Kamuya Yararlı Bir ĠĢte ÇalıĢtırılma

Suçlunun kiĢiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu piĢmanlığa ve suçun iĢlenmesindeki özelliklere göre, kısa süreli hapis cezasının mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle ve gönüllü olmak koĢuluyla kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılması suretiyle yerine getirilmesine mahkemece karar verilebilir.

ÇalıĢtırmanın bir ceza olarak uygulanması sadece bugünkü hukuk sistemlerinde görülen bir cezalandırma biçimi değildir. Romalıların madenlerde ve ağır iĢlerde çalıĢtırma cezası uyguladıkları ve eskiden beri çalıĢtırma cezasına baĢvurulduğu görülmektedir.³⁰⁸ Kamuya yararlı bir iĢte çalıĢma yapılırken günümüz dünyasında çok değerli olan kiĢinin vaktinin, normal çalıĢılan ve okula gidilen saatler dıĢında alınması bir nevi ceza olarak karĢımıza çıkmaktadır.³⁰⁹

Kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılma yaptırımında kiĢinin suç iĢlemekle toplum bakımından sebep olduğu zararı ödemesi amaçlanmaktadır. Ayrıca çalıĢtırılan kiĢinin aktif bir konumda faaliyette bulunmasının onun ıslahı açısından fayda getirdiği belirtilmektedir.³¹⁰ Diğer yandan suç iĢleyen kiĢinin suç ortamından uzaklaĢıp kendi zamanını planlaması, çalıĢma hayatına katılması bakımından da kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılma önemlidir. ĠĢsizlik ve yoksulluk, kiĢilerin geliĢim süreçleri üzerinde olumsuz etkileri olan iki temel faktörü oluĢturmaktadır. Kriminal kariyer ve geliĢimsel suç kuramcıları bu sebeple yoksulluk ve iĢsizlik etkenlerini suçun temel kaynakları olarak ele almaktadırlar. Bu faktörlerin, bireylerin suç iĢlemelerinde ve suç davranıĢını devam ettirmelerinde etkili olabileceği tahmin edilmektedir.³¹¹

308 ÇETĠN, s. 203.

309 ALICI, Burhan, “Belçika Ceza Hukukunda ÇalıĢma Cezası”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 15, Temmuz 2011, Sayı 3, s. 132.

310 MADEN, s. 210.

311 KIZMAZ, s. 172.

129

Kamu hizmeti yaptırımı kavramı, ceza adalet sistemimize 26 Nisan 1909 tarihinde Meclisi Mebusan tarafından kabul edilen “Serseri ve Mazannai Sui EĢhas Hakkında Kanun” ile girmiĢtir. Bu Kanuna göre, serseriliği sabit olan Ģahsın faydalı iĢlerde veya belediye ya da kamu kuruluĢlarının birinde iki aydan dört aya kadar vazifelendirilmesine ve bunun imkânsız olması halinde memleketine veya iĢ bulması mümkün olan uygun bir yere gönderilmesine karar verilecektir. Vazifelendirme, belirlenen ücretin yarısının istihdam eden idare tarafından verilmesi Ģartıyla o belde dâhilinde veya civarında serserinin çalıĢtırılmasından ibarettir. Ancak yatacak yeri olmayanlara idare tarafından yatacak bir yer gösterilecek ve bu takdirde serseriye ücreti yalnız üçte biri ödenecektir. Söz konusu bu Kanun uzun süre yürürlükte kalarak, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilen 11.07.1963 tarihli ve 272 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılmıĢtır. Her iki Kanunda da yer alan esaslar aynı olmakla beraber, günümüz hukukunda kamuya yararlı iĢte çalıĢacaklar için gönüllülük Ģartı getirilmiĢtir. Ayrıca 1909 tarihli Kanunda uygulanması zabıtaya bırakılan kamu yararına çalıĢmaya iliĢkin kararın yerine getirilmesi, günümüzdeki düzenlemelerle denetimli serbestlik müdürlüklerine bırakılmıĢtır.³¹²

765 sayılı TCK‟nın 22‟nci maddesinde hafif hapis cezası yerine çalıĢtırma müeyyidesi bulunmakta idi. Bu hüküm, 647 sayılı CĠHK ile yürürlükten kaldırılmıĢtır. 765 sayılı TCK‟nın hükümlerinin tatbikine iliĢkin Meriyet Kanunu‟nun 7‟nci maddesine göre mahkumun çalıĢtırılacağı hizmetleri savcı, ait olduğu dairelerle kararlaĢtıracak, mahkum belirlenen günde gelmez ise cezaevine sevk edilecek, mahkumun çalıĢtırılmasına karĢılık iĢ gördüren daireden hükümete ait olmak üzere alınacak ücret miktarı bir talimatname ile belirlenecek, bu ücretten mahsup olunmak üzere mahkumun çalıĢtığı günlere ait iaĢesi çalıĢtıran dairece temin edilecektir.³¹³

03.05.1973 tarihli ve 1712 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılmadan önce, 647 sayılı CĠHK‟nın 4‟üncü maddesinde düzenlenen “Altı ayı geçmemek üzere

312 PEKER, Oğuz, “Türk Hukukunda Kamu Hizmeti Yaptırımı ve 99. Yıl Dönümü”, Denetimli Serbestlik Hizmetlerinden Sorumlu Daire BaĢkanlığı E-Bülteni, (Çevrimiçi), Mayıs, 2008, s. 38.

313 ÇETĠN, s. 212-213.

130

devlet, belediye hizmetlerinde, iktisadi devlet teĢekküllerinde çalıĢtırma” müessesesi, kısa süreli hürriyeti bağlayıcı cezalara alternatif bir yaptırım olarak düzenlenmiĢti.

Ancak bu yaptırım, uygulama olanağı bulunmadığı gerekçesiyle kaldırılmıĢtır.³¹⁴ Bu tedbirin, uygulamada önemli güçlükler doğurduğu ve bu nedenle de gerektiği gibi yararlanılamayan bir müeyyide olduğu savunulmuĢtur. Hükümlünün kiĢiliğine ve sosyal durumuna uyan bir iĢyerinin sağlanmasının da güç olduğu vurgulansa ve uygulama olanağı sınırlı olsa da, kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırma müessesinin yeniden mevzuatımıza girmesi yerinde bir uygulamadır.³¹⁵

Anayasamızın 18‟inci maddesine göre; “Hiç kimse zorla çalıĢtırılamaz.

Angarya yasaktır. ġekil ve Ģartları kanunda düzenlenmek üzere hükümlülük veya tutukluluk süreleri içindeki çalıĢtırmalar; olağanüstü hallerde vatandaĢlardan istenecek hizmetler; ülke ihtiyaçlarının zorunlu kıldığı alanlarda öngörülen vatandaĢlık ödevi niteliğindeki beden ve fikir çalıĢmaları, zorla çalıĢtırma sayılmaz.”

Hükümlülük veya tutukluluk süresi içerisinde hükümlü ve tutukluların çalıĢtırılabilecekleri Anayasa‟da belirtilmektedir. Kamu yararına çalıĢma seçenek yaptırımı, 2005 yılında yapılan temel ceza yasalarındaki değiĢiklikle birlikte yeniden ceza adalet sistemimize dâhil olmuĢtur. Ancak bu, tutukluların çalıĢtırılmasına iliĢkin bir düzenleme olmayıp hakkında kısa süreli hapis cezası verilenlerin çalıĢtırılmalarına iliĢkin bir düzenlemedir. 5237 sayılı TCK‟nın 50‟nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendine iliĢkin gerekçede “…Kısa süreli hapis cezasına mahkûm olan kiĢinin cezası, hâkim tarafından uygun görülmesi ve kendisinin de rızasının bulunması halinde kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırma tedbirine çevrilebilecektir. Hükümlünün çalıĢacağı kurumda kadrolu olması ve bir ücret alması da söz konusu değildir. Kısa süreli hapis cezasını gerektiren bir suçu iĢlemiĢ olan ve eğitim derecesi elveriĢli bulunan bir kiĢinin örneğin okuma yazma öğreten bir kursta öğretici olarak görev yapmasına karar verilmesi, bu seçenek yaptırıma örnek olarak gösterilebilir.” denilmektedir.

314 ÇETĠN, s. 215.

315 ĠNCE, Hüseyin; “Kısa Süreli Hapis Cezasına Uygulanabilecek Seçenek Yaptırımlardan Kamuya Yararlı Bir ĠĢte ÇalıĢtırma Yaptırımı (Community Service Labor Program)”, Adalet Dergisi, Yıl:

2008, Sayı: 30, s. 190-191.

131

Kamu yararına çalıĢma, hükümlünün iĢlediği suçun bedelini topluma bir ölçüde geri ödemesini öngörmektedir. Ancak ücret karĢılığında çalıĢmayı bundan ayrı tutmak gerekir. Dünya uygulamasında kamuya yararlı çalıĢma dendiğinde ücretsiz çalıĢma anlaĢılmaktadır. Mevzuatımız incelediğinde ise ücretli ve ücretsiz olmak üzere iki tür çalıĢma rejiminin öngörüldüğü anlaĢılmaktadır. Ücretsiz çalıĢma, bir cezanın infazı Ģeklinde düzenlenmiĢtir ve bu çalıĢmanın kamu yararına bir iĢ olması gerekmektedir. Ücretli çalıĢma, hapis cezasının ertelenmesinde veya koĢullu salıverilmesinde yükümlülük olarak belirlenmektedir.³¹⁶

Kısa süreli hapis cezasına mahkûm olan kiĢinin cezası, hâkim tarafından uygun görülmesi ve kendisinin de rızası bulunması halinde kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırma seçenek tedbirine çevrilebilecektir. Hükümlüye çalıĢması karĢılığında herhangi bir ücret ödenmediği gibi, hükümlünün sigortası yaptırılmayacaktır. Zira, 5402 sayılı DSHK‟nın 14‟üncü maddesi ile Yönetmeliğin 48‟inci maddelerinde kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırma seçenek yaptırımına karar verilen hükümlüler hakkında, çalıĢtıkları sürece, 17.07.1964 tarihli ve 506 sayılı “Sosyal Sigortalar Kanunu”nun³¹⁷ ilgili hükümleri uygulanmayacağı öngörülmüĢtür. 16.06.2006 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu‟nun 106‟ncı maddesi ile 506 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıĢ ve 104‟üncü maddesi ile de 506 sayılı Kanuna yapılan atıfların 5510 sayılı Kanunun ilgili maddelerine yapılmıĢ sayılacağı belirtilmiĢ olduğundan 5402 sayılı DSHK‟nın 14‟üncü maddesinin ikinci fıkrası gereğince, kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılan hükümlüler hakkında artık 5510 sayılı Kanunun ilgili hükümlerinin uygulanmayacağı anlaĢılmaktadır. 5510 sayılı Kanunun “Sigortalı sayılanlar” baĢlıklı 4‟üncü maddesi ve “Bazı sigorta kollarının uygulanacağı sigortalılar” baĢlıklı 5‟inci maddesi ile “Sigortalı sayılmayanlar” baĢlıklı 6‟ncı maddesinde haklarında kamu

316 Kamu Hizmeti Yaptırımı Personel El Kitabı, Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinden Sorumlu Daire BaĢkanlığı, Yayım No:

10, Ankara, 2007, s. 8-9.

317 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı RG.‟de yayımlanarak yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu‟nun 106‟ncı maddesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu yürürlükten kaldırılmıĢtır.

132

yararına çalıĢma cezası verilen ve denetimli serbestlik müdürlükleri tarafından takip edilen hükümlülerin sigortalı sayılacakları veya sayılmayacaklarına iliĢkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Mevcut ulusal mevzuat çerçevesinde haklarında kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılma seçenek cezası veya yükümlülüğü verilen hükümlülerin sigorta iĢlemlerinin yapılmayacağı anlaĢılmaktadır.

Ancak, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Kamusal Ceza ve Tedbirlere ĠliĢkin Avrupa Kuralları Hakkında (92) 16 No‟lu Tavsiye Kararı‟nın 68‟inci maddesinde; “Kamu hizmetlerinde çalıĢtırılan suçluların çalıĢma ve mesleki koĢulları, yürürlükte bulunan sağlık ve güvenlik mevzuatına uygun olmalıdır.

Suçlular cezanın yerine getirilmesinden kaynaklanan kazalara, yaralanmalara ve kamusal sorumluluklara karĢı sigorta edilmelidir.” kuralı bulunmaktadır.³¹⁸ Yine Avrupa Komisyonu Bakanlar Komitesinin Denetimli Serbestlik Kuralları Hakkında (2010) 1 No‟lu Tavsiye Kararı‟nın “Kamu Hizmeti” baĢlıklı 50‟nci maddesinde;

“Sağlık ve güvenlik önlemleri, kamu hizmetine atanan hükümlüleri yeterli Ģekilde korumalı ve diğer çalıĢanlara uygulanandan daha az özenli olmamalıdır.” hükmü bulunmaktadır.³¹⁹ Söz konusu tavsiye kararları doğrultusunda mevzuatın yeniden düzenlenerek kamu hizmeti cezasında çalıĢtırılanların sigortalarının yaptırılmasına iliĢkin hüküm getirilmelidir.

Kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırma; hükümlünün, ücretsiz olarak bir kamu kurumunun veya kamu yararına hizmet veren bir özel kuruluĢun belirli hizmetlerinde mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle ve gönüllü olmak koĢuluyla çalıĢtırılmasıdır. Kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılma cezasının karĢılığında hükümlü ücret almamaktadır. Hükümlünün kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılmasında rızasının alınması, yani gönüllü olması gerekmektedir. Yargıtay 2. CD‟nin 05.10.2006 tarihli ve 1616/16026 sayılı kararında; “Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımları düzenleyen 5237 sayılı TCK‟nın 50/1-f maddesinde, gönüllü olmak koĢuluyla kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılmaya karar verilebileceği

318 Avrupa Konseyi’nin Denetimli Serbestlik Hizmetleri Ġle Ġlgili Tavsiye Kararları, s. 38.

319 Avrupa Konseyi’nin Denetimli Serbestlik Hizmetleri Ġle Ġlgili Tavsiye Kararları, s. 18.

133

belirtilmesine rağmen, sanığın rızası da alınmadan ... Belediyesinde çalıĢtırılmasına karar verilmesi” bozma nedeni yapılmıĢtır. Yine Yargıtay, 5237 sayılı TCK‟nın 50/1-f maddesinde öngörülen seçenek yaptırımın, sanıklardan bu biçimde çalıĢmaya gönüllü olup olmadıkları sorulup saptanmadan uygulanmasını yasaya aykırı görmektedir.³²⁰ Hükümlünün çalıĢmaya hazır ve razı olduğu cezanın, çok daha etkili ve anlamlı olduğu ve hükümlünün rızasının rehabilitasyonun baĢarısına hizmet edeceği belirtilmiĢtir.³²¹

Kamu hizmeti, devlet ya da diğer kamu tüzel kiĢileri tarafından ya da bunların gözetim ve denetimleri altında, genel ve ortak gereksinmeleri karĢılamak, kamu yararı ya da çıkarını sağlamak için yapılan ve topluma sunulmuĢ bulunan temizlik, sağlık, eğitim gibi sürekli ve düzenli etkinliklerdir. Kamu hizmeti, toplum için önemli olan ortak ve genel bir ihtiyacın karĢılanmasına yönelik olarak kamu tüzel kiĢileri veya onların denetimi altında özel kiĢilerce yürütülen bir faaliyettir.

Anayasa Mahkemesi kamu hizmetini, devlet ya da diğer kamu tüzel kiĢileri tarafından ya da bunların gözetim ve denetimleri altında, genel ve ortak gereksinmeleri karĢılamak, kamu yararı ya da çıkarını sağlamak için yapılan ve topluma sunulmuĢ bulunan sürekli ve düzenli etkinlikler olarak tanımlamaktadır. ³²² Kamuya yararlı iĢlere örnek olarak; park ve bahçe temizliği, yol bakımı, kamu kurum ve kuruluĢlarına ait binaların boyanması ve onarımı, temizlik iĢleri, yaĢlı ve özürlülerle çalıĢma, hastanelerde hastaların bakımı, çevre düzenlemesi gibi iĢler sayılmaktadır.³²³

Mahkemenin karar verirken hükümlünün hangi kamu hizmetinde çalıĢması gerektiğini de belirleyip belirlemeyeceği hususunda Kanunda bir açıklık bulunmamaktadır. Yargıtay 2. CD‟nin 17.01.2007 tarihli ve 10747/263 sayılı kararında “infazda tereddüt yaratacak Ģekilde hangi iĢ yerinde çalıĢtırılacağı belirtilmeden hüküm tesisi kanuna aykırıdır” demekte iken, yine 2. CD‟nin

320 Yargıtay 6. CD‟nin 24.10.2007 tarihli ve 12223/10770 sayılı kararından.

321 ALICI, s. 147.

322 GÜNDAY, Metin, Ġdare Hukuku, Ġmaj Yayıncılık, Ankara, 2003, s. 297-298.

323 ÇETĠN, s. 222.

134

24.07.2008 tarihli ve 15576/13619 sayılı kararında, “TCK‟nın 50/1 (f) maddesi uyarınca sadece kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırma tedbirine hükmedilmesi gerekirken, infazı kısıtlar biçimde yer belirtilmesinin usul ve yasaya aykırı olduğunu” kabul etmiĢtir.³²⁴ Mahkeme kararlarının kesinleĢmesi ile infazına baĢlanılması arasında bir süre geçmektedir. Bu süre içerisinde hükümlü adresini de değiĢtirebilmektedir. Kararın infazına baĢlanıldığı tarih itibarıyla içinde bulunulan mevsim Ģartları, hükümlünün ilgi alanı ve el becerileri, kararın yerine getirileceği Ģehrin imkânları belirlenecek kamuya yararlı iĢin nitelik ve türüne etki yapmaktadır.

Bu nedenlerle mahkemelerin sadece kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırma tedbirine hükmetmesi, çalıĢtırılacak iĢin ise denetimli serbestlik müdürlüğü tarafından belirlenmesi yerinde bir uygulamadır.

Kamu hizmetlerine egemen olan temel bazı ilkeler vardır: Süreklilik (kesintisizlik) ve düzenlilik; kamu hizmetleri, tatmininde kamu yararı bulunan bir gereksinimi karĢılayan faaliyetler olarak kabul edildiklerinden, bunların sürekli ve düzenli bir biçimde yürütülmesi gerekir. Aksi takdirde kamu gereksinimi karĢılanmaz ve kamu yararı gerçekleĢmez. DeğiĢkenlik (uyarlama); bir faaliyetin kamu hizmeti haline getirilmesi, o konudaki kamusal gereksinimin en iyi ve uygun bir biçimde karĢılanması amacına yönelik olduğundan, kamu hizmetleri değiĢken olmak, yani değiĢen ve geliĢen koĢullara ve teknik verilere kendilerini uydurmak zorundadırlar. Nesnellik ve eĢitlik; kamu hizmetleri bireysel değil, toplumsal ihtiyaçların giderilmesi için yürütüldüklerinden, idare bu hizmetleri yürütürken nesnel davranmak ve tarafsız olmak zorundadır. Bu nedenle, bireyler de kamu hizmetleri karĢısında gerek yararlanma ve gerekse katılma yönünden eĢit durumdadırlar. Ayrıca kamu hizmetinin getirdiği yükümlülükler bakımından da bireyler arasında fark gözetilemez. Bedelsizlik; idarenin üstlendiği kamu hizmetlerinin çoğalması ve buna paralel olarak hizmetten yararlananların sayısının artması sonucu, parasız olarak yürütülen hizmetlerin yükünün o hizmetten hiç yararlanmayanlara yüklenmesini önlemek amacıyla, belli hizmetlerden yararlananların ödeme gücünün de dikkate alınması suretiyle hesap edilen bir katılma

324 ÇETĠN, s. 223.

135

payı alınmaktadır. Bu nedenle, yürütülen kamu hizmetlerinden bir kazanç elde etmesi veya hizmetten yararlananlardan alınan paralarla o hizmetin maliyetinin karĢılanması da söz konusu değildir.³²⁵

Kamu hizmeti yaptırımı, bu hükümlünün ücretsiz çalıĢma yoluyla uygulamaya yönelik deneyim kazanmasına olanak sağlamanın yanı sıra, gelecekte istihdam edilebilirlik ve eğitim alma imkânları açısından da hayati önem taĢıyan mesleki ve teknik becerileri kazandırma potansiyeli taĢımaktadır. Hükümlünün kendi çalıĢması da aynı zamanda kiĢinin öz-disiplin kazanmasına ve zaman yönetimi tecrübesi elde etmesine imkân sağlamaktadır. Bunlar, suç tekrarını azaltan unsurlar olarak kabul edilmektedir. Kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılma, topluma ve suça karĢı sosyal açıdan olumlu tutum ve davranıĢları geliĢtirmektedir. Hükümlüler, cezalarını toplum içinde ve kamu yararı gözeten bir kurum bünyesinde yerine getireceklerinden ve kurumda seçilmiĢ sorumlu personel tarafından denetim altında tutulacaklarından, bu durum onların iĢ etiği konusundaki tutumlarını geliĢtirecektir. ĠĢ yerindeki hükümlüden sorumlu personel, hükümlülerle çok sıkı iletiĢim halinde olacak, onlara olumlu bir model oluĢturarak tutum ve davranıĢlarında olumlu değiĢiklikleri teĢvik edeceklerdir. Dolayısıyla kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılma cezası, suç oluĢturan anti-sosyal davranıĢları değiĢtirmeye yardımcı olmakta ve hükümlülerin yeniden suç iĢleme riskini azaltacak tutum ve davranıĢları edinmelerine olanak sağlamaktadır.

Toplum ve mağdurlar, hükümlü toplum içinde ücretsiz çalıĢırken cezasını yerine getirdiğini açık bir biçimde görmektedir. Bu Ģekilde hükümlü iĢlediği suç nedeniyle topluma verdiği zararın bedelini ödemektedir. Hükümlünün cezasının infazı için çalıĢtığı kurum, yapılan iĢten normal Ģartlarda mümkün olmayacak bir mali fayda sağlayacaktır. Bu durum yerel çevrenin kamu hizmeti yaptırımına bakıĢ açısını olumlu olarak etkileyecektir.³²⁶

Kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılma cezası, hükümlülerin insan haklarından faydalanmasını sağlamakta ve toplum içinde yeniden eğitilmeleri ve

325 GÜNDAY, s. 299-302.

326 KAMER, s. 266.

136

yeniden sosyalleĢmeleri için rehberlik ve danıĢmanlık almalarına imkân tanımaktadır. Hükümlülere, genelde suç teĢkil eden davranıĢla ilgili olan sorun çözme ve düĢünme becerilerini nasıl geliĢtirecekleri öğretilmektedir. Hükümlüler, iĢ yerindeki pratik örnekler aracılığıyla bazı becerileri öğrenmektedir. Örneğin, bir sorunla ilgili harekete geçmeden önce durum ya da sorun nasıl değerlendirilir, bir sorunun çözümü için alternatif yollar nasıl aranır ve olaylara diğer insanların açısından nasıl bakılır gibi konularda tecrübe edinmektedirler. Kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılma cezası, hükümlünün herhangi bir iĢ fırsatının yerini almamaktadır;

çünkü kiĢinin kendi normal faaliyetlerine devam etmesine olanak sağlamaktadır.

Kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılma cezası, nispeten hızlı bir biçimde infaz edilebilmektedir. Kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılma cezasının mali faydaları da bulunmaktadır. Bu, kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılma cezasının, hükümlüyü ceza infaz kurumuna göndermekten daha düĢük maliyetli olması, suç tekrarını önleme ve toplumun kazançları açısından elde edilen baĢarıyla ilgilidir.³²⁷

Kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılma cezasının infazına toplumun her kesiminin katılması gerekmektedir. Ġnfazın toplumun içinde yapılması nedeniyle, toplum adaletin yerine geldiğini görebilmektedir. Diğer taraftan toplum bu yaptırımın infazında aktif olarak yer almaktadır. Çünkü yaptırımın infaz edileceği yerleri sağlayan toplumdur. Hapis cezası ile neden olunan sosyal dıĢlanmanın aksine bu seçenek yaptırım infazı ile toplumsal katılım ve topluma kazandırma amaçlanmaktadır.³²⁸

Kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırma seçenek yaptırımının 5237 sayılı TCK‟nın yürürlüğe girdiği 2005 yılından itibaren uygulanmasına bakıldığında mahkemeler tarafından 2006 yılında 1 çocuk, 53 yetiĢkin, 2007 yılında 95 çocuk, 971 yetiĢkin, 2008 yılında 243 çocuk, 2.386 yetiĢkin, 2009 yılında 242 çocuk, 2.166 yetiĢkin, 2010 yılında 215 çocuk, 1.891 yetiĢkin, 2011 yılında 247 çocuk, 1.859 yetiĢkin ve 2012 yılında ise 415 çocuk, 2.772 yetiĢkin hakkında karar verilerek

327 Kamu Hizmeti Yaptırımı Personel El Kitabı, s. 7-8.

328 Kamu Hizmeti Yaptırımı Personel El Kitabı, s. 5.

137

yerine getirilmesi için denetimli serbestlik müdürlüklerine gönderilmiĢtir. 31 Aralık 2012 tarihi itibarıyla haklarındaki kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırma seçenek yaptırımı infaz edilmekte olan 49 çocuk, 1.314 yetiĢkin hükümlü olmak üzere denetimli serbestlik müdürlüklerinde toplam 1.363 hükümlü dosyası bulunmaktadır.

Bu hükümlü dosyalarından 313 adedinde mükerrirlik söz konusudur. Yani bir hükümlü hakkında iki veya daha fazla sayıda kamuya yararlı bir iĢte çalıĢtırılma seçenek yaptırımına iliĢkin mahkeme kararı bulunmaktadır.³²⁹

Asker uğurlaması sırasında kuru sıkı tabanca ile havaya ateĢ etmek suçundan hakkında verilen 4 ay hapis cezasının 2 ay süreyle kamuya yararlı bir iĢ kolunda ücretsiz ve gönüllü olarak çalıĢtırılması seçenek yaptırımına çevrilen³³⁰ hükümlünün bir baĢka olaydaki üç suçu nedeniyle iki adet 3‟er ay süreli, bir adet de 6 ay süreli kamu hizmeti seçenek cezasına hükmedildiğinde³³¹ toplam 14 ay kamu hizmeti cezasının yerine getirilmesinde; yine benzer Ģekilde eĢine ve çocuğuna karĢı hakaret ve yaralama suçlarından hakkında verilen hapis cezalarının iki adet 2 ay süreli, iki adet de 3 ay süreli kamu hizmeti seçenek cezasına çevrilen³³² hükümlünün bir baĢka olaydaki yaralama suçu nedeniyle 3 ay süreli, konut dokunulmazlığını ihlal suçu nedeniyle 3 ay süreli kamu hizmeti seçenek cezasına hükmedildiğinde³³³ toplam 16 ay kamu hizmeti cezasının yerine getirilmesinde çeĢitli zorluklarla karĢılaĢılmaktadır. Aynı hükümde birden fazla suç veya katılan nedeniyle birden fazla kamu hizmeti cezası verilmiĢse denetimli serbestlik müdürlüğü mahkemeden Yönetmeliğin 124‟üncü maddesi gereğince toplama kararı talep etmektedir. Ayrıca mahkeme kararlarının yakın tarihli olması dikkate alındığında, sanığın kiĢilik değerlendirmesinin mahkeme tarafından hangi yöntemle yapılarak sonraki suçlardan dolayı verilen hapis cezalarının seçenek yaptırıma çevrildiği hususu da ayrı bir konudur.

329 UYAP BiliĢim Sistemi Dosya Sayısı Sorgulama Ekranı, EriĢim Tarihi: 05.01.2013.

330 Eyüp Çocuk Mahkemesi‟nin 11.09.2008 tarihli ve 2007/909 E., 2008/856 K. sayılı kararı.

331 Divriği Asliye Ceza Mahkemesi‟nin 17.03.2010 tarihli ve 2009/166 E., 2010/43 K. sayılı kararı.

332 Erzincan 2. Sulh Ceza Mahkemesi‟nin 17.11.2011 tarihli ve 2010/510 E., 2011/587 K. sayılı kararı.

333 Erzincan 2. Sulh Ceza Mahkemesi‟nin 23.02.2012 tarihli ve 2010/598 E., 2012/102 K. sayılı

333 Erzincan 2. Sulh Ceza Mahkemesi‟nin 23.02.2012 tarihli ve 2010/598 E., 2012/102 K. sayılı