Karar Verme Birimlerinin (KVB) Seçilmesi

VZA’da değerlendirmeye alınan birimler, karar verme birimi (KVB) olarak adlandırılmaktadır. KVB ile kastedilen birim, girdiyi, çıktıya dönüştürmekten sorumlu işletme, ekonomik kuruluş ya da örgüttür ve kendi başına karar alma yetisine sahiptir.412 VZA modelinin temel fikri yukarıda da söylendiği üzere, bir KVB’ nin operasyonel etkinliğine karar verebilmek için, onu kendisine benzeyen diğer birimlerle karşılaştırmak, gözlemlenen girdi ve çıktılara dayanarak, örneklemede ya da gözlem kümesinde yer alan KVB’lerin göreli verimlilik değerlerini hesaplamaktır. Bu nedenle VZA yöntemindeki ilk aşama, aralarında karşılaştırma yapılacak olan KVB’lerin seçilmesidir.

411 _{Golany, B. & Roll, Y. (1989) “An Application Procedure for DEA”, International Journal of} Management Science, Vol:17 (3), s.238

412 _{Thanassoulis, E. (2001) Introduction to the Theory an Application of Data Envelopment Analysis:}

Araştırmaya uygun KVB’leri seçmek için, öncelikle amaçlanan çalışmaya uygun KVB’ nin ne olduğunu saptamak gerekmektedir. Gerçekleştirilecek analiz için hangi KVB’ nin uygun olduğu sorusu, tamamen yapılacak çalışmanın amacına ve ana temanın konusuna bağlıdır.

KVB’leri seçerken öncelikle özen gösterilmesi gereken nokta, KVB’ nin, gerçekten bir KVB olup olmadığıdır. Bunun için ilk olarak analize tabi tutulacak her bir KVB’ nin, kullandığı kaynaklar ve ürettiği çıktılardan sorumlu bir birim olarak tanımlanmışlığının sağlanması gerekir. Teknik olarak, KVB’lerin, girdileri çıktılara dönüştürmekle sorumlu herhangi bir ekonomik birim olması yeterlidir.413

VZA homojen organizasyonel birimlerin karşılaştırılmalı etkinliğini ölçmektedir.414

Bu nedenle KVB’lerin birbirlerine benzer olmaları, yani kullandıkları girdilerin ve ürettikleri çıktıların (miktarları hariç ) birbirine benzemesi gerekmektedir. Girdi ve çıktılardaki bu benzerliğin yanı sıra karşılaştırılacak KVB’lerin üretim açısından da benzemeleri ve benzer ortamlarda yer almaları beklenir.415 Yani araştırmaya dahil edilen KVB’lerin aynı görevleri, benzer amaçlarla yerine getirdiği şartına uyulmalı ve tüm KVB’lerin aynı pazar şartlarında çalışıyor olmasına özen gösterilmelidir. Zira gözlem kümesinin homojen bir yapıya sahip olması, elde edilecek sonuçların anlamlılığı açısından büyük önem taşımaktadır. Gözlem kümesinin homojen olması KVB’lerin gerçekleştirdikleri üretim açısından aynı dışsal etkenlere tabi olmasını da gerekli kılmaktadır.

413 _{Ahn, T.S. (1987) Efficiency Related Issues in Higher Education: A DEA Approach, Phd. Thesis,} The University of Texas at Austin, s.146-7

414 _{Taşçıyan, K.H ,(2011) “Emeklilik Yatırım Fonları Performanslarının Klasik Performans Ölçüm} Yöntemleri Ve Veri Zarflama Analizi İle Değerlendirilmesi” Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Finans Ve Bankacılık Doktora Programı, Doktora Tezi, s.157

415 _{Aydemir, Z.C. (2002) Bölgesel Rekabet Edebilirlik Kapsamında İllerin Kaynak Kullanım Görece}

Son olarak ise, verimlilik sınır tahminleme sonucundan anlam çıkabilmesi için, örneklemede yer alan KVB sayısı yeterince büyük olmalıdır. Analize dahil edilecek KVB sayısının fazla olması, girdiler ve çıktılar arasındaki ilişkinin daha açık bir şekilde ortaya konmasını, etkin sınırın daha fazla KVB tarafından belirlenmesini ve analizde daha fazla faktörün dikkate alınmasını sağlayacaktır. VZA, karşılaştırılabilen birimlerin, göreli etkinliklerinin belirlenmesi tekniği olduğu iddiasını taşıdığı için, benzer birimler arasında performans farklılıkları olduğu ve bu farklılıkların da ölçülebildiği varsayımını kendisinde taşımaktadır. VZA, benzer birimlerin farklılıklarını aradığı için, bir yandan aralarındaki karşılaştırmanın anlamlı olabileceği bir homojen birim kümesi oluştururken, diğer yandan da bu kümenin elemanları arasındaki farklılıkları belirlemeye çabalamaktadır. Böylesine benzer birimler arasındaki farklılıkları oluşturan en temel öğe bu şartlar altında verilen “kararlar” gibi gözükmektedir. Bu nedenle VZA aracılığıyla etkinlik derecesinin yeterince sağlıklı olarak ölçülebilmesi için, gerekli KVB sayısının, kullanılan girdi ve çıktı sayısı toplamının en az üç katı olması gerektiğini savunan Bowlin gibi araştırmacılar vardır.416

Sayı konusunda kullanılacak girdi ve çıktı sayısının çokluğuna bağlı olmakla birlikte, deneyimlere bağlı olarak bu sayının en az 20 olması gerektiğini savlayan yazarlar417

ile girdi sayısı m, çıktı sayısı da p ise, en az

m+p+1 adet KVB’ ye ihtiyaç duyulacağını belirten ekonomistler de bulunmaktadır.418

Büyük bir birim kümesi, küme içerisindeki girdiler ve çıktılar arasındaki tipik ilişkilerin daha kesin ve sınır etkinliğine doğru olarak belirlenmesine imkan

416 _{Bowlin, W.F. (1998) “Measuring Performance: An Introduction to Data Envelopment Analysis} (DEA)”, The Journal of Cost Analysis, Vol:15 (2), s.18

417 _{Norman, M. & Stroker, B. (1991) Data Envelopment Analysis: The Assesment of Performance,} John Wiley and Sons, New York

418 _{Boussofiane, A. & Dyson, R.G. & Thanassoulis, E. (1991) “Applied Data Envelopment Analysis”,}

tanımaktadır.419

Aksi halde, herhangi bir çıktı/girdi oranında avantajlı olan KVB, tüm ağırlıkları kendi açısından maksimum duruma getirir ve etkinlik sınırına erişir. Bir başka deyişle, KVB sayısının az olması durumunda, KVB’lerin etkinlik skoru yükselebilmektedir. Bununla birlikte KVB sayısı arttıkça, analiz edilen küme içindeki homojenlik de azalacak ve ilgili olmayan bazı dışsal faktörlerin sonuçları etkileme olasılığı ortaya çıkacaktır. Bu nedenle etkinlik ölçümünün anlamlı olabilmesi için KVB’lerden oluşan gözlem kümesinin seçiminde çok dikkatli davranılması gerekmektedir. Ayrıca karar birimlerinin sayılarının belirlenmesi girdi ve çıktı sayılarının da belirlenmesini kısıtlamaktadır.420