Katı Atıkların Ekonomi Politikalarına Etkis

Çevre kirliliğinin oluşması ve gün geçtikçe etkisinin artması, sorun olgusunun da artış göstermesi sonucunda çevreye yönelik politika oluşum süreci başlamıştır. Sorunların derinleşmesi, çeşitlenmesi ve çevreye yönelimin yoğunlaşması da çevre politikası kavramını ön plana çıkarmıştır. Çevre sorunlarını çözmeye yönelik faaliyet ve uygulamaların oluşturulması aşaması ise yasal şekilde politik unsurlar aracılığıyla gerçekleşmektedir. Bu doğrultuda sürdürülen çevre politikalarının birçok etkisi bulunmakta, ekonomik istikrarın sağlanması, toplum düzeninin iyileştirilmesi şeklinde bu etkisini göstermektedir (Kaypak, 2013: 22).

Atıklara yönelik çalışmaların yapılması ve atık kontrolünün sağlanması, atıkların doğaya ve insanları tehdit edecek boyutta zararlı etkilerinin ortaya çıkmasıyla birlikte önem verilen bir konu haline gelmiştir. Bir düzen içerisinde sürdürülmesi gereken katı atık çalışmaları, çevre ve toplumlara fayda sağlamasına ek olarak ekonomilerin iyileştirilmesinde de rol oynamaktadır (Gündüzalp ve Güven, 2016: 5).

Atıkların geri dönüşümü, gelişmiş ülkelerde atık miktarının ortalama olarak %55-65’i oranında gerçekleşmektedir. Avrupa Birliği özelinde bakıldığında ise, birlik ülkelerinin tüketim miktarlarının sürekli olarak artış gösterdiği ve teknoloji yönünde olan ilerlemelerin bu durumun oluşmasını etkilediği bilinmektedir. Bu nedenle, katı atıkların geri dönüşüm ile yeniden kazandırılması ülke ekonomilerine pozitif etki kazandırmaktadır. Fakat, tamamen hammaddeye yönelik ihtiyacı gideremeyeceği de açıktır (Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2019: 12).

Katı atıklara yönelik uygulanan uygulamaların kalıcılık ve sürekliliğinin sağlanması hususu ülkeden ülkeye değişim göstermektedir. Gelişmiş ülkeler sınıflandırması dışında kalan ülkelerin yeterli standartlarda atık yönetimini gerçekleştirmesi daha değişik yöntemlerle gerçekleşmektedir. Bu yöntemler gerçekleştirilmesine kadar ki süreçte bahsedilen bu ülkeler bir takım problemler yaşamaktadır. Bu problemler genel olarak teknik ve ekonomik temelli olduğu söylenebilmektedir. Katı atık kontrol ve geri dönüşümüne yönelik bütçenin azlığı, konuya yeterli ilginin çekilememesiyle maddi kısıtlamaların olması problemlerin kaynağını oluşturmaktadır (Akdoğan ve Güleç, 2007: 44-45).

Bütün ülkeler katı atıklara yönelik uygulamalar doğrultusunda geri dönüşüm oranının maksimize etmeye çalışmakta ve geri dönüşümle yeniden kazanılan atıkların ekonomik bir değere çevrilmesi temel politikaları oluşturmaktadır. Oluşturulan politikaların geçerliliği ise devletlerin prosedür, yönetmelik, kanun çatısı altına almasıyla sağlanmakta ayrıca aynı şekilde devletler arasında da bu düzen işlemektedir (Kemirtlek, 2013: 4)

Katı Atık Geri Dönüşüm Sürecinin Çevre, Enerji ve Ekonomi Politikaları Açısından Değerlendirilmesi

Beste Şimşek, İbrahim Başaran, Afşin Güngör

Katı atıklara yönelik faaliyetlere dair oluşturulmuş bütçenin büyük bir kısmı atıkların toplanması aşamasında harcanmaktadır. Katı atıkların toplanmasına ayrılan mali değer farklı yollar tercih edilerek azaltılabileceği bilinmektedir. Türkiye özelinde incelendiğinde, katı atıkların her bir tonuna karşılık olarak yaklaşık 30-40 dolar harcanmakta olduğu, bu tutarın farklı uygulamalar tercih edilerek 15 dolar civarına kadar indirilebileceği görülmektedir (Köse ve Karakaya, 2011: 127).

Sonuç

Günümüz koşullarında çevresel kirlilik önemli bir sorun haline gelmektedir. Doğanın tahribatı ve birçok canlı türünün karşı karşıya kaldığı nesillerinin tükenmesi tehlikesi bu sorunun sadece bir boyutunu oluşturmaktadır. Çevre sorunlarının küreselleşmesi ve sorunun temel oluşturucusu olarak insan faaliyetlerinin bulunduğu açıktır. Sanayileşme, bilinçsiz şekilde artmaya devam eden tüketim çevreye gün geçtikçe daha fazla zarar vermektedir. İnsan faaliyetlerinin bir sonucu da atıklardır. Atıkların çevre sorunu temelinde ön plana çıktığı görülmektedir. Atık hususunda ise katı atıklar özelinde çalışma ve uygulamaların yapılması mecburi hale gelmeye başlamıştır.

Katı atıklar birçok tür halinde bulunmakta, çevresel etkileri bilinçsiz tüketim ile orantılı olmaktadır. İnsan sağlığını tehdit etmeye başlayan katı atıklara yönelik mevzuat, kanun ve yönetmelikler uygulamaya konulmuştur. Bu sayede katı atıklar kontrol altına alınmaya başlanmış, oluşumunun minimum seviyeye indirgenmesi amaçlanmıştır. Uygulanan yasal faaliyetlerin Avrupa Birliği çevre politikalarına uygun hale getirilme çalışmaları da önem arz etmektedir.

Katı atıkların büyük alanlarda depolanması ya da yakılmasından ziyade geri dönüşümünün sağlanması hem çevresel hem de ekonomik kazanç sağlanmasına sebep olacağı aşikardır. Ayrıca, katı atıklardan enerji elde edilmesi seçeneği de daha fazla gündeme getirilmeli, bu doğrultuda çalışmalar artırılmalıdır.

Kaynakça

Acar, M. H. ve Yıldız, M. (1997). “Gelişigüzel Atılan Katı Atıkların Yarattığı Sorunlar ve Zararsız Hale Getirme Yöntemleri”, 1.Ulusal Kentsel Altyapı Sempozyumu, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası.

Akdoğan, A. ve Güleç, S. (2007). “Sürdürülebilir Katı Atık Yönetimi ve Belediyelerde Yöneticilerin Katı Atık Yönetimiyle İlgili Tutum ve Düşüncelerinin Analizine Yönelik Bir Araştırma”, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1).

Altuntop, E., Bozlu, H. ve Karabıyık, E. (2014). “Evsel Atıkların Ekonomiye Kazandırılması TR62 (Adana, Mersin) Bölgesi”, Evsel Atık Raporu, Çukurova Kalkınma Ajansı.

Başkavak, T. (2013). “Enformel Sektördeki Emek Süreçlerinin İlişkisel Analizi: Atık Kağıt İşçileri

Örneği”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler ve Tanıtım

Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.

Büyükbektaş, F. ve Varınca, K. B. (2008).“Entegre Katı Atık Yönetim Kavramı ve AB Uyum

Sürecinde Atık Çerçeve Yönetmeliği”, ÇESKO 2008.

Dönmez, E. ve Değirmen, N. (2016).“Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye’deki Atık Yönetimi

Uygulamalarının Karşılaştırılması”, ISEM2016, Alanya.

Gündüzalp, A. A., Güven, S. (2016).“Atık Çeşitleri, Atık Yönetimi, Geri Dönüşüm ve Tüketici: Çankaya Belediyesi ve Semt Tüketicileri Örneği”, Hacettepe Sosyolojik Araştırmalar

E-Dergisi.

Karatekin, K. (2013). “Öğretmen Adayları İçin Katı Atık ve Geri Dönüşüme Yönelik Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, Uluslararası Avrasya

Sosyal Bilimler Dergisi, s:10.

Kaypak, Ş. (2013). “Çevre Sorunlarının Çözümünde Küresel Çevre Politikalarının Önemi”,

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, s:31.

Kemirtlek, A. (2013). “Entegre Katı Atık Yönetimi”, İstaç, İstanbul.

Koçak, Y. Ç., Oran, N. T., Turfan, E. Ç. (2016). “Atıkların Ayrıştırılması, Sosyal Sorumluluk ve Çevre Bilinci Eğitimi”, Jaren, 2(2).

Köse, E. T., Karakaya, N. ve Aslan, R. G. (2011).“Evsel Katı Atık Yönetiminin Maliyeti: Bolu İli Örneği”, Yıldız Teknik Üniversitesi Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi.

Lüy, E., Varınca, K. B. ve Kemirtlek, A. (2007). “Katı Atık Geri Kazanım Çalışmaları: İstanbul Örneği”, AB Sürecinde Türkiye’de Katı Atık Yönetimi ve Çevre Sorunları Sempozyumu, TÜRKAY 2007.

Solak, S. G. ve Pekküçükşen, Ş. (2018). “Türkiye’de Kentsel Katı Atık Yönetimi: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(3).

T.C Milli Eğitim Bakanlığı (2011). Aile ve Tüketici Hizmetleri, “Katı Atıklar”, Ankara. T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü, “Ulusal Geri Dönüşüm

Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2014-2017”.

T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, “Ulusal Atık Yönetimi ve Eylem Planı (2016-2023)”. Tosun, H. ve Fırat, F. K. (2016). “Geri Dönüşümün Ekonomi Üzerine Etkileri, İnşaat

Sektöründe Atık Lastik Kullanımı Örneği”, International Conference on Eurasian

Economies.

Yılmaz, A. ve Bozkurt, Y. (2010). “Türkiye’de Kentsel Atık Yönetimi Uygulamaları ve Kütahya Katı Atık Birliği (KÜKAB) Örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve