Katılım Bankalarının Aktif Yapıları

Genel olarak katılım bankalarının bilançolarına bakıldığında aktif yapılarının farklı kalemlerden oluştuğu görülmektedir. Bu farklılıkla birlikte fonların kullanıldığı kalemler genel olarak kullandırılan fonlar, diğer getirili aktifler ve nakit ve benzerlerinden oluşmaktadır. Bu bağlamda ülke bazında sermaye yapılarına bakarak 2011’den 2015 yılına kadar olan dönemde kullandırılan fonlar, diğer getirili aktifler ve nakit ve benzerleri incelenmektedir.

1.2.4.1. Türkiye

Aşağıdaki Şekil 8, 2011 den 2015 yılına kadar olan dönemde Türkiye’deki katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısını göstermektedir.

Şekil 8. Türkiye Katılım Bankacılığı Sisteminin Aktif Yapısı (yüzbin $) Kaynak: Bankaların yıllık raporları, merkez bankaları, İFSB ve Orbisbank

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 2011 2012 2013 2014 2015 Kullandırılan Fonlar Diğer Getirili Aktifler Nakit ve Benzerleri

54

Şekil 8’de görüldüğü üzere katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısı içerisinde ki en önemli kalemi kullandırılan fonlar oluşturmaktadır. Kullandırılan fonları, nakit ve benzerleri ile diğer getirili aktifler takip etmektedir. Katılım bankalarının bütün aktif kalemlerinin genel olarak 2014 yılına kadar arttığı görülmektedir. Kullandırılan fonlar 2011 yılında 14,803 milyar dolar iken 2014 yılında 26,313 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. Nakit ve benzerleri 2011’de 2,853 milyar dolar iken 2014 yılında en yüksek noktaya 6,391 milyar dolara ulaşmıştır. Son olarak benzer bir artış da diğer getirili aktiflerde görülmektedir. Diğer getirili aktifler 2011 yılında 2,764 milyar dolar iken 2015 yılında 5,038 milyar dolara yükselmiştir.

1.2.4.2. Birleşik Arap Emirlikleri

Aşağıdaki Şekil 9, Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısını göstermektedir.

Şekil 9. Birleşik Arap Emirlikleri Katılım Bankacılığı Sisteminin Aktif Yapısı (yüzbin $)

Kaynak: Bankaların yıllık raporları, merkez bankaları, İFSB ve Orbisbank

Şekil 9’da görüldüğü üzere katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısı içerisinde en önemli kalemi kullandırılan fonlar oluşturmaktadır. Kullandırılan fonları, diğer getirili aktifler ile nakit ve benzerleri takip etmektedir. Katılım bankalarının bütün aktif kalemlerinin genel olarak arttığı görülmektedir. Kullandırılan fonlar 2011 yılında 41,811 milyar dolar iken 2015 yılında 83,425 milyar dolara yükselmiştir. Diğer getirili aktifler 2011 yılında 14,169 milyar dolar iken 2015 yılında 21,103 milyar dolara yükselmiştir. Nakit ve benzerleri ise 2011’de 8,050 milyar dolar iken 16,025 milyar dolar ile 2013 yılında en yüksek seviyeye ulaştırmıştır.

0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 90000 2011 2012 2013 2014 2015 Kullandırılan Fonlar Diğer Getirili Aktifler Nakit ve Benzerleri

55

1.2.4.3. İran

Aşağıdaki Şekil 10, İran’daki katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısını göstermektedir.

Şekil 10. İran Katılım Bankacılığı Sisteminin Aktif Yapısı (yüzbin $) Kaynak: Bankaların yıllık raporları, merkez bankaları, İFSB ve Orbisbank

Şekil 10’da görüldüğü üzere katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısı içerisinde ki en önemli kalemi kullandırılan fonlar oluşturmaktadır. 2013 yılında 218,636 milyar dolar ile en az fon kullandırılmakta ve 2012 yılında 282,009 milyar dolar ile en fazla fon kullandırılmaktadır.

Nakit ve benzerleri 2011’de 28,023 milyar dolar iken 2013 yılında 51,943 milyar dolara yükselmiştir. Diğer getirili aktifler ise 2011 yılında 29,078 milyar dolar iken 2012 yılında 49,302 milyar dolara yükselmiştir.

1.2.4.4. Katar

Şekil 11’de görüldüğü üzere katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısı içerisinde en önemli kalemi kullandırılan fonlar oluşturmaktadır. Aktif kalemlerin yıllar itibariyle arttığı görülmektedir. Kullandırılan fonları, diğer getirili aktifler ile nakit ve benzerleri takip etmektedir.

0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 2011 2012 2013 2014 2015 Kullandırılan Fonlar Diğer Getirili Aktifler Nakit ve Benzerleri

56

Aşağıdaki Şekil 11, Katar’daki katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısını göstermektedir.

Şekil 11. Katar Katılım Bankacılığı Sisteminin Aktif Yapısı (yüzbin $) Kaynak: Bankaların yıllık raporları, merkez bankaları, İFSB ve Orbisbank

Kullandırılan fonlar 2011 yılında 23,109 milyar dolar iken 2015 yılında 56,146 milyar dolara yükselmektedir. Diğer getirili aktifler ise 2011 yılında 14,499 milyar dolar iken 2015 yılında 19,666 milyar dolara yükselmiştir. Nakit ve benzerleri ise 2011’de 1,784 milyar dolar iken 2015 yılında 3,499 milyar dolar yükselmiştir.

1.2.4.5. Kuveyt

Aşağıdaki Şekil 12, Kuveyt’deki katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısını göstermektedir.

Şekil 12. Kuveyt Katılım Bankacılığı Sisteminin Aktif Yapısı (yüzbin $) Kaynak: Bankaların yıllık raporları, merkez bankaları, İFSB ve Orbisbank

0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 2011 2012 2013 2014 2015 Kullandırılan Fonlar Diğer Getirili Aktifler Nakit ve Benzerleri 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 2011 2012 2013 2014 2015 Kullandırılan Fonlar Diğer Getirili Aktifler Nakit ve Benzerleri

57

Şekil 12’de görüldüğü üzere katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısı içerisinde ki en önemli kalemi kullandırılan fonlar oluşturmaktadır. Aktif kalemlerin yıllar itibariyle arttığı görülmektedir. Kullandırılan fonları, diğer getirili aktifler ile nakit ve benzerleri takip etmektedir. Kullandırılan fonlar 2011 yılında 44,295 milyar dolar iken 2015 yılında 57,271 milyar dolara yükselmiştir. Diğer getirili aktifler ise 2011 yılında 12,637 milyar dolar iken 2015 yılında 21,579 milyar dolara yükselmiştir. Nakit ve benzerleri ise 2011’de 4,465 milyar dolar iken 2015 yılında 8,017 milyar dolar yükselmiştir.

1.2.4.6. Malezya

Aşağıdaki Şekil 13, Malezya’daki katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısını göstermektedir.

Şekil 13. Malezya Katılım Bankacılığı Sisteminin Aktif Yapısı (yüzbin $) Kaynak: Bankaların yıllık raporları, merkez bankaları, İFSB ve Orbisbank

Şekil 13’de görüldüğü üzere katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısı içerisinde ki en önemli kalemi kullandırılan fonlar oluşturmaktadır. Kullandırılan fonları, diğer getirili aktifler ile nakit ve benzerleri takip etmektedir. Kullandırılan fonlar 2011 yılında 79,081 milyar dolar iken 2014 yılında 120,471 milyar dolara ulaşmıştır. Diğer getirili aktifler 2015 yılında 38,852 milyar dolar ile en düşük seviyede iken 2013 yılında 54,332 milyar dolar ile en yüksek seviyeyedir. Nakit ve benzerleri ise 2011’de 3,323 milyar dolar ile en düşük seviyede iken 2012 yılında 5,056 milyar dolar ile en yüksek seviyededir.

0 20000 40000 60000 80000 100000 120000 140000 2011 2012 2013 2014 2015 Kullandırılan Fonlar Diğer Getirili Aktifler Nakit ve Benzerleri

58

1.2.4.7. Suudi Arabistan

Aşağıdaki Şekil 14, Suudi Arabistan’daki katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısını göstermektedir.

Şekil 14. Suudi Arabistan Katılım Bankacılığı Sisteminin Aktif Yapısı (yüzbin $) Kaynak: Bankaların yıllık raporları, merkez bankaları, İFSB ve Orbisbank

Şekil 14’de görüldüğü üzere katılım bankacılığı sisteminin aktif yapısı içerisinde en önemli kalemi kullandırılan fonlar oluşturmaktadır. Kullandırılan fonları, diğer getirili aktifler ile nakit ve benzerleri takip etmektedir.

Kullandırılan fonlar 2011 yılında 54,064 milyar dolar iken 2015 yılında 93,587 milyar dolara ulaşmıştır. 2011 yılında 21,600 milyar dolar olan diğer getirili aktifler 2015 yılında 32,608 milyar dolara ulaşmıştır. Nakit ve benzerleri ise 2011’de 8,545 milyar dolar ile en düşük seviyede iken 2014 yılında 13,566 milyar dolar ile en yüksek seviyededir.

1.2.4.8. Aktif Yapılarının Yaklaşık Oransal Dağılımı

Aşağıdaki Tablo 16, araştırma kapsamındaki ülkelerin katılım bankacılığı sistemlerinin 2011-2015 dönemine ait kullandırılan fonlar, diğer getirili aktifler ve nakit ve benzerleri kalemlerinin toplam varlıklar içerisindeki paylarını göstermektedir. 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 90000 100000 2011 2012 2013 2014 2015 Kullandırılan Fonlar Diğer Getirili Aktifler Nakit ve Benzerleri

59

Tablo 16. Araştırma Kapsamındaki Ülkelerin Katılım Bankacılığı Sistemlerinin 2011-2015 Dönemine Ait Kullandırılan Fonlar, Diğer Getirili Aktifler ve Nakit ve Benzerleri Kalemlerinin Toplam Varlıklar İçerisindeki Payları

Ülke Adı Kullandırılan

Fonlar

Diğer Getirili

Aktifler Nakit ve Benzerleri

Katar 62% 27% 4%

Kuveyt 63% 21% 7%

Türkiye 69% 13% 16%

Suudi Arabistan 65% 22% 10%

Birleşik Arab Emirlikleri 62% 19% 13%

Malezya 65% 30% 3%

İran 62% 10% 11%

Kaynak: Bankaların yıllık raporları, merkez bankaları, İFSB ve Orbisbank

Yukarıdaki Tablo 16’da aktifler içerisinde en fazla kullandırılan fon oranına Türkiye en az kullandırılan fon oranına ise İran, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri sahiptir. Türkiye’de aktiflerin % 69’u kullandırılan fonlardan oluştururken iken İran, Katar ve Birleşik Arap Emirliklerinde % 62’si kullandırılan fonlardan oluşmaktadır.

Toplam varlıklar içerisinde diğer getirili aktiflere en fazla Malezya en az İran sahiptir. Malezya’da diğer getirili aktifler, aktiflerin % 30’unu oluştururken İran’da % 10’unu oluşturmaktadır. Aktifler içerisinde nakit ve benzerleri en fazla Türkiye’de iken en az Malezya’da bulunmaktadır. Türkiye’de nakit ve benzerleri aktiflerin % 16’sını oluştururken Malezya’da % 3’ünü oluşturmaktadır.

1.3. İSLAMİ FİNANSIN GELİŞMESİNDE ROL OYNAYAN KURULUŞLAR