İngiliz sömürgecilerinin gelişi ve kentin İngiliz egemenliği altına girmesi ile İngilizler şehre modern eğitim veya sözde batı eğitimi okulları açmışlardır. Ayrıca şehirde sömürgeciler tarafından açılan misyoner okullarına ilk başta yerel halk tepki göstererek bu eğitim kurumlarına çocuklarını göndermemişlerdir. Bunun nedeni bu yeni açılan okulların ve yeni eğitim sisteminin şehirdeki Müslüman çocukların Hristiyanlaştırılması amacıyla açıldığının endişesindendir. Böylece şehir, özellikle güney kısmında, diğer şehirlere göre batı eğitim sistemi bakımında geride kalmıştır. Sömürgeciler, şehirdeki halkların çocuklarını bu okullara göndermeleri için yerel yönetimleri kullanarak ikna faaliyetlerine başlamışlardır. Böylece şehir emirleri kullanılarak halk çocukları okula gönderilmeye ikna edililmiştir. Şehirdeki eski okuma ve yazma dili olan Arapça, İngilizce’ye dönüştürülmüştür. Ayrıca Arapça harflerden latin alfabeye geçmişlerdir. Bu değişimler sonucu şehirdeki insanlar idari işlemler için latin harfleri ile okuma yazma zorunda bırakılmışlardır. Bu da şehirdeki eski olan medrese eğitim sisteminin öneminin azalmasına neden olmuştur. Daha sonra şehirdeki İslam medresesi okulları modernleştirilerek hem din eğitimi hem de batı eğitimi verilmeye başlanmıştır.
Şehirde sömürgeciler tarafında açılan ilk okullardan önde gelenleri 1909’lu yıllarda Nasarawa Okulu ve 1930’lu yıllarda Kano şehrinin ilk kız okuludur. Bağımsızlıktan sonra Kano şehrinde çeşitli temel ve yüksek eğitim veren okullar açılmıştır. Böylece kentte eğitim sektörü önem kazanmıştır. Nijerya’da eğitim politikalarına göre ilk ve temel eğitimin verilmesi ilçenin idari görevleri arasındadır. Lise ve diğer yüksek eğitim hizmeti veren okullar ise ilin ve Federal Cumhuriyet’in idari görevindedir. Kano metropol alanındaki altı ilçenin nüfusundaki okul yaşında olan çocukların anaokulu ve ilkokul hizmeti sağlanmaktadır. Bunun dışında yaşlı olan, okuryazarlık bilmeyen vatandaşların da eğitim yükünü yine ilçeler üstlenmiştir. Lise ve üniversite eğitimini ise il ve federal yönetimin kontrolü altındadır.
Tablo 15: Kano Metropol Alanındaki Yüksek Eğitim Okulları
Okulun adı Kuruluş yıl Verilen certifika Mülkiyet
Bayero University 1980 4 Yıllk Diploma FG
Federal College Of Education 1989 2 Yıllık Sertifika FG
College Of Islamic And Legal Studies 2006 2 Yıllık Sertifika SG
School Of Agriculture 1960 2 Yıllık Sertifika SG
State College Of Education 2 Yıllık Sertifika SG
College Of Remedial Studies 1972 Üniversite Hazırlık SG
State Polytechnic 1975 2 Yıllık Sertifika SG
School Of Nursing 2 Yıllık Sertifika SG
School Of Midwifery 2 Yıllık Sertifika SG
School Of Health Technology 2 Yıllık Sertifika SG
School Of Hygiene 2 Yıllık Sertifika SG
North West University 2007 4 Yıllık Diploma SG
Not: 2 Yıllık Sertifika =Meslek Yüksek Okulu Diploması. FG= Federal Hükümet. SG=İl-Hükümet
Metropoldeki yüksek eğitim-öğretim kurumlarına bakıldığında; Kano metropol alanının 2 milyona yakın nüfusu ile birlikte, 40 ilçenin bağlı olduğu il merkezi olarak ve ilin nüfusunun %40 civarında genç nüfustan oluşması gibi nedenlerle şehirde yüksek öğretim ihtiyaçlarını karşılamak için bir kaç yüksek eğitim okulları bulunmaktadır. Şehirde yüksek eğitim okulları federal cumhuriyetine ait ve il idarisine ait olanlar olarak iki ayrılmaktadır. Üniversiteler, teknik kolejler, sağlık ve hemşirelik kolejleri gibi yüksek eğitim kurumları şehirden ve bölgedeki bazı şehirlerden eğitim için öğrencilere cazib gelmektedir.
Ülkedeki yükseköğrenim kurumları genellikle devlet ve özel kuruluşlar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Üniversite eğitim kurumlarında sadece dört yıllık programlar bulunmakta; diğer teknik kolejler, hemşirelik koleji, tarım kolejleri gibi yükseköğretim okulları ise genelde iki yıllık eğitim sürecinde teknisyenler yetiştirmektedirler. Bu iki yıllık okuldan mezun olduktan sonra bazı öğrenciler üniversite okumak için kolay bir şekilde, üniversitelerde ikinci sınıftan devam edebilmektedirler. Şehirde toplam oniki yükseköğretim kurumu yer almaktadır. İki tanesi üniversite, biri eğitim koleji, üç sağlık teknisyeni yetiştiren hemşirelik koleji, iki teknik kolej, bir tarım koleji ve bir hukuk koleji yer almaktadır.
5.3. Kano İlçe Merkezinin Ekonomik Fonksiyonları
Lagos'tan sonra ekonomik faaliyetler açısından en önemli şehirlerden biri olan Kano metropolü hinterlandının geniş olması nedeniyle, Trans-Atlantik ticaretinin başlamasından öncesinden beri, ülkenin ekonomisine çok fazla katkıda bulunuyor. Sahra bölgesinden, güneydeki Kano merkezli Trans-Sahra ticaret yolunun sömürgecilik ile birlikte Trans-Atlantik ticaretine doğru yön değiştirmesine rağmen, şehir ticaret merkezi rolünü korumaktadır. Kuzey-güney yönündeki Trans Saharan ticaret yolunun, doğu-batı yönlü Trans-Atlantik yönüne çevrilmesi ile ülkenin kuzeyindeki bazı şehirler ticari önemlerini kaybederken, Kano şehri için yeni bir avantaj sağlanmış oldu. Kentin kuzeyden güneye, batıdan doğuya kesişme güzergâhlarındaki rotada yer alması, şehir ekonomisinin gelişimi açısından önemli bir etkidir.
5.3.1. Ticaret Fonksiyonu
Kano şehri 1914 yılından beri kuzey ve güney Nijerya bölgelerinde birleşmesinden bu yana ülkede ticari faaliyetler çok önemli bir yere sahip olmuştur. Kentteki ticari faaliyetler, eyaletin toplam GSYİH'sının %10'una katkıda bulunmaktadır. Kano şehrindeki bulunan bazı pazarlar, şehrin kuruluşunun ilk yıllarına kadar dayanmaktadır. Şehirde yerel olarak üretilen ve yurtdışına ithal edilen çeşitli ürünlerin ticaretinde uzmanlaşmış olan 16 pazar yer almaktadır. Şehir, ülkenin güneyindeki limanlardan ülkeye ithal edilen malların tüm satış ve dağıtımının merkezi olarak Kuzey Nijerya bölgenin tamamında Nijer, Çad gibi ülkeleri ve Orta Afrika Cumhuriyeti’ne kadar olan bölgeyi hinterlandında bulundurmaktadır. Metropoldeki başlıca emtia piyasaları, eski şehrin kalbinde yer alan Kurmi Pazarını; yerel olarak yapılan tekstil ticareti konusunda uzmanlaşmış ve yıllık 20 milyar Naira ithalat cirosuna sahip olan Kwari Pazarı, Nijer, Çad, Cameroon ve Benin Cumhuriyeti gibi ülkelerden tüccarları cezbetmektedir. Mısır, susam, Gine mısırı, buğday, fasulye ve bölgede yetiştirilen diğer tahıllar, Batı Afrika bölgesinin en büyük tahıl pazarı olan Dawanau Pazarı’nın hinterlandı da çok geniştir. Bölgenin iklim koşulları nedeniyle Nijerya'ya kıyasla tahıl üretimi bakımından genellikle fakir olan Kuzey Afrika ülkelerinden müşterileri de cezbetmektedir.
Şehirdeki bankacılık ve finans sektörü de uzun zamandır çok gelişme kaydetmiştir. Ülkedeki toplam 22 bankanın hepsi metropol alanında en az iki şube ile hizmet vermektedirler. Koloniyal dönemden beri şehir, Kuzey Nijerya’daki tarım
ürünleri ihraç merkezi olarak, sigorta şirketleri, döviz merkezleri ve diğer finans sektörlerinin gelişmesine neden olmuştur.
Kano şehri, Afrika’nın dört bir yanından müşterileri cezbeden çeşitli pazarlarıyla bilinmektedir. Metropoldeki en önemli pazarlardan bazıları, eski kentin en eski pazarı olan Kurmi Pazarı’dır. Ayrıca surlar içinde şehrin merkezi ticaret bölgeleri arasında bulunan Kwari Pazarı, uzun yıllardır tekstil ticareti ile tanınmıştır. Kawari Pazarın etki alanı Kuzey Nijerya bölgesinden tüm Batı Afrika ülkelerine kadar uzanmaktadır. Şehirde diğer önemli pazarlar ise merkezi iş ve ticaret sahasının güneyinde yer alan Sabon Gari Pazarı’dır. Ayrıca şehrin en kuzeybatısında yer alan Dawanau tahıl pazarı (Harita 9) şehrin yanısıra Kuzey ve Batı Afrika ülkelerinin de en önemli tahıl pazarlarından biridir. Dawanau Pazarı’nın etki sahası, Mali, Nijer, Benin, Togo, Kamerun, Çad ve Fil Dişi’ye kadar uzanmaktadır.
Kaynak: Google.com
Foto 30: Kano Metropolündeki Dawanau Tahıl Pazarı
Kuzey Nijerya’nın farklı bölgelerinden pazara tarım ürünleri getirilmektedir ve çoğu Batı ve Kuzey Afrika ülkelerinden alıcıları cezbetmektedir. Ayrıca pazardan susam gibi ürünler Avrupa ülkelerine ihrac edilen önemli ürünlerdendir.
Foto 31: Kano Metropolde Hayvanat Bahçesi Yolunda Ticari Alanlar
5.3.2. Sanayi Fonksiyonu
Nijerya'da köklü bir imalat endüstrisine sahip olduğu bilinen şehirlerden biri olan Kano metropolü, Lagos'tan sonra ülkedeki ikinci sanayi kentidir. Şehirdeki sanayi şirketleri büyük ölçüde tarımsal üretime dayalı, aynı zamanda deri fabrikası, et ürünleri, emaye eşya, tekstil ve plastik işleme sanayileri de metropol alanda gelişmiş sanayi alanlarıdır. Şehrin sanayi sektörü, İngiliz sömürgecilerin gelmesinden sonra atölye tipi sanayi modern sanayiye dönüşmüştür. Şehirde yapılan atölye tipi sanayinde, deri ayakkabılar, çantalar ve diğer deri ürünleri, yerel olarak yapılan tekstil ürünleri, yerel kumaş boyama, metal ve alüminyum kullanılarak tarım ve mutfak aletlerinin imalatı gibi yerel, küçük ölçekli faaliyetler yapılmaktaydı. Kano metropol alanında 400'ün üzerinde küçük ölçekli ve büyük ölçekli sanayi tesisi yer almaktadır. Şu an metropolde Sharada, Challawa, Bompai, Tokarawa ve Zaria olmak üzere beş sanayi bölgesi bulunmaktadır. Metropolde modern sanayi sektörü, ülkenin sömürgeleştirilmesinin ilk yıllarında gelişmeye başlamıştır. İlk sanayi tesislerinde ise sadece ihraç için yarı mamul işletmecilik yapılmaktadır. Kano metropolünü, Lagos limanına bağlayan demiryolu inşaatı şehirdeki sanayi sektörünü geliştiren diğer önemli faktörlerden biridir.
Metropoldeki sanayi sektörü, ülkenin bağımsızlığına kadar önemli ölçüde büyüme yaşamıştır. 1970'lerde bağımsızlıktan sonra sanayi sektörü, ülkedeki siyasi istikrarsızlıklar nedeniyle ve ülkede petrol çıkarılmasına başlanmasıyla sanayi sektöründe gerileme yaşanmıştır. Gerilme döneminde şehrin sadece bu aşağıdaki sıralanan sanayi sektörleri ayakta durabilmiştir.
Tekstil
Yiyecek ve içecekler Deri işletmeleri Plastik endüstrisi
Büyükbaş hayvan ve kümes hayvanları yemleri Et ve süt ürünleri
Kentin Kuzeybatı köşesinde yer alan Bompai sanayi bölgesi şehirde açılan ilk sanayi bölgesidir. Sonraki yıllarda şehrin kuzeydoğuya doğru genişlemesinden dolayı Bompai sanayi bölgesinin arazileri işgal edilmeye başlanmıştır. Ayrıca şehirdeki sanayi sektörünün gelişmesi ile Bompai sanayi bölgesi arazisi doldurulmuştur. Daha sonra kentin güney kesiminde Kano-Sharada yolu boyunca demiryolu hattının yanında Sharada sanayi bölgesi kurulmuştur. Ayrıca Sharada sanayi bölgesinin kurulmasıyla birlikte, bölgede kentleşme gelişmeye başlamıştır. 1990'lı yıllarda, ülkede özellikle Kuzey Nijerya Bölgesi’nde yaşanmaya başlanan elektrik kesintileri nedeniyle çoğu sanayi tesisi kapatılmıştır. Bu dönemlerde ülkenin güneyindeki sanayi tesislerinde ise ülkenin petrol çıkartılan Nijer deltası bölgesine yakın olunmasından dolayı kendileri elektrik üretebilmişlerdir. Ayrıca Kano gibi uzakta olan şehirlerin sanayisi için elektrik üretim maliyeti yüksek olduğundan dolayı sanayi sektöründe gerilemelere neden olmuştur.