Kalça Eklemi Hareket Açıklığının Değerlendirilmes

Kalça eklemi hareket açıklığı ölçülürken 360 derecelik universal gonyometre kullanıldı (112).

Fleksiyon, abduksiyon ve adduksiyon ölçümlerinde bireyler sırtüstü olacak şekilde pozisyonlandı. Bireylere hareket öğretildikten sonra ölçüm yapıldı. Fleksiyon hareketi için gonyometrenin pivot noktası femurun trokanter majörüne yerleştirildi. Sabit kol kolumna vertebralise parelel olacak şekilde tutuldu. Hareketli kol femurun lateral orta çizgisini takip etti. Ölçüm 3 defa uygulanarak ortalaması kaydedildi (Şekil 3.1.) (112).

Şekil 3.1. Kalça fleksiyon hareketinin ölçümü.

Abduksiyon ve adduksiyon hareketleri için gonyometrenin pivot noktası trokanter majörün femurun anteriyor yüzündeki iz düşümüne yerleştirildi. Sabit kol spina iliaka anteriyor superiyorlara paralel tutuldu. Hareketli kol femurun anteriyor orta çizgisini takip etti. Ölçüm 3 defa uygulanarak ortalaması kaydedildi (Şekil 3.2. A, B) (112).

Şekil 3.2. Kalça abduksiyon ve adduksiyon hareketlerinin ölçümü A) Abduksiyon hareketi. B) Adduksiyon hareketi.

İç ve dış rotasyon hareketi için bireyler bacakları dizden itibaren sarkacak şekilde oturtuldu. Gonyometrenin pivot noktası tuberositas tibiaya yerleştirildi. Sabit kol yere paralel olacak şekilde tutuldu. Hareketli kol tibianın kristasını takip etti. Ölçüm 3 defa uygulanarak ortalaması kaydedildi. Ölçüm yapılırken kalçada fleksiyon, ekstansiyon, abduksiyon ve adduksiyon hareketlerinin olmamasına dikkat edildi (Şekil 3.3. A, B) (112).

Şekil3.3. Kalça iç ve dış rotasyon hareketlerinin ölçümü: A) İç rotasyon hareketi. B) Dış Rotasyon hareketi.

B

A B

Ekstansiyon hareketi için bireyler yüzüstü pozisyona alındı. Gonyometrenin pivot noktası trokanter majöre yerleştirildi. Sabit kol kolumna vertebralise parelel olacak şekilde tutuldu. Hareketli kol femurun lateral orta çizgisini takip etti. Ölçüm 3 defa uygulanarak ortalaması kaydedildi. Ölçüm yapılırken lordozun artmamasına ve pelviste elevasyon olmamasına dikkat edildi (Şekil 3.4.) (112).

Şekil 3.4. Kalça ekstansiyon hareketi ölçümü. 3.2.4. Kalça - Diz Çevresi Kas Kuvveti Değerlendirilmesi

Kalça çevresi kas kuvveti değerlendirmesi kalça ve kasık bölgesinin klinik incelemesinde önemli bir rol oynar. Klinikte kuvvet değerlendirmelerine yönelik manuel kas testi, 1-2 tekrarlı maksimum test, izokinetik ve izometrik dinamometre ve

hand-held dinamometre (HHD) gibi farklı yöntemler kullanılmaktadır (113).

Maksimum izometrik kas kuvvetini ölçen HHD ise kullanımı basit, kolay taşınabilen, ölçümleri zaman almayan, ucuz ve hafif bir cihazdır.

Her iki kalça eklemi fleksiyon, ekstansiyon, abduksiyon ve diz eklemi için ekstansiyon kas kuvveti el dinamometresi (MicroFet 2 hand-held dynamometer) ile ölçülüp kg cinsinden kaydedildi (Şekil 3.5.).

Şekil 3.5. MicroFet 2 hand-held dynamometer.

Çalışmaya alınan her birey, teste başlamadan testin uygulanma tekniğine yönelik sözel olarak bilgilendirildi. Doğru hareketin oluşmasını sağlamak amacıyla testten önce bireylerden değerlendiricinin eline karşı submaksimal kasılması yapması istendi (114). Testler sırasında izometrik kasılmayı gerektiren “break test” tekniği uygulandı. Break test sırasında testi uygulayan kişi dinamometreyi maksimum kas kuvvetini yenebilecek şekilde ilgili eklemde hareket açığa çıkana kadar hastanın ekstremitesine doğru iter (115).

Diz Ekstansiyon Kas Kuvveti Ölçümü

Kas kuvveti ölçümü için bireyler bacakları dizden itibaren sarkacak şekilde dizler 90 fleksiyonda, ayaklar serbest, kollar göğüs üzerinde çaprazlanmış ve destek almayacak şekilde oturtuldu. Diz ekstansiyon kas kuvveti ölçümü sırasında bireylerin maksimum diz ekstansiyonunu tamamlamasından sonra bir el ile uygulama yapılan bacak stabilize edildi. Dinamometreyi tutan el ise malleollerin seviyesinin 1-2 cm üstüne gelecek şekilde bacağa dik olarak yerleştirildi. Diz ekstansiyon hareketi tamamlandıktan sonra bireylerden maksimum izometrik kasılmasını 5 sn boyunca sürdürmesi istendi (116). 30 sn. aralıklarla yapılan 3 ardışık maksimum kontraksiyon ölçüm değerinin ortalaması alındı. Ölçümler bilateral olarak yapıldı ve aynı yöntemler sağlam taraf kas kuvvet ölçümü için de uygulandı (Şekil 3.6.) (114).

Şekil 3.6. Diz ekstansiyon kas kuvveti ölçümü.

Kalça Fleksiyon Kas Kuvveti Ölçümü

Kas kuvveti ölçümü için bireyler bacakları dizden itibaren sarkacak şekilde dizler 90 fleksiyonda, ayaklar serbest, kollar göğüs üzerinde çaprazlanmış ve destek almayacak şekilde oturtuldu. Maksimum kalça fleksiyonunu tamamlanmasından sonra bir el ile uygulama yapılmayan bacak stabilize edildi. Dinamometreyi tutan el ise patellanın 5 cm proksimaline gelecek şekilde yerleştirildi. Maksimum kalça fleksiyonu oluştuktan sonra izometrik kasılmanın 5 sn boyunca sürdürülmesi istendi. Ölçümler 3 defa uygulanarak ortalaması kaydedildi. Ölçümler bilateral olarak yapıldı (Şekil 3.7.) (114).

Kalça Ekstansiyon Kas Kuvvet Ölçümü

Ölçüm için bireyler sırtüstü olacak şekilde pozisyonlandı. Test sırasında bireylerin maksimum kalça ekstansiyonunu tamamlamasından sonra pelvisin elevasyonunu engellemek için bir el ile uygulama yapılan tarafın pelvisi stabilize edildi. Dinamometreyi tutan el ise diz ekleminin 5 cm proksimal kısmına gelecek şekilde yerleştirildi. Maksimum kalça ekstansiyonu tamamlanmasından sonra izometrik kasılmanın 5 sn boyunca sürdürülmesi istendi. 30 sn aralıklarla yapılan 3 ardışık maksimum kontraksiyon ölçüm değerinin ortalaması alındı. Ölçümler bilateral olarak yapıldı ve sağlam taraf için de aynı protokol uygulandı (Şekil 3.8.) (114).

Şekil. 3.8. Kalça ekstansiyon kas kuvveti ölçümü.

Kalça Abduksiyon Kas Kuvveti Ölçümü

Test için bireyler yan yatış pozisyonuna alındı. Ölçüm sırasında bireylerden maksimum kalça abduksiyon hareketi tamamlandıktan sonra bir el stabilizasyon amaçlı pelvise yerleştirildi. Dinamometreyi tutan diğer el ölçüm için lateral malleolun 5 cm proksimal kısmına gelecek şekilde yerleştirildi. Maksimum kalça abduksiyonu tamamlandıktan sonra izometrik kasılmanın 5 sn boyunca sürdürülmesi istendi. 30 sn aralıklarla yapılan 3 ardışık maksimum kontraksiyon ölçüm değerinin ortalaması alındı. Ölçümler bilateral olarak yapıldı ve aynı prosedürler sağlam taraf kas kuvvet ölçümü için de uygulandı (Şekil 3.9.) (114).

Şekil 3.9. Kalça abduksiyon kas kuvveti ölçümü. 3.2.5. Alt Ekstremite Uzunluk Değerlendirilmesi

Uzunluk ölçümleri kemik yapıdaki değişiklikler yönünden bir tarafı diğer tarafla karşılaştırmak amacıyla yapılmaktadır. Ölçüm için katlanabilir elastik olmayan 7 mm genişliğinde şerit mezura kullanıldı.

Bireyler ölçüm için sırtüstü yatış pozisyonuna alındı. Alt ekstremite uzunluk ölçümü için trokanter majör ile medial malleol arasında uzaklık mezura ile ölçülüp her iki alt ekstremite için cm cinsinden kaydedildi (Şekil 3.10.) (112).

3.2.6. Yapay Eklemi Unutabilme Becerisinin Değerlendirilmesi

TKA’lı bireylerin yapay eklemlerini unutabilme becerilerini değerlendirmek için UES-12 kullanıldı. UES-12, TKA cerrahisi sonrası hastaların yapay kalça eklemlerini unutabilme becerisini belirlemek amacıyla çeşitli günlük yaşam aktiviteleri sırasında yapay eklem farkındalığını hasta gözünden sorgulayan bir ölçektir (81). Türkçe geçerlik güvenirlik çalışması Kınıklı ve ark. tarafından gerçekleştirilmiş olup, anket 12 soru içermektedir. Puanlamasında 5’li likert sistemi kullanılmaktadır (Hiç: 0, Neredeyse hiç: 1, Nadiren: 2, Bazen: 3, Her Zaman: 4). Ankete verilen tüm cevaplar (0; 1; 2; 3; 4) toplanır ve tamamlanan soru sayısına bölünür. Hesaplanan ortalama değer total skorun 0-100 aralığında olması için 25 ile çarpılır. Bulunan sayı 100’den çıkarılır. Yüksek skorlar ameliyat olan tarafını ne kadar oranla (%) unutabildiğini, yani hayatına adapte edebildiğini gösterir. Böylelikle elde edilen sonuç 0-100 arası ham puana çevrilmiş olur. Yüksek puan yapay eklem farkındalığının az olmasını ifade eder (117).