Karaman Eyaletinin Kurulması ve İdari Taksimatı

Karaman beyliği 1471 yılından itibaren Osmanlı egemenliğine girmeye başlamış ancak kesin egemenliğin sağlanabilmesi ve eyaletin kurulabilmesi daha sonraki tarihlerde gerçekleşmiştir. Karaman eyaletinin kuruluş tarihi ile ilgili olarak 1474246_{, 1475}247_{, 1483}248_,

1512249 _{ve 1517}250 _{yılları zikredilmektedir. Bu süreç içerisinde Karaman bölgesi geleneksel}

Osmanlı teşkilat anlayışı çerçevesinde idari taksimata tabi tutulmuştur. Karaman eyaleti başlangıçta idari açıdan bölgenin coğrafi şartları esas alınarak iki kısıma ayrılmıştı. Torosların güneyinde kalan kısım İçel, dağlık olan kuzey kısım ise Taşeli adıyla anılıyordu. Osmanlılar bölgeyi daha küçük idari birimlere bölerek merkezi denetimi sağlamlaştırmışlardır. Karaman eyaleti, Osmanlının, genel idari teşkilatında dördüncü, Anadolu idari teşkilatında ise Anadolu ve Rum eyaletlerinden sonra üçüncü ana birimi olarak kurulmuştur.251_{Bölgedeki tımar düzeni}

de eyalet genelinde 1476 ve 1483 yıllarında yapılan tahrirlerle tesis edilmeye çalışılmış, bu tarihten sonra birkaç yıl içerisinde de dönemin meşhur âlimlerinden Mevlana Vildan tarafından bölgeye ait Osmanlı hukukuna uygun yeni bir Kanunnâme hazırlanmıştır.252

Mevlana Vildan Karaman eyaletinin tahririnde görevlendirilmeden önce Fatih döneminde müderrislik, kadılık ve kazaskerlik görevlerinde bulunmuş, Hersek livasının tahrir eminliğini yapmış önemli bir şahsiyetti.253 _{Karaman eyaletinde yeni timar düzeninin tesisinden sonra}

Karaman beyliği döneminde timar tasarruf eden bazı aileler yeni yönetimden yeni beratlar almak suretiyle eski imtiyazları korumuşlardır.254

245

İ. Şahin, “Nahiye”, s. 307.

246

Ş. Tekindağ, “Son Osmanlı-Karaman Münasebetleri Hakkında Araştırmalar”, İÜEFTD, XIII/17-18, İstanbul 1963, s. 71; F. Sümer, “Karamanoğulları”, s. 459.

247

İ.H. Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri, s. 35; Aynı yazar, Osmanlı Tarihi, II, s. 108.

248

E. Merçil, Müslüman Türk Devletleri, s. 307.

249

H. İnalcık, Klasik Çağ, s. 110.

250

M. A. Erdoğru, Beyşehir Sancağı, s. 21.

251

M. A. Erdoğru. “Karaman Vilayetinin İdari Taksimatı”, OA, XII, İstanbul 1992, s. 425-426.

252

D. Yörük, “Karaman Eyaletinde Timar Düzeni” s. 183.

253

M.T. Gökbilgin, “XVI. Asırda Karaman Eyâleti ve Lârende (Karaman) Vakıf ve Müesseseleri.”, VD, VII, Ankara 1968, s. 29.

254

Osmanlı egemenliğinin kurulmasından sonra bölgede siyasi bir hareketlilik yaşanmadığından idari taksimat açısından fazla bir değişikliğin görülmediği255 _Karaman

eyaleti, genel olarak Batı ve Kuzeyde Anadolu Eyaleti, doğuda Rum ve Dulkadir Eyaletleri ile güneyde Akdenizle çevriliydi.256 _{16. yüzyıl boyunca Karaman Eyaletinin değişmeyen}

sancakları Konya, Beyşehir, Akşehir, Niğde, Aksaray ve Kayseri'dir. Değişik dönemlerde Kırşehir, Bozok, Maraş, İçel ve Tarsus sancakları da eklenip sonra tekrar çıkarılarak yeni oluşturulan diğer eyaletlere bağlanmıştır. Örneğin Dulkadirlilerden alınan Maraş ve Bozok sancağı Karaman eyaletine eklenmiş ancak kısa bir süre sonra Dulkadir eyaletinin kurulmasıyla Maraş Dulkadir eyaletinin Paşa Sancağı yapılarak Karaman eyaletinden çıkarılmış, Bozok sancağı da Rum eyaletine bağlanmıştır. 1571 yılında Kıbrıs adasının fethedilmesiyle de İçel Sancağı yeni kurulan Kıbrıs Beylerbeyliğine devredilerek Karaman eyaletinden çıkarılmıştır. Kırşehir ise Kanuni döneminden itibaren Karaman eyaletinde kalmıştır. Eyaletin başkenti ise başından sonuna kadar Konya'dır. Ancak Kanuni zamanında bir süre Kayseri başkentlik yapmıştır.257

1476 yılında Muslihiddin ve Kasım tarafından yapılan ilk genel tahrirde Karaman eyaleti 11 sancağa ve 2 nahiye'ye ayrılmıştır.

Sancaklar; Konya, Larende, Seydişehri ve Bozkır, Beyşehri, Akşehir, Ilgın, Niğde, Şucauddin ve Anduğu, Ürgüb, Ereğli, Aksaray ve Koçhisar

Nahiyeler ise; Karahisar ve Develü'dür.258

II. Bayezid'in tahta geçmesinden hemen sonra Hamza Bey oğlu Murad Çelebi ve Katip Mehmed tarafından yapılan ve 1483 yılında tamamlanan ikinci genel tahrirde Karaman eyaleti Konya, Beyşehir, Akşehir, Çimen, Ilgın, Zengicek, Aksaray, Koçhisar, Niğde, Anduğu, Ürgüb, Kayseri, Ereğli, Larende ve Mut vilayet ve kazalarını kapsamaktadır.259

1500 yılında II. Bayezit zamanında Karaman eyaletinin ikinci bir tahriri yapılmıştır. Tahriri Nasuhzade Haydar Paşa yapmış olup, katip ise Hattat Ali'dir. Bu tahrirde Karaman eyaleti 15 kazaya ayrılmıştır. Bunlar; Konya, Belviran, Çimen, Akşehir, Ilgın, Niğde,

255

O. Kılıç, Osmanlı Devleti’nin İdari Taksimatı, s. 53.

256

M. A. Erdoğru, Beyşehir Sancağı, s. 21.

257

M.A. Erdoğru, “Karaman Vilayetinin İdari Taksimatı”, s. 427.

258

İ.H. Konyalı, Konya Tarihi, s. 111.

259

Anduğu, Ürgüb, Ereğli, Aksaray, Koçhisar, Kayseriye, Ermenek, Mut ve Gülnar kazalarıdır.260

1522 yılında Karaman eyaleti; Konya, Beyşehir, Kayseri, Niğde, Aksaray ve İçel olmak üzere altı sancaktan oluşmaktadır. Akşehir ve Lârende livalarının sancaklık statüsü bozulmuştur. Larende Ereğli kazasının dışında diğer kazalarıyla birlikte Konya Sancağına dahil edilmiş, Ereğli kazası ise Aksaray Sancağına bağlanmıştır. Karaman eyaletinin bu sancaklara bağlı kazaları ise şunlardır:

Konya Sancağı; Konya, Bayburd, Eskil, Hatunsarayı, İnsuyu, Saidili, Sudirhemi, Turgud ve Zengicek,

Beyşehir Sancağı; Beyşehri, Bozkır, Cezire, Göçü, Gurgurum, Kaşaklı, Kıreli, Seydişehri, Yağan, Yalasun ve Yenişehir,

Kayseri Sancağı; Kayseri, Bozatlu, Cebel-i Ali, Cebel-i Erciş, Develü, Karakaya, Karataş, Kenar-ı ırmak Kuramaz, Malya ve Osmancık,

Niğde Sancağı; Niğde, Anduğu, Bor, Karahisar-ı Develü, Melendüz, Melengübi, Şamardı, Şucauddin, Uçhisar, Ürgüp,

Aksaray Sancağı; Aksaray, Bekir, Ereğli, Eyyubili, Hasandağı, Karabey, Karacadağ, Kilseme ve Koçhisar

İçel Sancağı, Ermenek, Gülnar, Mud, Selendi261

1583-84 tarihli tahrirlere göre ise Karaman eyaleti; Konya, Kayseri, Niğde, Aksaray, Kırşehir, Akşehir, Beyşehir ve Turgut sancakları olmak üzere sekiz sancağa sahipti. Bu sancaklara bağlı nahiyeler ise şunlardı:

260

İ.H. Konyalı, Konya Tarihi, s. 113-115.

261

T.C. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 387 Numaralı Muhasebe- i Vilayet- i Karaman ve Rum Defteri (937-

Konya Sancağı; Konya Sahrası, Hatunsarayı, Saideli, Sudirhemi, Larende, Kaş, Gaferiyat, Belviran, Aladağ, Ereğli, Kelsime, Tond, Dekişme, Bağbad, Karacadağ, Aköyük, İnemescidi, Ada, ve Mundos,

Beyşehir Sancağı; Kıreli, Yalasun, Cezire, Göçü, Yenişehir, Kaşaklı, Gurgurum, Bozkır ve Yağan

Akşehir Sancağı; İshaklı, Akşehir, Doğanhisarı, ve Çimenili

Kayseri Sancağı; Kayseri Sahrası, Koramaz, Irmakkenarı, İslamlu, Malya, Karataş, Göstere, Cebel-i Erciş, Cebel-i Ali ve Karakaya

Niğde Sancağı; Niğde Sahrası, Melengübi, Şamardı, Kırmelek, Melendiz, Bor, Anduğu, Şucauddin, Ürgüp, Uçhisar, Develi ve Karahisar

Aksaray Sancağı; Aksaray Sahrası, Hasandağı, Bekir, Eyyupili ve Koçhisar

Kırşehri Sancağı; Kırşehri, Konur, Günyüzü, Hacıbektaş, Keskin, Süleymanlı, Dinek ve Çiçekdağı

Turgud Sancağı; Zengicek, İnsuyu, Koriş ve Bayburd.262