DP Kastamonu 9 İl Kongresi (1957)

27 Ocak 1957’de DP Kastamonu İl Kongresi yapılmıştır. Kongrenin tartışma içinde geçmiştir 608_{. 118 delegenin katıldığı kongrede, Balıkesir milletvekili Muharrem}

Tuncay başkan seçilmiştir. İdare heyeti raporu okunmuş, ardından Osman Oktay, Münif İslamoğlu ve Hilmi Dura konuşmuşlardır. Kongrede bulunan bakanlar Tevfik İleri, Cemil Bengü DP icraatlarıyla ilgili uzun açıklamalarda bulunmuşlardır. Dilekler bölümündeki konuşmalardan sonra İdare Heyeti, ve Haysiyet Divanı seçilmiştir609_.DP

son kongreleri 1959 yılında olmuştur. Bunlar merkez ve il kongresi değil ilçe ve Vatan Cephesi Ocak Kongreleri’dir.

4.1.2 27 Ekim 1957 Milletvekili Genel Seçimleri

DP’nin uygulamalarına muhalif olan siyasi partiler. CHP, CMKP ve HP ortak prensipler belirleyerek toplantılar yapmıştır. Anlaşmalarına göre, illerde kuvvetli olan parti desteklenecek ve diğerleri ona dışardan destek olacaktı.610. HP’nin güçlenmesine olanak tanımamak ve ekonomik anlamda yapılan icraatların birkaç yıl sonra geri dönüşünün olacağı düşünüldüğünden DP seçimlerin daha erken tarihte, 27 Ekim 1957’de yapılmasını kararlaştırmıştır. Ayrıca meclisin seçimler öncesi çalıştığı son gün (11 Eylül) seçim yasasında değişiklikler yapmıştır611. DP, 13 Eylül 1957’de “7053 sayılı kanun ile 5545 sayılı kanunun bazı maddelerinde değişiklik yapmıştır. Yapılan değişikliklere göre: “Siyasi partiler örgütlendikleri il, ilçe ve merkezlerde seçime

katılmak ve girdikleri seçim bölgesindeki vekil adedince aday çıkarmak zorundadır.

608_{Yenises, “DP İl Kongresi Dün Yapıldı”, 28 Ocak 1957, Sayı: 1982, s.1.}

609_{Doğrusöz, “DP Kongresinde Tevfik İleri Ve Cemil Bengü Konuştular”, 28 Ocak 1957, Sayı: 3121,} s.1.

610_{Seçim, Seçim Sistemleri Ve Türkiye’deki Uygulamalar, 96.}

611_{Kemal H .Karpat, Türk Siyasi Tarihi, Siyasal Sistemin Evrimi, 6. Baskı, (İstanbul: TİMAŞ} Yayınları, 2015), 95.

126

Adaylık için başvurmuş aday hiçbir seçim bölgesinde bağımsız aday olamaz ve başka parti tarafından aday gösterilemez. Bir siyasal partiye üye olanlar başka siyasal partilerden onay alsa dahi aday gösterilemez Seçim tarihinden en az 6 ay önce mensup olduğu partiden ayrılmayanlar aday gösterilemez. Seçimler yenilenirse kararın açıkladığı en az iki ay içinde partiden ayrılanlar aday gösterilemez.(3.madde)612_{. Bu madde ile Fuat Köprülü’nün bir parti adına seçimlerde}

yarışması engellenmiştir613_{. 7053 Sayılı Seçim Kanunu, muhaliflerin birlikteliğine son}

vermiştir. 19 Eylül’de İnönü, muhalifler arasındaki işbirliklerinin resmiyette olamasa da fiilen devam edeceğini belirtmiştir614_.

Kastamonu’da partiler kesin aday isimlerini 2-8 Ekim tarihleri arasında il seçim kuruluna bildirmişlerdir. DP aday yoklaması sonucu ilk 8 içinde yer alan “Hilmi

Dura, Basri Aktaş, Şükrü Esen, Süleyman Çağlar, Nazım Batur, Münif İslamoğlu, Muzaffer Akdoğanlı, Zeki Cemal Baki Çelebioğlu” ve genel merkezin belirlediği “Hadi Tan” ve “Ali Gözlük” DP’den aday gösterilmişlerdir615_.

DP genel merkezi Hilmi Dura’yı seçimin idare edilmesiyle

görevlendirilmiştir616_{. Şehirde ilk olarak DP’ İlçe İdare Heyeti oluşturulmuş, pazar}

yerlerine gidecek ekipler belirlenmiştir. Daha sonra partiler seçim yarışına hız vermişlerdir. DP seçime kadar ikili üçlü gruplar halinde merkez ve ilçelerde mitingler yapmıştır. İlk olarak DP’li vekiller Küre ve Tosya’da halkla buluşmuş daha sonra Mergüze’de Münif İslamaoğlu, Ağlı’da Muzaffer Akdoğanlı ile bu süreç devam etmiştir617_{. Seçim döneminde Yenises ile Yeni Kastamonu gazetesi arasında atışmalar}

olmuş, Yenises DP merkez ve iki ilçesinde istifalar nedeniyle DP’de çöküntü olduğu iddialarında bulunmuştur. Bu haberler Yeni Kastamonu’da yalanlanmıştır618_{. DP yayın}

organı Yeni Kastamonu iki konuda yayınlarını sıklaştırmıştır. Birinci olarak ekonomide DP öncesi ve sonrasının kıyası yapılmıştır. İkinci olarak CHP’nin din

612_{Sedef Bulut, “Üçüncü Dönem Demokrat Parti İktidarı (1957-1960): Siyasi Baskılar Ve Tahkikat} Komisyonu”, Akademik Bakış Dergisi, 2/4, (2009), 130.

613_{Ayrıntılı bilgi için bkz: Resmi Gazete, “Milletvekilleri Seçimi Kanununun 35 Ve 109.Maddelerinin} Tadiline Ve Bu Kanuna Muvakkat Bir Madde İlavesine Dair Kanun”, Kanun No: 7053, Kabul Tarihi:11.09.1957, Gazete Sayısı: 9705, Gazete Tarihi: 11.09.1957.

614_{Erol Tuncer, 1957 Seçimleri, I Baskı, (Ankara: TESAV Yayınları, 2012), 68.}

615_{Doğrusöz, “DP Milletvekilleri Adayları Radyoda İlan Edildi”, 8 Ekim1957, Sayı: 3331, s.1.} 616_{Yeni Kastamonu, “Hilmi Dura”, “DP Merkez İlçede Seçim Faaliyeti”, 5 Ekim 1957, Sayı: 17, s.1.} 617_{Yeni Kastamonu, “Tosya’da DP”, “ Küre’de DP”, 8 Ekim 1957, Sayı: 20, s.1.}

618_{Yeni Kastamonu, “Yalan Havadis Boş İddia”, 9 Ekim 1957, Sayı: 19, Doğrusöz, “Kastamonu DP} Teşkilatında Çöküntü Yoktur”, 10 Ekim 1957, Sayı: 3333, s.1.

127

aleyhtarı olduğu, ezanın ve ibadetlerin Türkçe yapılması konusunda dini baskı uyguladığı propagandası yapılmıştır619_{. Propaganda süreci 23 Ekim 1957’de saat}

24:00’e kadar sürmüş, DP son iki gün milletvekili adaylarının resim ve biyografilerini Doğrusöz Gazetesi aracılığıyla okuyucularla paylaşılmıştır620_{. 1957 seçimlerine göre;}

“Toplam seçmen, 12.078. 623, seçime katılan seçmen ise 9.250.949 kişidir. 1950 ve 1954 seçimlerine göre düşen katılım oranı bu seçimde % 76,6” olarak gerçekleşmiştir621_.

Tablo 17. 1957 Milletvekili Genel Seçimleri Türkiye Sonuçları 622

Partiler Aldığı Oy Oy Oranı % Milletvekili Sayısı Temsil oranı %

DP 4.497.811 48.6 424 69.6 CHP 3.825.267 41.4 178 29.2 CMP 604.087 6.5 4 0.6 HP 321.471 3.5 4 0.6 VP 463 0.0 - - Bğmsz 1.850 0.0 - - Toplam 9.250.949 100.0 610 100.0

DP yine büyük bir zafer kazanmıştır. Fakat Cüneyt Arcayürek’in naklettiğine göre DP bu seçimde farklı yollar deneyerek başarılı olmuştur. Buna gerekçe olarak CHP’lilerin seçmen kayıtlarından düşürüldüğü, DP teşkilatının parayla seçmeni ikna yollarına başvurduğunu, il idarecilerinin yanlı davrandığını belirten Arcayürek,“27

Ekim 1957 seçimleri, 1960 öncesinin önemli olayıdır. İhtilalin başlangıç tarihi sayılabilir” demiştir623_{. TÜİK verilerine göre 27 Ekim 1957 genel seçimlerinde}

Kastamonu’da kayıtlı 202.230 seçmenden 155.312 kişi oy kullanmış, katılım % 76,8 olarak gerçekleşmiştir. DP, 69.027 (% 44,7) oyla 10 milletvekilliği kazanmıştır. CHP 62.343 (%40.4), CMP 18.326 (% 11.9) HP 4.824 (% 3.1) oy almıştır. CHP’nin yüksek oy almasına rağmen vekil çıkaramamasının sebebi uygulanan çoğunluk sistemidir624_{. DP, değiştirdiği seçim kanununa rağmen önemli oy kayıpları yaşamıştır.}

619_{Yeni Kastamonu, “Tartışma Kabul Etmez Bir Vesika: CHP’nin Tasarladığı Din Devrim,-Din} Aleyhtarlığı”, 22 Ekim 1957, Sayı: 26, s.1.

620_{Doğrusöz, “Zeki Cemal Bakiçelebioğlu , Şükrü Esen, Muzaffer Akdoğanlı, DP Milletvekili Adayı”, 22} Ekim 1957, Sayı: 3343, Doğrusöz, “Süleyman Çağlar, Nazım Batur, Münif İslamoğlu, DP Milletvekili Adayı”, 23 Ekim 1957, no: 3344, s.1.

621_{TÜİK, M. Genel Seçimleri, 25.} 622_{Tuncer, 1957 Seçimleri, 111.}

623_{Cüneyt Arcayürek, Bir İktidar Bir İhtilal 1955-1960, (C. Arcayürek Açıklıyor-3), I. Baskı,} (Ankara: Bilgi Yayınevi, 1984), 257.

128

DP’nin Türkiye genelinde hakimiyetini kaybetmeye başladığı, Kastamonu’da ise gücünün devam ettirdiği gözlemlenmektedir.

Tablo 18. 1957 Milletvekili Genel Seçimleri Kastamonu Sonuçları625

Seçim Yeri DP CHP CMP HP Kastamonu(Merkez) 10190 1120 3200 220 Araç 7225 7660 1118 755 Azdavay 2235 5890 2065 690 Bozkurt 4345 2038 138 190 Cide 7820 3670 902 805 Çatalzeytin 2365 1885 450 184 Daday 2595 3560 695 210 Devrekani 3155 4970 1130 25 İnebolu 10180 2245 900 890 Küre 2975 3375 773 4 Taşköprü 9410 11040 1370 610 Tosya 6340 4805 5515 220

DP milletvekillerinin aldığı oy sonuçları şöyledir: “Hadi Tan (69151), Hilmi

Dura (69101), Şükrü Esen (69098), Basri Aktaş (69075), Nazım Batur (69031), Muzaffer Akdoğanlı (69028), Süleyman Çağlar (69024), Münif İslamoğlu (68999), Z.Cemal Bakiçelebioğlu (68805), Ali Gözlük (68965)”626_.

Seçim sonuçları sonrası 1 Kasım 1957’de Ali Fuat Cebesoy başkanlığında

TBMM toplanmış, XI. Dönem 610 milletvekili sırasıyla gelerek yemin etmişlerdir627_.

Ardından önce Meclis Başkanı seçimi yapılmış, Refik Koraltan 404 oyla meclis başkanı seçilmiştir. Daha sonra Cumhurbaşkanlığı seçimine geçilmiş, oylamaya katılan 413 vekilinde oy verdiği Celal Bayar, Cumhurbaşkanı seçilmiştir628. 04.12.1957’de yeni kabine için “Güvenoyu” yapılmış, 610 vekilden 66’sı oylamada bulunamamıştır. Oylamaya katılan 536 vekilden, 403’ü kabul, 133’ü ret oyu vermiştir. Kastamonu vekillerinin tamamının katıldığı oylama sonucunda V. Menderes Hükümeti güvenoyu almıştır629_.

625_{Doğrusöz, “Seçimlerde Vilayetimizde Partilerin Aldıkları Oy Oranları”, 30 Ekim1957, Sayı: 3350,} s.1.

626_{Milletvekillerinin özgeçmişlerinde yazan oy oranlarıdır. Ayrıntılı bilgi için bkz: Zühtü Arslan, Türk}

Parlamento Tarihi, TBMM–XI. Dönem (1957–1960), c. 3, (Ankara: TBMM Kültür, Sanat Ve Yayın

Kurulu Yayınları, 2013), 591.

627_{Doğrusöz, “Büyük Millet Meclisi Dün Toplandı”, 2 Kasım 1957, Sayı: 3353, s.1.}

628_{Yeni Kastamonu, “Sayın Celal Bayar 3.Defa Reisicumhur Seçildi”, 2 Kasım 1957, Sayı: 35, s.1.} 629_{Neziroğlu vd, 1294-1296.}

129

4.2 XI. Dönem DP Kastamonu Milletvekilleri ve Meclis Faaliyetleri