zorluğu, diğer eğitim kurumlarından fazladır ve bu kurumlarda görev yapan müdürlerin mesleki doyumlarının incelenmesi farklı sonuçlar verebilir.
Araştırmadaki çalışma grubunun benlik saygısı düzeyleri genel anlamda yüksektir. Değerlendirmede, müdürlerin yaşam şartları, yakın çevre desteği (iş çevresi ve makam) ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir. İş çevresinden alınan sosyal destek, yüksek benlik saygısı algısı bakımından önemlidir. Sosyal destek; yabancı kişilerin birey üzerinde yaratabilecekleri olumsuz etki süresince iyi olma durumunu koruyucu ve geliştirici, soyutlanmayı önleyici, ihtiyaç duyulduğunda yardım alma durumu olarak tanımlanmaktadır. Böylece sosyal desteğin, benlik saygısını yükselteceği, kendini güvende hissetmeyi sağlayacağı, kendi ve çevre üzerindeki kontrol yeteneğini artıracağı belirtilmektedir (Huurre, Kamulairen ve Aro, 1999). İş çevresinde onay görme ve destek algısı güçlülük ve harekete geçme potansiyelini de etkilemektedir. Benlik saygısı ile iş çevresindeki algılanış ve destek ilişkisini karşılıklı birbirini etkilediği düşünülmektedir. Bu konuda farklı çalışmalar yapılabilir.
KAYNAKLAR
Bacanlı, H., Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayıncılık. Ankara, (2001).
Erdoğan, İ., Eğitimde Değişim Yönetimi, Pegem-A Yayıncılık, Ankara, (1996). Başaran, İ. E., Örgütsel Davranış (İnsanın Üretim Gücü). Gül Yayınevi, Ankara, 1991. Kuzgun,Y., Meslek Rehberliği ve Danışmanlığına Giriş, Nobel yayıncılık, Ankara, 2009. Burger, J. M., Kişilik, Kaknüs yayınları, İstanbul, 2006
Campbell, J. D.,& Fairey, P. J., Effects of self esteem, hypotetical explanations and verbalisation of expectancies on future peerformance, Journal of personality and social psychology, 1985, 48, 1097-111
İnanç, B. Y., Yerlikaya, E., E., Kişilik Kuramları, Pegem Akademi, Ankara, 2009. Muchinsky, P.M. (2000). Psychology Applied to Work (Sixth Edition). USA: Wadsworth.
Judge, &Watanable, S., another lookat the job satisfaction and life satisfaction relationship, Journal of Applied Psychology, 1993, 78, 939-948
Kohut H: The analysis of the self. New York, International, Universities Press, 1971.
Cotton NS: A developmental model of self-esteem regulation. New York, Direction in Psychiatry Yol 5, 1985.
Yörükoğlu A: Gençlik Çağı. Ankara, Tisa Matbaası, 1985
Maslow, A.H., (1970) Motivation and Personality, Harper & Row Publishers Second Edition, USA. Altıok, H.Ö, Ek, N., Koruklu, N., Üniversite Öğrencilerinin Benlik Saygı Düzeyi ile İlişkili Bazı Değişkenlerin İncelenmesi, Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. Aralık 2010. cilt:1. sayı:1
Şirin E. F., Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokullarında Görevli Araştırma Görevlilerinin Mesleki Doyum Düzeylerinin İncelenmesi, Beden eğitimi ve spor bilimleri dergisi BESBD, 2009;4(1)
Gurbetoğlu, A., Tomakin, E. (2011). Sevilen ve Sevilmeyen Öğretmen Davranışlarına İlişkin Öğrenci Görüşlerinin İncelenmesi
http://kefad.ahievran.edu.tr/archieve/pdfler/Cilt12Sayi1/JKEF_12_1_2011_261-276.pdf adresinden 11.04.2013 tarihinde erişilmiştir.
74
Kuzgun, Meslek Gelişimi ve Danışmanlığı, s: 363, Nobel Yayıncılık, 2009, Ankara
Fennell M. (1997). Low self-esteem: A cognitive perspective. Behav Cognitive Psychother, 25, 1–25 Huurre, T.M., Komulainen, E.J., Aro, H.M. (1999). “Social Support and Self-Esteem Among Adolescents With Visual Impairments.” Journal of Visual Impairments and Blindness, Vol:93, 26-41.
Meyvacıoğlu, Kuzgun, Y. (1983). Benlik ve İdeal Benlik Kavramlarının "Tercih Edilen Meslek" Kavramı İle İlişkisi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt: 16 Sayı: 1.
Atkinson, R.L., Psikolojiye Giriş, S: 477, Arkadaş Yayınevi, 2010, Ankara.
75
STRES KAYNAKLARI VE STRESİN OKUL YÖNETİMİNE, ÖĞRETMENLERE VE EĞİTİME YANSIMALARI
SOURCES OF STRES AND THE REFLECTION OF STRES IN SCHOOL MANAGEMENT, TEACHERS AND EDUCATION
Yard. Doç. Dr. İzzet DÖŞ
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, KAHRAMANMARAŞ Fevzi Cezmi DÖŞ
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
ÖZET
Bu çalışma eğitim, öğretim faaliyetlerinin yapıldığı okullardaki stres kaynakları ve stresin okul yönetimi, öğretmen, öğrenci ve eğitim üzerine etkilerini tartışmaktır. Veriler Kilis ilindeki bir İlkokul ve bir ortaokulda çalışan 27 sınıf ve branş öğretmeninden toplanmıştır. Veriler görüşme yoluyla açık uçlu 5 soruluk bir form ile elde edilmiştir. Veriler betimsel analiz yoluyla ele alınarak çözümlenmiş ve yorumlanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın sonunda okuldaki stres kaynakları ve stresin okul yönetimine, öğretmenlere ve eğitime yansımaları ele alınmıştır.
Anahtar kelimeler: stres yönetimi, stres ve öğretmen, stres ve yönetici, stres ve okul yönetimi, ABSTRACT:
This study discusses the effects of stress and stress sources of stress on school management, teacher, student and educationat the education teaching school. The data was gotten from 27 class and branch teachers at primary and secondary school in Kilis. The data was obtained from the form of five open-ended questions. Gotten data was tried to analyse and interpret by using descriptive analysis method. At the and of this study, the reflection of the stress, stress sources for teachers, scholl management and education, have been gotten a handle.
Keywords: stress management, stress and teacher, stress and manager, stress and school management
GİRİŞ
Eğitim kurumları toplumsal amaçları gerçekleştirmek için kurulmuş olan örgütlerdir. Bu amaçları gerçekleştirmek için etkili ve verimli çalışmalar yapmak zorundadır. Eğitim hizmetlerinin amacına ulaşmasında en büyük sorumluluk ise bu hizmetlerin üretilmesi ile görevli olan okullara, okul yöneticilerine ve öğretmenlere düşmektedir. Stres ise okulların etkili olarak çalışmasını engelleyen en önemli sorunların başında gelmektedir.
Stres kelime olarak yeni olsa bile insanoğlunun yaratılışından itibaren günlük yaşamda sıklıkla karşılaştığı iyi veyahut kötü ne olursa olsun insanoğlunu fiziksel, duygusal ve zihinsel olarak etkileyen ve günlük yaşamda her türlü değişikliğe sebebiyet veren her şey stres verici durumlardır.
76
Günümüzün hastalıklarından birisi olarak nitelendirilen stres, temelde bireyin aileden işe, çevreden topluma ve dünyaya kadar tüm dış dünyası ve iç dünyasında sürekli yaşadığı ve hissettiği değişim ve sorunlara uyum süreci olarak karşımıza çıkmaktadır. (Göküş, 2004)
Stres dıştan gelen bir saldırı, baskı, etki karşısında insanda oluşan bir gerilim, bir alt-üst olma, normalin dışına çıkma halidir. İnsanın dış tesire karşı reaksiyonudur. Bu hal hem bedende hem ruhta görülür.(Öner, 1989)
Bir eyleme, duruma ya da kişinin üzerindeki psikolojik zorlanmaya karşı bir tepki sonucu ortaya çıkan bir ruh halidir. (Aytaç, 2002)
Birkök’e göre stres, yorgunluk, bitkinlik, baş ağrısı veya yüksek tansiyon gibi bir takım belirtilerin ötesinde bir problemdir. (Birkök, 2000)
Güçlü’ye göre ise stres, bireyler üzerinde etki yapan ve onların davranışlarını, başka insanlarla ilişkilerini etkileyen bir kavramdır.( Güçlü, 2001)
Yukarıdaki tanımlara bakarak stresi, kişinin gerilim ve baskı karşısında sürekli yaşadığı ve hissettiği etkiye karşı gösterdiği tepki olarak tanımlayabiliriz.
Stresin Belirtileri
İnsan organizmasında maruz kalınan stres beraberinde bazı fiziksel, ruhsal ve davranışsal belirtiler görülür.
Örneğin Fiziksel anlamda yaşa ve boya göre kilo fazlalığı veya azlığı, yüksek tansiyon, iştahsızlık (yemek yememek), tokluk hissi, uyuyamama, sürekli yorgunluk, halsizlik, boğaz ve ağızda kuruma hissi, kronik ishal veya kabızlık, kalp çarpıntısı, sık baş ağrısı, nefes darlığı, terleme, irkilme, titreme, ilaçlara duyulan ihtiyaçta artış, kekemelik, konuşma güçlüğü, tikler, ağlayamama veya kolayca ağlama eğilimi, baygınlık ve mide bulantısı gibi belirtiler gözlemlenebilir.
Ruhsal anlamda stresin belirtileri ise, sürekli tedirginlik, çevredekilere duyulan öfke, bastırılmış öfke,
hayattan sıkılma, yaşamla ilişki kuramama duygusu, parasal endişeler, gülememe, ihmal edilmişlik duygusu, hastalık veya ölüm korkusu, ihmal edilmişlik duygusu,
başarısızlık kaygısı, sorunlarını tartışmama duygusu, kapalı yerler, deprem, yüksekten vb. şeylerden korkma, konsantrasyon bozukluğudur.
Davranışsal anlamda,aşırı hareketlilik veya tersi, iletişim ve dinleme yeteneklerinde kısılma, rahatsızlık
hissi, öfke patlamaları ve sürekli şiddetli tartışma başlatma, rahatlama ve dinlenme yeteneklerinde düşüş, ağlama krizleri ya da donukluk görülür.
Stresin ilk belirtileri olarak, yüzün solması, göz bebeğinin genişlemesi, kalp atışı ve nabzın hızlanması, midenin asit salgılaması, soğuk terleme, kan şekerinin düşmesi, göz kararması, mide krampları, nefes alamama hissi görülür.(Aytaç, 2002)