Kahve

Anavatanı Etiyopya olan kahve, dünya genelinde en popüler içeceklerden biridir.

Her gün yaklaşık 1,6 milyar fincan kahve tüketildiği tahmin edilmekte ve tüketimin büyük bir kısmı ise ABD’deki tüketiciler tarafından gerçekleştirilmektedir. USDA tarafından yayımlanan verilere göre 2012/13 üretim döneminde dünya genelinde 151,2 milyon paket üretim yapılmıştır. Aynı dönemde gerçekleştirilen tüketim ise 141,3 milyon pakettir.

Kahve bol yağış alan, ortalama sıcaklığı 20^oC olan, yengeç ve oğlak dönencesi arasında tropikal iklim bölgelerinde yetişmektedir. Kahve ağacı boyu 30 metreye kadar uzayabilen, daima yeşil kalan bir ağaç türü olup dikildikten yaklaşık 3–5 yıl sonra meyve vermeye başlamakta ve 20–25 yıl arasında değişen bir yaşam süresi bulunmaktadır (Spurga, 2006, s. 101)

0,00 50,00 100,00 150,00 200,00 250,00 300,00 350,00

1990 1995 2000 2005 2010

Kahvenin Arabica ve Robusta olmak üzere iki türü bulunmaktadır. Arabica, özellikle Brezilya ve Kolombiya’da yüksek rakımlı bölgelerde yetişmekte ve dünya kahve üretiminin %70’ini oluşturmaktadır. Robusta ise daha düşük rakımlı bölgelerde, ağırlıklı olarak Endonezya, Batı Afrika, Brezilya ve Vietnam’da yetişmekte ve Arabicaya göre daha yüksek kafein içermektedir. Arabica iklim koşullarındaki değişmelere ve hastalıklara karşı çok dirençli olmadığından dolayı yetiştirilmesi zor ve fiyatı yüksek bir kahve iken Robusta daha dayanıklı olduğu için yetiştirilmesi kolay ve fiyatı düşüktür. Fakat Arabica daha lezzetli ve tatlı olduğu için daha fazla tercih edilmektedir (Christian, 2006, s. 183).

2.2.1.4.1. Kahve Üretimi

Daha sıcak iklime sahip bölgelerde, 50’den fazla ülkede yetişen kahve, dünyada en fazla Brezilya, Vietnam, Endonezya ve Kolombiya’da üretilmektedir. USDA tarafından yayımlanan ve Şekil 17’de yer alan kahve üretim rakamlarına göre toplam üretim miktarı 2012/13 döneminde yaklaşık 151,2 milyon pakettir. Dünya kahve üretiminde en büyük paya sahip olan Brezilya, 2012/13 döneminde 55,9 milyon paket üretim gerçekleştirerek, dünya üretiminin %37’sini karşılamıştır. Kahve üretiminde ikinci sırada yer alan Vietnam 2012/13 döneminde 25 milyon paket üretim gerçekleştirirken, üçüncü sırada yer alan Endonezya ise 9,7 milyon paket üretim gerçekleştirmiştir.

Şekil 17. Ülkelere göre dünya kahve üretimi (1000 paket, 60 kğ/paket)

Kaynak: http://www.fas.usda.gov/psdonline/psdHome.aspx (Erişim tarihi: 21.04.2013) verilerinden derlenmiştir.

2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13

Diğer

Kahvenin ekim zamanı ile hasat zamanı arasında geçen süre 3 ile 5 yıl arasında değiştiği için kahve üretimi, kahve fiyatlarındaki ve tüketimdeki değişikliklere hemen tepki verememektedir. Bunun yanı sıra iklim değişiklikleri de kahvenin kalitesini ve verimliliğini düşürmekte, kahve ağaçlarının zarar görmesine neden olarak üretimin azalmasına yol açmaktadır. 1990-2012 dönemleri arası dünya kahve üretim verilerinin yer aldığı Şekil 18’de kahve üretiminin artış ve azalışlar göstererek yükseldiği görülmektedir. 1990 yılında 100,1 milyon paket olan kahve üretimi, iklim değişiklikleri ve fiyatlardaki değişikliklere bağlı olarak son on yılda dalgalı bir seyir izlemiş ve 2012 yılında 151,2 milyon paket düzeyine ulaşmıştır.

Şekil 18. Dünya kahve üretimi (1000 paket, 60 kğ/paket)

Kaynak: http://www.fas.usda.gov/psdonline/psdHome.aspx (Erişim tarihi: 21.04.2013) verilerinden derlenmiştir.

2.2.1.4.2. Kahve Tüketimi

USDA tarafından yayımlanan ve Şekil 19’da yer alan dünya kahve tüketim rakamlarına göre toplam tüketim miktarı 2012/13 döneminde 141,3 milyon pakettir. En fazla kahve tüketen ülkelerin başında AB, ABD ve Brezilya gelmektedir. AB ülkeleri 2012/13 döneminde 44,8 milyon paket kahve tüketirken, ABD ve Brezilya sırasıyla 23,6 ve 20,6 milyon paket kahve tüketmişlerdir. AB, ABD ve Brezilya’nın dünya kahve tüketimi içindeki payları %60’ı geçmektedir.

0 20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 120.000 140.000 160.000

1990 1995 2000 2005 2010

Şekil 19. Ülkelere göre dünya kahve tüketimi (1000 paket, 60 kğ/paket)

Kaynak: http://www.fas.usda.gov/psdonline/psdHome.aspx (Erişim tarihi: 21.04.2013) verilerinden derlenmiştir.

Son on yılın dünya kahve tüketim verilerinin yer aldığı Şekil 20’de görüldüğü üzere kahve tüketiminde, üretimde olduğu gibi birbirini izleyen sert artış ve azalışlar gözlenmemektedir. 2002 yılında 112,8 milyon paket olan kahve tüketimi, 2012 yılında

%25 oranında artarak 141,3 milyon paket düzeyine yükselmiştir. Kahve tüketimindeki artışta, çay tüketiminin yaygın olduğu bazı Asya ve Avrupa ülkelerinde kahvenin giderek popüler olması ve bazı kahve üretici ülkelerin kahve taleplerindeki artışlar etkili olmuştur.

Şekil 20. Dünya kahve tüketimi (1000 paket, 60 kğ/paket)

Kaynak: http://www.fas.usda.gov/psdonline/psdHome.aspx Erişim tarihi: 21.04.2013) verilerinden derlenmiştir.

2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13

Etiyopya

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

2.2.1.4.3. Kahve Fiyatı

Üretim miktarlarındaki değişimler kahve fiyatları üzerinde oldukça etkilidir.

Kahvenin yetişmesi için uygun iklim koşullarına sahip bölgelerin sınırlı olması ve kahvenin ekimi ile ürünün alınması arasında oldukça uzun bir sürenin bulunması arzın dalgalanmasına neden olmakta ve bu durum kahve fiyatlarına yansımaktadır. Ayrıca kötü hava koşulları ve kahve ağacında görülen hastalıklar üretimde azalmalara yol açarak kahve fiyatlarını etkilemektedir. Bunun yanı sıra kahve talebindeki değişimler de kahve fiyatları üzerinde etkili olmaktadır. Kahveyi ikame eden ürünlerin az olması, kahve tüketiminin günlük hayatın bir parçası haline gelmesi kahve talebinin esnekliğini azaltmakta ve fiyatların yükselmesinde etkili olmaktadır.

Dünya kahve üreticileri ve tüketicilerini bir araya getiren, hükümetlerarası bir kuruluş olan Uluslararası Kahve Organizasyonu tarafından yayımlanan Arabica ve Robusta kahve gösterge fiyatları Şekil 21’de yer almaktadır. 1990 yılında 197,22cent/kğ olan Arabica kahvenin fiyatı 2012 yılında 411,1cent/kğ düzeyine yükselmiş, aynı dönemde Robusta kahvenin fiyatı ise 118,17cent/kğ düzeyinden 226,68cent/kğ düzeyine yükselmiştir. Son on yılda özellikle Arabica kahvenin fiyatı iki kat artmıştır.

Bu artışta kötü hava koşullarının neden olduğu üretim azalışları ve Çin gibi gelişmekte olan ülkelerde artan kahve talebi etkili olmuştur.

Şekil 21. Dünya kahve fiyatı (cent/kğ)

Kaynak: http://data.worldbank.org/data-catalog/commodity-price-data (Erişim tarihi:

25.04.2013) verilerinden derlenmiştir.

0 100 200 300 400 500 600 700

1990 1995 2000 2005 2010

Arabica (cent/kğ) Robusta (cent/kğ)