Kano’da Kentleşme Süreci ve İl Merkezinin İdari Fonksiyona Etkisi

yıllardan sonra oluşan yeni illerin ilk başkenti olmuştur. Şehir toplam kırk ilçenin idari merkezi olarak seçilmiştir. 1991 yılındaki yeni iller oluşmadan önce Kano ili 20,478.26 km² alanı ile ülkenin en büyük ili olmuştur. İl merkezi olarak Kano şehri Fagge, Dala, Taraunı, Gwale, Nasarawa ve Kano Municipal ilçelerinden oluşan bir metropol alanıdır. Kano’da yeni oluşan il merkezi olarak önemli bir gelişme yaşanmıştır. Şehirde yeni yapılan binalar arasında okul, hastane, memurların toplu konutları ve ofisler yer

almaktadır. Bu süreçte Kano şehrinde hızlı bir alansal gelişme yaşanmıştır. Böylece şehre yakın bazı ilçe merkezleri Kano metropolitan alanına entegre edilmiştir.

Ülke bağımsızlığının ilk yıllarında 1970’li yıllarda ülkenin ana ekonomik kaynakları olan petrol gelirlerinde bir yükseliş yaşanmıştır. Bu nedenle ülkedeki yeni oluşan illerde hızlı bir şekilde sosyal ve ekonomik alanda yatırımlar yapılmıştır. Bu nedenle ülkedeki kırsal alanlardan yeni gelişen şehirlere doğru yoğun göç akımı tetiklenmiş oldu. Çoğu şehir alanları bu durumda yakınındaki kırsal arazilerin aleyhine genişlemiştir.

Kano şehri yeni şehir planlaması ile modern yolları, sokak lambaları, rekreasyon alanları, alışveriş merkezleri ve yeni oluşan merkezi iş ve ticaret sahası ile Kuzey Nijerya’nın en modern şehirlerden biri haline gelmiştir. Şehirde yaşanan yeni kentleşme sürecinde, sosyal ve ekonomik sınıflara göre yeni mahalleler ortaya çıkmıştır. Şehirdeki yaşayan kamu memurları daha çok şehir rezerve alanlarında (GRA) yaşamaktadırlar. Yeni kamu binaları ve kooperatif ofisleri daha çok merkezi iş ve ticaret alanındaki İbrahım Taıwo Caddesi, Sanı Abacha Caddesi ve Murtala Mohammed Bulvarı’nda yoğunlaşmaktadır. Şehre yerleşen yeni bürokratların yoğun yaşadığı bölgelerde ise hizmet sektöründeki ekonomik faaliyetler ortaya çıkmaya başlamıştır.

Şehir il ve idari merkez olduğundanberi yaşanan değişmeler şehirdeki sosyal ve ekonomik sektörlerden etkilenmiştir. Şehirdeki hizmet sektörü sömürge döneminde az gelişme yaşamasına rağmen bağımsızlıktan sonra il merkezi olduğundan beri sanayi faktöründeki gelişmelerden dolayı hizmet sektöründe de gelişmesine neden olmuştur. Böylece şehir bir heterojenik ekonomik faaliyet kazanmış oldu.

Kano şehri iki ana paralel alanda gelişmiştir. Surların içinde Afrika şehrine göre dar sokaklardan oluşan şehir ve surların dışında oluşan modern Avrupa şehrine göre tasarlanmış alan yer almaktadır. Surların içinde kalan şehir, zamanla nüfus artışı ile daha çok yoğun bir hale gelmiştir. Böylece bölgede sokaklar daha da darlaştı ve sadece yaya geçitleri sağlanan alanlar halini aldı. Bu nedenle surların içinde kalan şehir alt yapı bakımında eksik kalmıştır. Böylece surların içinde kalan şehirde yaşayan orta sınıf kişiler surlar dışında yeni imara açılan alanlara taşınmaya başladı. Bu süreç surların dışında gelişen alanı hızlı bir şekilde genişletmiştir.

Kaynak: Google Earth Image 2016

Foto 6: Kano Şehri'nin Üç Farklı Yüzünü Gösteren Uydu Görüntüsü

Yukarıdaki (Foto 6) Google earth uydu görüntüsünde Kano Şehri’nin (A) ile işaret edilen ilk kuruluş alanından çevreye doğru nasıl genişlediği gösterilmektedir. Şehir sonraki yıllarda sömürge döneminde ve bağımsızlığından sonra il merkezi olarak surların dışında gelişmiştir. Uydu görüntüsünde (B) ile işaret edilen alan Kano şehrinde surların dışında gelişen planlı bir alandır. (B) işaret alanında Kano şehir merkezi iş ve ticaret sahası, kamu kuruluşları binaları, oteller, postane, alışveriş merkezleri ve çevresinde ise şehirdeki yüksek gelirli kişilerin mahalleleri yer almaktadır. (C) ile işaret edilen alanlarda ise daha çok şehrin saçak bölgede gelişen köyleri görülür. Şehrin genişlemesi ile şehir diğer bölgelerle entegre olmuştur ve böylece sosyal ve ekonomik farklılık özelliklerinden oluşan binalar ile büyük bir metropol alanı oluşmuştur.

Kano Şehri kazanan yeni idari fonksiyon nedeniyle kentleşme sürecini hızlandırmıştır. Şehrin saçaklarında bulunan çoğu kırsal yerleşmeler ve tarım alanları şehre entegre edilmiştir (Harita 5). Şehrin bazı bölgelerinde şehir sadece kırsal yerleşmelere entegre değildir. Şehir çoğu saçaklardaki yerleşmeleri yutup alan olarak genişlemeye devam etmiştir. Şehrin kuzey batısında 7 km uzakta açılan Bayero Üniversitesi’nin yeni kampüsü bölgeye doğru kentleşmeyi tetiklemiştir. Şehirde 1977’li yıllarda açılan üniversite Kano Şehri’nin surlar dışında yapılan ilk binalarıdır. Zamanla şehirde hızlı kentleşme nedeniyle üniversitenin eski kampüsü ve çevresinde yoğun yerleşmeler açıldı. Böylece yeni kampüs eski alandan 5 km uzakta kurulmuştur. Yeni kampüs şehirden uzak tarım alanında inşa edilmiştir ve şehir bölgeye doğru genişlemeye başlamıştır.

Şehirde yaşanan hızlı kentleşme ve nüfus artışı nedeniyle şehir ilk kurulan alanlardan çevreye doğru yayılmaya başladı. Böylece şehrin saçaklarında yeni imara açılan alanlar görülmeye başlandı. Ayrıca devlet tarafından şehir merkezi nüfusunu dağıtmak amacıyla şehirden uzaklarda yeni açılan imar alanlarına toplu konut inşa ettiler. Şehre uzakta yeni açılan imar alanlarında, yollar, elektrik ve su şebekeleri gibi temel ihtiyaç alt yapıları inşa edilerek kentleşmenin o bölgeye doğru yönelmesi sağlanmıştır. Böylece şehir merkezindeki kalabalıktan kurtulmak için insanlar merkezden çevreye doğru taşınmaktadır. Ayrıca şehre uzak olduğu için arazi fiyatları merkezdeki arazilerden daha ucuz olacağından dolayı insanlar daha az fiyatlarla ev sahibi olmaya başlamışlardır.

Kaynak: google.com

Foto 7: Kano Şehrinin Girişinde Kwankwasiya Toplu Konut

Şehirdeki orta sınıf memurların barınma ihtiyaçlarını karşılamak için toplu konut projeleri meydana getirilmiştir. Bu projelere örnek olarak şehrin Kano-Zaria yolunda inşa edilen toplu konutlar verilebilir (Foto 7). Toplu konut projesi 2.50 km² alan kapsayan bir alanda yapılmaktadır ve konut alanları şehir ile uzak olmasına rağmen okul, hastane, elektrik, mağazalar, su şebekesi ve yol gibi bütün gereken alt yapı çalışmaları inşa edilmiştir. Böylece şehirdeki yaşayan kamu memurları ve orta sınıf

insanların barınma ihtiyaçları karşılanmaktadır. Ayrıca bu dudrum şehirdeki aşırı kalabalığın yavaş şekilde dağıtılmasına neden olmuştur.

Ülkede 1960’lı yıllardan sonra, Kano Şehri’nde farklı yönlerden kentleşme yaşanmıştır. 1960-1990 arası bağımsızlığın ilk yıllarında şehir daha çok eski surlar içinde kalan alanda ve doğusunda yer alan merkezi iş ve ticaret sahasından kuzeybatıya doğru gelişme göstermiştir. Bunun nedeni şehrin kuzeydoğusunda düşük gelire sahip olanlar için açılan yüksek yoğunluklu imar alanlarındandır. Ayrıca şehir surları içindeki Gwamaja Mahallesinin yoğunlaşması nedeniyle surların dışında kalan kuzeybatı alana doğru insanlar dağılmaya başlamıştır. Bunun sebebi surların dışında kalan doğu kısmında merkezi iş ve ticaret alanına yakın arazilerin değerinin yüksek olmasıdır. Şehirde 1960-1990 arası gelişim alanlarına baktığımızda 1990’dan bugüne kadar gelişen alanlardan küçük olduğu görülür. Bunun sebebi ülkede 1970’li yıllarda gelirlerin yüksek olmasına rağmen bu yıllarda ülkenin tarihinde en fazla istikrarsızlıkların yaşanması etkili olmuştur. Ülkede yaşanan sürekli askeri darbeler, ardından da 1967-1970 arasında yaşanan iç savaş Kano Şehri ve ülkenin genelinde kentleşme sürecini yavaşlatmıştır.