Ahmet Mithat’ın metni farklı sesleri birbiriyle diyaloğa sokar. Özcü ve kültürel evrimci görüş- ler, Çingeneler bağlamında metin boyunca tartışılır. Şems Hikmet; başta eniştesi Rakım Efendi olmak üzere ailesinin, dostlarının, arkadaşlarının -bazen de kendisinin- kuşaktan kuşağa ak- tarılan, durgun, cansız, statik neredeyse kireçlenmiş, değişime, tadilata kapalı, tek sesli, ge- leceğe değil geçmişe yönelik, Mikhail Bakhtin’in (1981) sözleriyle söyleyecek olursak “otoriter söylemi”ni değiştirmeye çalışır. Şems Hikmet, özcü görüşlere karşı medenileşmenin eğitim ve terbiye sayesinde mümkün olduğu görüşünü savunmakla kalmaz, Ziba’dan “bir kontes” (Mit- hat, 2012, s. 81), “bir alafranga matmazel” (Mithat, 2012, s. 82) yaratarak iddiasını ispat da eder. Metin, bu yönüyle, ilerici, eşitlikçi bir metin olarak tanımlanır yorumcular tarafından. Ancak metnin sonunda kaybeden Şems Hikmet olmakla kalmaz, metin boyunca tarafsız kalan anlatıcı da “Aslında bizce Rakım Efendi’yi haklı bulmak daha doğrudur” (Mithat, 2012, s. 103) diyerek tarafını belli eder. Belki kitap “birkaç bin sene sonra okunsa” o zamanın “okuyucuları ağırlık-lı olarak Şems Hikmet’i takdir ve tasvip ederek Rakım Efendi’yi fikir darlığı, vizyon fukaralığı, geri kafalılık ile suçlayacaklardır” (Mithat, 2012, s. 103). Zira ancak o uzak gelecekte “dünya, bir insan yurdu ve insanlar da tek bir medeni soydan ibaret sayılacaktır” (Mithat, 2012, s. 104) diye-rek, Çingenelerin Gacolarla eşitlenmesini -ki bu eşitlenme ancak onların “Çingeneliklerinden” arınması ile mümkün olacaktır- belirsiz bir tarihe erteler. Eser, sözü farklı seslerle diyaloğa aça- rak normatif merkezin dayattığı anlayışı belki sorgulamaya açar ama yerle bir etmez. Özellikle Şems Hikmet’in kendi kendisiyle girdiği diyalog egemen görüşü pekiştirip sağlamlaştırır. Şems Hikmet’in zihnini Ziba’nın Çingeneliğinin kurcalaması onun baştan kaybettiğine dair bir ipu-
8 On dokuzuncu yüzyılın son çeyreğinde bir romancı tarafından hayali bir Çingene’ye söyletilenin, yirmi birinci yüzyılın başında
gerçek bir Çingene tarafından dillendirildiğinin altı çizilmelidir: Kendisi Çingene olan Mustafa Aksu (2011), Çingene olduğunu nişanlısına söyler, ancak nişanlısı bunu kendi ailesine söylemekten imtina eder. Anne ve babası durumu öğrenirler, bunu sorun etmezler evlenirler. Ancak Aksu’nun kimliği, ailenin diğer kızları dâhil kimseye açıklanmaz. Evliliğin üzerinden 43 yıl geçtikten sonra bir gazetede çıkan röportajı dolayısıyla eniştelerinin Çingene olduğunu öğrenen baldızları, ablalarına “bu evlilik neden oluştu diye” hesap sorarlar. Cinsiyetçi ikili karşıtlıklar üzerine inşa edilen söylemden etkilenen egemen sanatsal temsilin ak-sine gerçek hayatta Çingene erkekleri de Çingene olmayanlara âşık olmakta veya evlenmektedir. Bu olguyu yok sayan temsil-lerin verdiği mesaj, rengi, kavmi ne olursa olsun “gezegendeki tüm kadınların … tek bir kurtarıcısı vardır – beyaz bir erkek”tir (Shehrezade’den aktaran Hancock, (2010, s. 216).
cudur, sadece bunu henüz bilmemektedir. Ya da “bunu çoktan bildiğini henüz bilmemektedir, çünkü bilinçdışı olarak bunu çoktan bilmektedir” (Zizek, 2011, s. 203).
Kaynaklar
Aksu M. (2011). Çingenelerin Sitesi, (2011). Mustafa Aksu ile Röportaj. 7 Temmuz 2018 tarihin- de http://www.cingeneyiz.org/p/mustafa-aksu_4.html adresinden edinilmiştir.
Andersen D. M. (1974). Finnish Folk-Accounts for the Origins of the Gypsies. Journal of the Gypsy Lore Society, 1(2), ss. 73-78.
Bakhtin, M. M. (1981). The Dialogic Imagination. (Ed..) M. Holquist, Austin, TX: University of Texas Press.
Bhabha, H. K. (2016). Kültürel Konumlanış (Tahir Uluç, Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları. Borrow, G. (1841). The Zincali; or An Account of the Gypsies of Spain, 1. Cilt. Londra: John Mur- ray.
Burton, R. (1898). The Jew, the Gypsy and El Islam. Londra: Hutchinson & Co.
Cervantes, M. (2010). Örnek Alınacak Hikayeler (Nazlı Hülya Soydan, Çev.). İstanbul, Kırmızı Yayınları.
Çelik, F. (2013). Community in Motion: Gypsies in Ottoman Imperial Stat Policy, Public Morality and the Sharia Court of Üsküdar (1530-1585) (Doktora Tezi). McGill Üniversitesi.
Demandante, D. (2014). Lacanian Perspectives on Love. Kritike. 1(8), ss. 102-118.
Doğan, A.(2006). Osmanlı Aydınları ve Sosyal Darwinizm. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Evliya Çelebi, (2011). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Gümülcüne, Kavala, Selanik, Tırhala, Atina, Mora, Navarin, Girit Adası, Hanya, Kandiye, Elbistan, Ohri, Tekirdağı, 1. Cilt, 8. Kitap, (Seyit Ali Kahraman, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Greene , D. (2004). Reinventing Romantic Poetry: Russian Women Poets of the Mid-Ninettenth Century. Madison, Wisconsin: The University of Wisconsin Press.
Groome, F. G. (1902). Gipsies. Encyclopedia Britannica, 1 Temmuz 2018 tarihinde https:// www.1902encyclopedia.com/about.html adresinden edinilmiştir.
Goozé, M. E. (2003). Posing for Posterity: The Representations and Portrayals of Henriette Herz as “Beautiful Jewess”. Marianne Henn ve Holger A. Pausch (Eds.). Body Dialectics in the Age of Goethe. Amsterdam: Rodopi, ss. 67-96.
Hancock, I. (2010). The “Gypsy” Stereotype and the Sexualisation of Romani women. Dilep Karanth (Ed.). Danger! Educated Gypsy: Selected Essays. Hertfordshire: University of Hertfordshi- re Press, ss. 212-222.
Hugo, V. (2011). Notre Dame’ın Kamburu. İstanbul: Eflatun Matbaası.
Lecouteux, C. (2018). Dictionary of Gypsy Mythology: Charms, Rites and Magical Traditions from Roma. New York: Simon ve Schuster.
Kenrick, D. (2014). Gypsies: From the Ganges to the Thames. Hartfield: University of Hertford- shire Press.
Kristeva, J. (2014) Korkunun Güçleri: İğrençlik Üzerine Denemeler (Nilgün Tutal, Çev.). İstan- bul: Ayrıntı Yayınları.
Mériméé P. (1875). Carmen. Paris: Michel Lévy Freres. Mithat, A. (2012). Çingene. İstanbul: Sel Yayıncılık.
Monaghan, P. (2014). Encyclopedia of Goddesses and Heroines. California: Novato.
Morgan, L. H. (1877). Ancient Society: Researches in the Lines of Human Progress from Sava- gery, Through Barbarism to Civilization. New York: Henry Holt.
Murphy, C. (2013). An Early Irish visitor to the Island of Crete: The Journey of Symon Semeonis from Ireland to the Holy Land. Classics Ireland, 10, ss. 54-63.
Ögel , B. (2010). Türk Mitolojisi, 1. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Özbey, İ. G. (2017). Halide Edip Adıvar’ın İlk Roman Teşebbüsü: Çingene Kızı. Türk Dili ve Ede- biyatı Dergisi, 57(57), ss. 107-132.
Pickett D. W. ve Agogino G. A. (1960). Two Legends of the Cross. Journal of the Gypsy Lore Society, 39(1), ss. 73-77.
Puşkin, A. (1942) Çingeneler. (Vala Karabuğa, Çev.). Tercüme Dergisi, 3(14), ss. 116-121. Sarı, İ. (2016). Hüseyin Nihal Atsız. İstanbul. Nokta E-Kitap.
Sartre, J. P. (2008). Yahudi Düşmanı (Emin Türk Eliçin, Çev.). İstanbul: Salyangoz Yayınları. Schwartz, H. (2004). Tree of Souls: The Mythology of Judaism. Oxford: Oxford University Press. Spivak G. C. (1988). Can the Subaltern Speak? Cary Nelson ve Lawrence Grossberge (Eds.), Marxism and the Interpretation of Culture. Londra: Macmillan, ss. 271-313.
Trumpener, K. (1992). The Time of the Gypsies: “A People without History” in the Narratives of the West”. Critical Inquiry, 18(4), ss. 843-884.
Zizek, S. (2011). İdeolojinin Yüce Nesnesi (Tuncay Birkan, Çev.), Bülent Somay (Haz.). İstanbul: Metis Yayınları.