Ankara’da işletmelerin kamu tarafından verilen diğer hibelerden yararlanma oranının yüksek olduğu görülmektedir. Ankara’da 1995-2017 yılları arasında sadece TÜBİTAK tarafından desteklenen proje sayısı 327 ve verilen hibe miktarı 162,6 milyon TL olmuştur. Yine SANTEZ, BİGG gibi programlardan en çok yararlanan il Ankara’dır.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 2006-2016 yılları arasında üniversitelere SANTEZ desteği sağlanmıştır.
SANTEZ programıyla üniversite-sanayi işbirliğinin kurumsallaştırılması ve üniversitelerde yapılan bilimsel çalışmaların ticarileştirilerek ulusal ekonomiye katma değer yaratacak, uluslararası pazarlardaki rekabet gücünün artırılmasına katkı sağlayacak yeni ürün ve/veya üretim yöntemi geliştirilmesi, mevcut üründe ve/
veya üretim yönteminde yenilik yapılması amacıyla sanayinin ihtiyaçları doğrultusunda belirlenen yüksek lisans ve/veya doktora tez çalışmaları desteklenmiştir. Başka bir ifadeyle SANTEZ, “Üniversite-Sanayi” işbirliği ile gerçekleştirilen sanayi AR-GE projelerini destekleme programıdır. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı SANTEZ’i 2016 yılında TÜBİTAK’a devretmiştir ve şu anda aktif değildir.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın sağladığı SANTEZ desteklerinden yararlanma oranlarına bakıldığında Ankara’nın 2006-2016 yılları arasında toplam 269 projeyle en fazla yararlanan il olduğu görülmektedir. Ankara’yı 238 projeyle İstanbul ve 141 projeyle İzmir takip etmektedir. SANTEZ projelerinde Ankara’da en fazla yazılım, medikal, savunma sanayi, elektronik ve makine imalat sektörleri öne çıkmıştır. SANTEZ’in üniversitelere dağılımına bakıldığındaysa 91 projeyle ODTÜ’nün Türkiye’de en fazla destek alan üniversite olduğu görülmektedir.
300
Ankara İstanbul İzmir Bursa Kocaeli Adana Konya Kayseri Eskişehir Gaziantep 269
GAZİ HACETTEPE ANKARA BİLKENT TOBB ETÜ ATILIM BAŞKENT ÇANKAYA YILDIRIM BEYAZIT
Yine TÜBİTAK tarafından verilen BİGG (Bireysel Genç Girişim) Destekleri’nin illere dağılımına bakıldığında Ankara’nın iş fikri, iş planı ve desteklenen iş planında Türkiye’de en fazla destek alan il olduğu görülmektedir.
Kaynak: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2018
Kaynak: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2018
SANTEZ Projelerinin İllere Göre Dağılımı (2006-2016 toplamı)
Şekil
11
Ankara Üniversitelerinin SANTEZ Destek Sayıları (2006-2016 Toplamı)
Şekil
12
Ankara İstanbul İzmir Diğer
İş Fikri Desteklenen İş Planı
2013-2018 yılları arasında TÜBİTAK TEYDEB desteklerinden yararlanma oranlarında İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Kocaeli’nin en başarılı iller olduğu görülmektedir. TEYDEB AR-GE desteklerinde proje başvuru sayısı ve desteklenen proje sayılarına bakıldığında en fazla desteğin İstanbul ve hemen arkasından Ankara tarafından alındığı görülmektedir. En fazla destek alan bu beş ilin proje başvuru sayısına göre alınan destek oranlarına bakıldığında %43 ile %47 arasında birbirine çok yakın başarı oranlarına sahip oldukları dikkat çekmektedir. TEYDEB destek bütçelerinin dağılımındaysa Ankara’nın yine İstanbul’dan sonra ikinci sırada geldiği görülmektedir.
İl Proje Başvuru Sayısı Desteklenen Proje
Sayısı Başarı Oranı (%) Desteklenen Projelerin TEYDEB
Destek Bütçesi (Bin TL) Aktarılan Tutar (Bin TL)
Ankara 3.762 2.076 45 1.076.447 726.601
İstanbul 7.499 4.026 46 1.493.037 1.007.800
Bursa 1.376 729 47 200.016 135.011
İzmir 1.381 744 46 225.391 152.139
Kocaeli 1.295 741 43 311.324 210.144
Kaynak: TÜBİTAK Bireysel Genç Girişim (BİGG), 2018
Kaynak: TÜBİTAK, 2018
BİGG (Bireysel Genç Girişim) Desteklerinin İllere Dağılımı, 2017
Şekil
13
TÜBİTAK TEYDEB Destekleri (2013-2018 Toplam)
Tablo
22
TÜBİTAK tarafından hazırlanan iller bazında proje destek bütçeleri haritasına bakıldığında 2007-2016 yılları arasında Ankara’nın İstanbul ve İzmir’le birlikte en fazla destek alan (100 milyon TL’den fazla) üç ilden biri olduğu görülmektedir.
İzmir
50 Milyon TL - 100 Milyon TL Arası Destek Alan İller 20 Milyon TL - 50 Milyon TL Arası Destek Alan İller 5 Milyon TL - 20 Milyon TL Arası Destek Alan İller 5 Milyon TL’den Az Destek Alan İller
Destek Alamayan İller
100 Milyon TL’den Fazla Destek Alan İller
Ürünlerin ticarileşebilmesi ve AR-GE’den elde edilen birikimin pazara yönelik bir ürün olarak sunulması ve pazarlanabilmesini sağlamaya yönelik bir diğer destek türü de Teknolojik Ürünlerin Tanıtım ve Pazarlanması Destek Programı’dır (TEKNOPAZAR)9. Bu programda amaç AR-GE ve inovasyon projelerinin sonuçlarının ticarileştirilmesine yönelik destek mekanizmalarına ihtiyaç duyulması durumunda kamu desteği sağlamaktır.
2018 yılı itibarıyla incelendiğinde TEKNOPAZAR desteklerinde Ankara’nın İstanbul’un arkasından ikinci sırada yer aldığı görülmektedir. Bu anlamda değerlendirildiğinde Ankara’nın özellikle AR-GE faaliyetlerinde önde gelen bölgelerden birisi olmasına rağmen TEKNOPAZAR programında görece daha düşük bir başarı çizgisi ortaya koyduğu görülmektedir. Bu durum Ankara’nın araştırma ve geliştirme aşamalarında başarılı olmasına karşın ticarileşme aşamasında daha düşük bir performans gösterdiğine dikkat çekmektedir.
9 Bu programın amacı uluslararası pazarlarda rekabet güçlerinin artırılarak daha dinamik bir yapıya kavuşturulmalarını temin etmek amacıyla, küçük ve orta ölçekli işletmelerin Ar-Ge, yenilik veya tasarım projeleri sonucunda ortaya çıkan veya patent belgesi ile koruma altına alınmış veya Teknolojik Ürün (TÜR) Deneyim Belgesine sahip teknolojik ürünlerine veya prototiplerine tanıtım ve pazarlanması için destek verilmesidir.
Kaynak: TÜBİTAK, 2018
İllere Göre Proje Destek Bütçeleri (2007-2016)
Şekil
14
Türkiye
Ankara İstanbul İzmir
Sayı Pay
(%) Sayı Pay
(%) Sayı Pay (%)
Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı Desteklenen Proje Sayısı 204 57 27,9 65 31,9 12 5,9
Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı (Hibe Miktarı MilyonTL) 209 50 23,9 75 36 5,6 2,7
AR-GE ve Tasarım Merkezlerinde Tamamlanan ve Yürütülen
Desteklenen Proje Sayısı 26.880 2.938 10,9 7.673 29 2.450 9
Teknopazar - Teknolojik Ürün Tanıtım ve Pazarlama Destek Programı
Desklenen Proje Sayısı 264 74 28,0 93 35 17 6,4
Teknopazar Destek Miktarı (Milyon TL) 12 4 30,0 4 33 0,4 3,3
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından teknolojik ürünlerin üretilmesini teşvik eden bir diğer kamu destek uygulaması da Teknolojik Ürün Deneyim (TÜR) Belgesi’dir. Belgenin düzenlenebilmesi için ürünün yerli malı belgesine sahip olması gerekmektedir. TÜR belgesiyle belli desteklerden yararlanarak ürün geliştirmiş firmaların geliştirdikleri ürünlerle kamu ihalelerinde yer almaları kolaylaştırılmaktadır. TÜR belgesine sahip ürünlerin %15 pahalı bile olsa kamu ihalelerinde tercih edilme zorunluluğu bulunmaktadır. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 2014-2018 yılları arasında toplam 508 adet TÜR belgesi verilmiştir. Ankara 170 belgeyle en fazla TÜR belgesi alan bölgedir. Ankara’yı 131 belgeyle İstanbul, 34 ile Kocaeli, 32 ile Bursa ve 30 belge ile İzmir takip etmektedir.
KOSGEB’in yenilikçi, teknolojik ve katma değeri yüksek bir ürün üreten, bu ürünü uluslararası pazarlara taşımak isteyen ve ihracat odaklı çalışan KOBİ’lere öncelikli olarak sunduğu destek programlarından AR-GE ve İnovasyon Endüstriyel Uygulama Destek Programı’ndan 2013-2017 yılları arasında yararlanan toplam işletme sayılarına bakıldığında da Ankara ve İstanbul’un 1.150 ile ilk sırada yer aldıkları görülmektedir. Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu ve Yalova’dan oluşan TR42 Bölgesi 633, Bursa, Eskişehir ve Bilecik’ten oluşan TR41 Bölgesi 375 ve İzmir 354 işletme ile bu destekten yararlanmıştır.
KOSGEB’in yeni girişimcilere yönelik sağladığı KOSGEB Yeni Girişimci Desteği’nden yararlanan girişimci sayılarına bakıldığındaysa 2013-2017 yılları arasında İstanbul’un 5.229 girişimciyle destekten en fazla yararlanan il olduğu İstanbul’u 3.696 girişimciyle Ankara, 2.615 girişimci ile İzmir’in izlediği görülmektedir.
Kaynak: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2018
Teknolojik Ürünlerin Tanıtım ve Pazarlanması Destek Programı (TEKNOPAZAR) İllere Göre Desteklenen Proje Sayıları, 2018
Tablo