresini 7 yıla kadar uzatabilir. Eski düzenlemede bu süre 5 yıldı.

Ayrıca; devlet katkısının yatırıma yönlendirilmesine yönelik hazırlanan tasarıda, emeklilik şirketi, münhasıran devlet katkısının yatırıma yönlendirilmesi amacıyla aşağıda belirtilen portföy sınırlamalarına uyan, kendisi tarafından veya başka bir emeklilik şirketince kurulmuş bir fon tanımlar. Şirket, alternatif yatırım araçlarına yönelik tercihte bulunan katılımcılar için ayrı bir fon tanımlayabilir.

Devlet katkılarının;

a) Asgari yüzde yetmiş beşi, Müsteşarlıkça ihraç edilen ve vadeye kalan süresi azami iki yıl olan Türk Lirası cinsinden borçlanma araçlarında, gelir ortaklığı senetlerinde veya kira sertifikalarında,

b) Azami yüzde on beşi, Türk Lirası cinsinden mevduatta, katılım hesabında, borsada işlem görmesi kaydıyla bankalar tarafından çıkarılan borçlanma araçlarında veya bankalar tarafından çıkarılan kira sertifikalarında,

c) Azami yüzde onu, İMKB 30 endeksindeki veya İMKB katılım endeksindeki hisse senetlerinde değerlendirilir.

Devlet katkısın yatırıma yönlendirilmesi için yapılan bu değişiklik faizsiz bireysel emeklilik sisteminden yararlanan tasarruf sahipleri dikkate alınarak yapılmıştır. Çünkü BES fonlarının değerlendirilmesinde asgari yüzde yetmiş beş oranında Hazine Müsteşarlığı tarafından çıkartılan kira sertifikalarına, yüzde on beşi bankalar tarafından çıkartılan kira sertifikalarına, yüzde onu ise İMKB katılım endeksindeki hisse senetlerine yatırım yapmayı zorunlu kılmıştır. Bu düzenlemeyle katılım bankalarının BES fonlarının devlet katkısının da faizsiz enstrümanlarla değerlendirme imkanı bulmuştur.