Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası)

Trafik sigortası ile sigortacı, poliçede tanımlanan motorlu aracın işletilmesi sırasında, bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına veya bir şeyin zarara ugramasına sebebiyet vermiş olmasından dolayı, 2918 sayılı Karayolları Trafık Kanunu’na göre işletene düşen hukuki sorumluluğu, sigorta sözleşmesinde yer alan zorunlu sigorta limitlerine kadar temin eder. Sağlamış oldugu bu teminat kapsamında herhangi bir hasarın vuku bulması durumunda, eksiksiz bir dosya ile yapılan başvuru sonrasında sekiz iş günü içinde tazminat ödemesi yapılması gerekmektedir. Teminat dışında kalan birçok durum mevzuatta açıklanmıştır. İşletilme halinde olmayan araçların sebep olacağı zararlar, işleten tarafından ileri sürülecek tazminat talepleri ve işletenin eşinin, kendisine evlat edinme ilişkisi ile bağlı olanların ve birlikte yaşadığı kardeşlerinin mallarına gelen zararlar nedeniyle ileri sürebilecekleri talepler teminat dışında sayılmaktadır. Yine, zarar görenlerin

60 _{Insurance Information Institute, Compulsory Auto Insurance,}

beraberinde bulunan bagaj ve benzeri eşya dışında taşınan eşyanın uğrayacagı zararlar; manevi tazminat talepleri; işletenin 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu uyarınca eylemlerinden sorumlu tutulduğu kişilere karşı yöneltebileceği talepler; işletenin aracına veya bu araç vasıtasıyla çekilen römorklara ve yarı römorklara veya çekilen araçlara gelecek zararlar; motorlu araçlarla ilgili mesleki faaliyetlerde bulunan teşebbüslere, gözetim, onarım, bakım, alım-satım, araçta değişiklik yapılması amacı gibi bir amaçla bırakılan aracın sebep olacağı zararlar; aracın yetkili makamların izniyle düzenlenen yarışlara katılması veya yarışlara katılan araçlara eşlik etmesi ile gösteride kullanılması sonucunda meydana gelecek zararlar; çalınan veya gasp edilen araçların sebep oldukları ve mevzuata göre işletenin sorumlu olmadığı zararlar; çalınma veya gasp durumunu bilerek araca binen kişiler ve aracı çalan ve gasp eden kişilerin zararı ile motorlu bisikletlerin kullanılmasından ileri gelen zararlar kapsam dışındadır.61

3.2.1.1. Sigortaya İlişkin Yükümlüler

Kamu otoritesi, hem sigorta şirketleri hem de sigortalılar için trafik sigortası yapma yükümlülügü getirmiştir. Diğer bir deyişle, araç sahibi olan herkes trafiğe çıkabilmek için bu sigortayı yaptırmakla mükellef iken, ilgili branşda faaliyet gösteren sigorta şirketleri de kendilerine başvuranlara bir sigorta sözleşmesi temin etme yükümlülüğü altındadır.

3.2.1.2. Teminat ve Primler

Trafik sigortasına ilişkin teminat ve primler, Hazine Müsteşarlığının bağlı bulunduğu Devlet Bakanı tarafından bir tarife ve talimat ile tespit edilmektedir. Tarife ve talimatta yer alan teminatlar iki ana grupta sınıflandırılmaktadır. Trafik sigortasıyla kazada zarar gören üçüncü şahısların maddi ve bedeni zararları giderilmeye çalışılmaktadır. Bahse konu teminat tutarları, sigorta şirketlerinin kaza nedeniyle zarar gören üçüncü şahıslara

61

Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü, 100 Soruda Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu

ödeyecekleri “azami tazminat” tutarını göstermektedir. Teminat tutarları, günün değişen ekonomik şartları kapsamında her yıl revize edilmektedir. Maddi zararlara ilişkin teminat ile araç işleteninin neden olduğu bir kaza nedeniyle üçüncü şahısların mal varlıklarında meydana gelen azalma, “kaza tarihinde geçerli olan tarife ve talimatta belirlenen maddi teminat tutarı” kapsamında tazmin edilmektedir. 1 Ocak 2006 yılından itibaren geçerli olan tarife ve talimatta araç başına teminat tutarı 5,750 YTL ve kaza başına teminat tutarı 11,500 YTL olarak tespit edilmiştir.

Ikinci grupta yer alan bedeni zararlara ilişkin teminat ise tedavi giderlerinin tazmini, vefat ve daimi sakatlık olmak üzere üç farklı teminatı düzenlemektedir. 2006 yılı tarife ve talimatında kişi başına ödenecek tazminat tutarı 57,500 YTL olarak maktu bir tutar halinde tespit edilmiştir. Öte yandan, kaza başına teminat tutarları 12 araç grubu için ayrı ayrı sınıflandırılmıştır. Hasarın gerçekleşmesi durumunda, kıymet kazanma tenzili gerekçesi ile tazminattan indirim yapılmamaktadır. Primler, degişen teminat tutarları, günün ekonomik koşulları ve sigortacılık sektörünün teknik sonuçları dogrultusunda revize edilmektedir. 12 farklı risk sınıfını gösteren degişik araç gruplarının herbiri için maktu primler belirlenmektedir. Bununla birlikte, tespit edilen primlere uygulanan çeşitli indirim ve artırımlar yoluyla her bir araç işleteninin kendi riski ile orantılı bir fiyatlandırmanın yapılması hedeflenmiştir. Araç türleri itibariyle tespit edilen primler üzerinden araç işletenlerine uygulanan üç temel indirim ya da prim artırımı uygulaması söz konusudur:

a) İl trafik hasar yoğunluğu indirimi, b) Hasar durumu indirimi ya da artırımı,

c) Zorunlu karayolu taşımacılık mali sorumluluk sigortası (taşımacılık sigortası)

indirimi.

İl trafik hasar yoğunluğu indiriminin amacı, trafikteki araç sayısının az olmasına bağlı olarak düşen kaza riski nedeniyle iller arasında fiyat farklılaştırılmasına gidilmesidir. Ayrıca, her bir ilde meydana gelen hasar istatistikleri de kullanılmaktadır.

Prim farklılaşmasına neden olan diğer uygulama hasar durumu nedeniyle uygulanan prim indirimi ya da prim artırımıdır. İyi ile kötü şoförler arasında bir ayrıma gidilerek trafik kurallarına uymayan ve dolayısıyla kaza riski daha yüksek olan kişilere prim artırımı uygulanırken, trafik kurallarına saygılı olanlar ödüllendirilmektedir. Bunun için basamaklı bir sistem kullanılmakta ve uygulanan tarife ve talimat kapsamında sigortalılar, hasar geçmişlerine bağlı olarak %20’ye varan indirim veya %40’a varan prim artırımı ile karşılaşabilmektedirler.

Tarife ve talimatta yer alan son indirim ise özellikleri taşımacılık sigortasına ilişkin indirim olup, bu indirimden yararlananlar il trafik hasar yoğunluğu indiriminden faydalanamazlar.

3.2.1.3. Ceza ve Denetim Mekanizmaları

2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’na göre trafik sigortası yaptırmaksızın trafiğe çıkanlar hem para cezası almakta hem de trafikten men edilmektedirler. Ancak, bu cezai işlemlerin uygulanabilmesi için trafik sigortası olmayan araç işleteninin öncelikle Emniyet Teşkilatı tarafından rastgele seçim (random selection) yöntemiyle yapılan trafik kontrollerinde yakalanması gerekmektedir. Trafikten men cezasının yanısıra uygulanan para cezasının miktarına bakıldıgında caydırıcı gücünün yeterli olmadıgı görülmektedir.

Bunun sonucunda, sigortasız araç kullanımını engellemeye yönelik başka yöntemlerin geliştirilmesi ihtiyacı ortaya çıkmakta ve başka denetim araçlarına başvurulmaktadır. Örneğin; trafik tescil işlemleri ya da araç muayenesinin yaptırılabilmesi için trafik sigortasının ilgili merciye ibrazı aranmaktadır. Ayrıca, mevzuat gereğince uygulanan para cezasının caydırıcı gücünün zayıflığı dikkate alınarak, tarife ve talimatta trafik sigortasını zamanında yenilemeyen araç işletenlerine müteakip sigorta sözleşmesi döneminde prim artırımı uygulanmaktadır.