3.2.1. Irak Cumhuriyetinde toprak düzeni
Irak Cumhuriyeti kurulduktan sonra, mevcut Arazi Kanunu hükümlerini aynen kabul etmiĢtir. Bu kanunlar; 50 no‘lu 1932 tarihli ‗Tesviye Kanunu‘ ve 43 no‘lu 1971 tarihli ‗Ukriye Tescil Kanunu‘dur.
Ukriye Tescil Kanunu araziyi dört çeĢide ayırmıĢtır. Kanun, mevat (ölü) araziyi, sırf miri araziden saymıĢtır. Bu kanuna göre dört çeĢit arazi vardır:
a.1. Mülk Arazi:
Kuru mülkiyeti (rakabe) ve tasarruf hakkının kayıtsız Ģartsız aynı Ģahsa ait olduğu arazidir (Mecit, 1973). Irak hükümeti Osmanlı dönemindeki mülk arazi türlerini aynı Ģekilde kabul etmiĢtir. Ayrıca Irak hükümeti arazi ukriye türünü Irak‘ın bütün topraklarında uygulanmasını öngördü ve 43 nolu 1971 tarihli Ukriye Tescil Kanunun 224–228 maddelerinde bu tür araziye yer verdi. Oysa ki arazi ukriye Osmanlı döneminde yalnız Bağdat vilayetinde uygulanmaktaydı.
Bu kanuna göre;
Arazi Ukriye hâsılatından alınan ve toprak malikine verilen hisseye ukr hakkı denilir (madde 224).
Arazi Ukriyede tasarruf eden çiftçi ukr hakkın satıĢını, bağıĢlamasını, vakıf veya vasiyet etmesini ve vefatıyla vereselerine intikal etmesi toprak malikin iznini almadan yapabilir (madde 225).
Toprak maliki arazi Ukriyesinin satıĢını, bağıĢlamasını, vakıf ve vasiyet etmesini arazi Ukriyesinde tasarruf eden çiftçinin iznini almadan yapabilir. Toprak maliki arazi Ukriyesinde ve kendi isteğiyle ayırma ve birleĢtirme iĢlemlerini ancak ukr hakkın iptali ile yapabilir (madde 226).
KamulaĢtırmayla, Yargı kararıyla, Eğer ukr hakkı vakıf değilse, arazi Ukriye maliki ile arazisinde tasarruf eden çiftçinin anlaĢmasıyla, Arazi Ukriye maliki kendi arazisinde tekrar kendisi tasarruf etmesiyle, Miri arazi ukriye mülk araziye dönüĢmesiyle(yalnız Maliye Bakanlığına düĢen arazilerin), ukr hakkı iptal edilir (madde 227).
Eğer arazi ukriyede ukr hakkı iptal edilirse ukr hakkı tekrar kurulmaz (madde 228) (AL-Hayyavi, 2004).
Ancak yukarıda sözü edilen kanun Musul vilayetinde ve özellikle Kerkük‘te farklı bir Ģekilde uygulandı. Devlet, bir otorite tasarrufu ile Türklerin (Türkmenlerin) mülk ve miri arazilerine zorla el koyuyor ve asıl arazi malikine mahsulün 1/20 veya 1/25 gibi bir hissenin ödemeye taahhüt edecek bir Arap çiftçiye tefviz ediyordu. Daha sonra Arap çiftçiler bu arazilerin malikleri olduğunu iddia ettiler ki bu sorun bugüne kadar devam etmektedir.
a.2. Miri Arazi:
Kuru mülkiyeti (rakabe) Devlete ait olup hukuku tasarrufiyesi (kullanma ve yararlanma hakkı) ihale ve tefviz yoluyla belli bir kimselere verilmiĢ olan arazidir.
a.2.1. Irak‘ta miri arazi türleri:
Arai-i Miriye-i Sırfa: Geliri tamamen hazineye ait olan arazidir.
Arazi-i Miriye-i Mufavvaza Biltapu: Kanunlar uyarınca üzerindeki tasarruf hakları kiĢilere bırakılan bir arazi türüdür. Ayrıca gayrisahih vakıf arazileri de bu tür arazi hükmündedir (ġekil 3.8).
Arazi-i Miriye-i Memnuha Billezme: 50 sayılı 1932 tarihli Arazi Hukukunda Tesviye Kanun uyarınca tasaruuf hakları kiĢilere verilen bir arazi türüdür (ġekil 3.9).
ġekil 3.8. Arazi-i miriye-i mufavvaza biltapu
ġekil 3.9. Arazi-i miriye-i memnuha billezme
a.2.2. Irak hukukunda arazinin miri oluĢ Ģekilleri:
1908 yılında Osmanlı Anayasasının ilanı ile Seniye Arazileri (ki bu araziler 2. Sultan Abdülhamit‘in özel mülk arazisiydi) miri arazi haline getirildi ve 23 nolu 1927 tarihli Osmanlı hükümetin TaĢınmazları Irak hükümetine Ġntikal Etme Kanunu ile bu miri arazi Irak hükümetine intikal etti.
50 nolu 1932 tarihli Tesviye Kanunun 6/c maddesine göre mülk arazide toprağın maliki Tesviye Kanunun ilanından önce arazisini mazeretsiz 15 sene tasarruf etmemiĢse ve bu arazide bu süre içerisinde Hazine tasarruf etmiĢse,
Sahih ve gayrisahih vakıf arazileri Tesviye Kanunun 6/b,c maddesine göre, Tesviye Kanunun ilanından önce sahih vakıf arazilerde mazeretsiz 36 sene ve gayrisahih vakıf arazilerde mazeretsiz 15 sene tasarruf edilmemiĢse ve bu arazilerde bu süre içerisinde Hazine tasarruf etmiĢse,
38 nolu 1961 tarihli Irak‘ta Yabancıların TaĢınmaz Edinme Kanunun 12. maddesine göre yabancıların taĢınmazları Hazine adına tescil olunmasıyla, 117 nolu 1970 tarihli Tarım Reform Kanunun 6/2 maddesine göre arazilerin
istimlâkiyle, bu araziler miri arazi halini alır (Casim, 1986; Ubeyd, 1984; Mecit, 1973).
a.3. Vakıf Arazi:
Vakıf, sosyal yardım amacıyla bir malın bir hayır iĢine tahsisidir. Vakıf arazi türleri ise:
Sahih vakıf arazisi.
Gayrisahih vakıf arazisidir.
a.4. Metruk arazi:
Devlete ait olup kamunun yahut belli bir veya birkaç köyün yahut kasaba halkının yararlanmasına terk olunmuĢ arazidir (Mecit, 1973).
b. Devlet Arazilerin BirleĢtirmesi:
53 nolu 1976 tarihli ‗Devlet Arazilerini BirleĢtirme‘ Kanunun 1. maddesi araziyi:
Mülk arazi, Sahih vakıf arazi,
ġekil 3.10. Devlet arazisi
3.2.2. Irak Cumhuriyetinde kadastro çalıĢmaları
3.2.2.1. Krallık döneminde kadastro çalıĢmaları
Krallık döneminde birçok kanun çıkartılmıĢtır. Bu kanunlardan bazıları, SatıĢ Kanunu ve Ġllerde, Ġlçelerde ve Köylerde Arazi Miriyeyi Mülk Edinme Kanunudur. Ancak Ġllerde, Ġlçelerde ve Köylerde Arazi Miriyeyi Mülk Edinme Kanunun uygulandıktan sonra ortaya sınır anlaĢmazlıkları çıkmıĢ ve bu da aĢiretler arasında büyük problemlere yol açmıĢtır. Dolayısıyla arazi problemleri krallık döneminde en büyük ve en karmaĢık problemlerden biri durumuna gelmiĢtir. Bu nedenle Kral, Ġngiliz arazi uzmanı Arnist Davsın‘ı (ki lakabı Mistir Layn‘ıydı) Irak‘a davet etmiĢtir. Mistir Layn 1932 yılında Irak hükümetine arazi ile ilgili bir rapor sunmuĢ; bu rapor Ġkta Sistemini öngörmüĢ. Bu rapordaki Ġkta Sistemi, ağalık sistemine benzer bir sistem olup, Kral yandaĢlarına büyük miri arazi verilmesini tavsiye etmiĢtir. Bu rapor birçok eleĢtiri aldığı halde Irak hükümeti bu rapora dayanarak 50 sayılı 1932 tarihli Arazi Hukukunda Tesviye (Kadastro) Kanununu yayımlamıĢtı. Kadastro çalıĢmaları bu kanuna dayanarak mistir Layn baĢkanlığında 1932 yılında baĢlamıĢtı. Birçok çalıĢma ekibi ve komisyon oluĢturulmuĢtu. ÇalıĢanların çoğu Hindistan‘dan getirilen iĢçilerdi. Her bölgenin ve
köyün kadastro çalıĢmaları bir aydan az bir sürede tamamlanıyor; plançete yöntemiyle iĢlemler yapılarak ölçü daha arazide iken çizim aĢamasına getiriliyordu. Takeometrik alımda ölçüler arazide rakamlar halinde tespit edilmekte ve bunlar büroda bir hesap iĢlemine tabi tutulduktan sonra ölçü krokilerinin de yardımı ile tersim edilmektedir. Plançete metodu geçen asrın ortalarına kadar yegâne topoğrafik alım metodu olarak kullanılmaktaydı. ġerit, prizma ve teodolitlerin kullanıldığı alım metotları ve nihayet fotogrametrik metotlar plançete alımının önemini azaltmakla beraber tamamen ortadan kaldırmamıĢtır. 50 sayılı 1932 tarihli kanun, 29 sayılı 1938 tarihli kanun ile değiĢtirildi.
3.2.2.2. Cumhuriyet döneminde kadastro çalıĢmaları
29 sayılı 1938 tarihli kanun 117 sayılı 1970 tarihli ‗Ziraatta Reform‘ Kanunu ile iptal edildi. Daha sonra 43 nolu 1971 tarihli Tescil Ukriye Kanunu yayımlandı (Meskuni, 1971).
a. Kurumsal yapılanma açısından:
Devlet kuruluĢlarının yapısı: Merkezi arazi yönetim birimleri mevcuttur. Ancak bilgisayarlı sisteme geçiĢ yapılmıĢ değildir.
Özel sektör katılımı: Kadastral ölçmeleri yapacak lisanslı haritacılar sistemi yoktur. Bütün ölçmeler devletin kurum ve kuruluĢları bünyesinde yapılmaktadır. Özel sektör ancak bazı özel iĢleri devletin kurum ve kuruluĢları denetiminde yapmaktadır.
Tapu TeĢkilatı Bağdat‘ta 1872 tarihinde Bağdat Valisi Mithat PaĢa tarafından ‗Defter-i Hakanî Müdürlüğü‘ adıyla kurulmuĢtur. Bağdat‘tan sonra Musul ve Basra vilayetleri, daha sonra Irak‘ın diğer vilayetlerinde Tapu Daireleri kurulmuĢtur.
Irak Cumhuriyeti 1921 tarihinde kurulduktan sonra TeĢkilât, ‗Tapu Genel Müdürlüğü‘ adıyla bugünkü statüsüne kavuĢmuĢ ve Adalet Bakanlığı‘na bağlanmıĢtır.
Günümüzde Irak Adalet Bakanlığının 1968 tarih ve 26 nolu Kararnamesine göre Genel Müdürlük teĢkilatı, Genel Müdürlük Divanı (merkez) ve taĢra birimlerinden oluĢmaktadır.
a.1. Merkez TeĢkilatı:
26 nolu 1968 tarihli Kararnameye göre Genel Müdürlük Divan (merkez) teĢkilatı, ana hizmet birimleri, danıĢma ve denetim ve yardımcı birimler Ģeklinde üç ana
sınır içinde kadro cetveline bağlamıĢtır. Bu kadro içinde genel müdür, genel müdürlük hizmetlerini mevzuata, milli güvenlik siyasetine, kalkınma planlarına ve yıllık programlara uygun olarak yürütmek ve genel müdürlüğün görev ve çalıĢma alanına giren konularda diğer kurum ve kuruluĢlarla iĢbirliği ve koordinasyonu sağlamaktır. Aynı zamanda merkez ve iller teĢkilatının çalıĢmalarını, iĢlerini ve hesaplarını denetlemekle görevli, yetkili ve sorumlu tutulmuĢtur.
a.1.1. Ana Hizmet Birimleri: Tasarruf ĠĢlemleri Dairesi, Fen Dairesi (Kadastro Dairesi), Tapu Dairesi,
Tapu ArĢiv Dairesi,
Yabancılar ĠĢler Dairesi, Ģeklinde 5 adet baĢkanlıktan oluĢmaktadır.
a.1.2. DanıĢma ve Denetim Birimleri:
Genel Müdürlüğün merkez teĢkilatındaki bu birimler: TeftiĢ Kurulu BaĢkanlığı,
Hukuk MüĢavirliği,
AraĢtırma Planlama ve Koordinasyon Dairesi, baĢkanlıklarından oluĢmaktadır.
a.1.3. Yardımcı Birimler: Personel Dairesi, Eğitim Dairesi,
Ġdari ve Mali ĠĢler Dairesi BaĢkanlıklarıyla, Savunma uzmanlığından, oluĢmaktadır.
a.2. TaĢra TeĢkilatı:
TaĢra teĢkilatı Tapu Sicil Müdürlüklerinden oluĢmaktadır.
Tapu Sicil Müdürlükleri, taĢra (iller) teĢkilatının taĢınmaz mallara iliĢkin akit ve tescil iĢlemlerinin sorumlu ve yetkili görevlileri, Tapu Sicil Müdürleridir.
Irak‘ın her il ve ilçesinde Tapu Sicil Müdürlüğü teĢkilatı kurulmuĢ bulunmaktadır. Günlük iĢ hacmi fazla olan il ve ilçelerde, hizmetin gerektirdiği ihtiyaç
derecesine göre yetkileri belirlenen bölgelerle sınırlandırılan birden fazla müdürlükler görevlendirilmiĢtir. Örneğin, Bağdat‘ta 7 müdürlük mevcuttur.
a.3. Genel Müdürlüğün Görevleri:
Adalet Bakanlığın 26 nolu 1968 tarihli Kararnamenin 8. maddesine göre Genel Müdürlüğün genel anlamdaki görevleri:
TaĢınmaz mallarla ilgili akitlerle her türlü tescil iĢlerinin yapılmasını, Hazinenin sorumluluğu altındaki tapu sicillerinin düzenli bir biçimde tutulmasını, sicil ve belgelerin korunmasını, ilgili mevzuata uygun olarak sağlamak.
Yeni tapu sicillerinin düzenlenmesi için temel prensipleri tespit etmek, bu konudaki her türlü koordinasyonu sağlamak suretiyle ülke haritasının yapılmasını, uygulamasını, değiĢikliklerin takibini, denetimini, teknik ve uygulama niteliğini kaybeden tapulama paftalarının yenilenmesini sağlamak, Haritaların düzenlenmesi için nirengi, havadan fotoğraf alımı, havai nirengi, değerlendirme, kartografya hizmetlerinin yürütülmesinde temel prensipleri tespit ederek denetlemek ve koordinasyonu sağlamak,
Tapu ile ilgili harita hizmetlerinin geliĢtirilmesini, koordinasyonu sağlayacak esasları tespit etmek, uygulanmasını takip etmek, denetlemek, çalıĢanların niteliklerini belirlemek ve bunların eğitimi ile ihtiyaçları planlamak ve satın alınmasını sağlamak olduğu belirtilmiĢtir.
Ukriye Tescil Genel Müdürlüğü teĢkilatın Bağdat‘ta özel bir binası mevcuttur. TaĢra teĢkilatlarının çok azının kendilerine mahsus özel bina ve tesisi vardır. Çoğu taĢra teĢkilatları bina kiralamak suretiyle veya özel anlaĢma ile Hükümet, Kaymakamlık ve Belediye binaları ile bazı özel binalarda hizmetlerini yürütmektedirler. Köylerdeki çalıĢmalar sırasında ise daha ziyade geçici bina kiralanması yoluna gidilir. Uygun olmasına rağmen, Ģantiye sistemine henüz geçilmiĢ değildir.
TeĢkilatın merkezi olan Ukriye Tescil Genel Müdürlüğünde Harita ölçme ve değerlendirme aletleri mevcuttur ve her geçen gün son teknoloji ürünü aletlerle zenginleĢtirilmektedirler. TaĢra teĢkilatında ise daha çok klasik ölçme ve değerlendirme aletleri kullanılır (Daire AL-Tescil AL-Ukriye AL-Amme, 2005; AL-Hayyavi, 2004; Mecit, 1973).
b. Kadastro sistemleri açısından:
b.1. Kadastro sistemi;
yasal arazi sahipliğini destekler.
yasal parsel sınırlarının tanımlanması, belirlenmesi, sınırlandırılması, ölçülmesi ve haritalanması iĢlemlerini destekler niteliktedir.
temelde taĢınmaz değerleme ve vergilendirme amaçlı olan kadastro yapısı, zaman içerisinde, arazi piyasasını destekleyen bir hukuki kadastro Ģeklini almıĢtır.
arazi ve alım-satımla ilgili yasal hakların garanti altına alınmasıdır.
b.2. Kadastro sisteminin çeĢitleri:
Tüm ülkeyi kapsayan tek bir çeĢit kadastro yapısı vardır.
b.3. Kadastro‘nun temel birimi:
Kadastro kayıtları taĢınmazları tanımlamaktadır. Kadastro haritaları bütün parselleri grafik olarak göstermektedir. Yasal haritacılık ölçmeleri parselasyon gibi iĢlemler sonucu oluĢan yeni durumu tespit etmek için kullanılır. Tapu defteri kadastro tarafından tanımlanan taĢınmazların hukuki durumlarını tanımlar.
b.4. Kadastro sisteminin içeriği:
Mevcut kadastro sistemi Kadastro ve Arazi Kayıt Sistemini tek bir çatı altında toplamaktadır. Kadastro, parsellerin cinsleri, alanları, bina numaraları, arazi kullanımı, vergi mükellefiyeti, arazinin korunması konusunda bazı bilgiler vb. detay bilgileri içermektedir. Arazi Kayıt Sistemi ise, tapu ve diğer haklar, malikler ve adres vb. gibi tanımlayıcı bilgileri detaylı bir Ģekilde içermektedir.
c. Kadastral haritalama açısından:
Kadastro haritası kadastronun bir parçasıdır. Bu haritalar parselin konumu, tanımı ve farklı arazi kullanım Ģekilleri arasındaki sınırları gösterirler. Ayrıca detay ve kontrol noktası numaraları ve diğer tanımlamalar konusunda bilgi içerirler.
3.2.3. Irak Cumhuriyetinde tapu sicili çalıĢmaları
3.2.3.1. Krallık döneminde tapu sicili çalıĢmaları
Krallık döneminde tapu sicili çalıĢmaları ile ilgili olarak çıkan kanunlar:
a. 59 nolu 1935 tarihli ‗Tapuda TaĢınmazların Tescil Usulü Kanunu‘:
Bu kanun Irak hükümeti tarafında çıkartılmıĢ ve Mecellede taĢınmazlar ile ilgili ahkâma dayanmaktadır. Bu kanun:
TaĢınmaz tescilinde bazı düzeltmeleri,
Tasarruf iĢlemlerinin tasdikini (onayını) ve tapu senetlerin veriliĢ Ģekillerini, Tescilden kaynaklanan yanlıĢlıkların düzeltme yöntemlerini,
Tapu kayıtlarının nasıl iptal edileceği, hususları içermektedir.
Ayrıca, bu kanunun 4. maddesi Irak Hükümetine yeni bir sistem (rejim) kurmak için yetki vermektedir.
b. 26 nolu 1943 tarihli ‗Tapu Rejimi Kanunu‘:
Hükümet, yukarıda sözü edilen 4. maddeye dayanarak yeni bir sistem (rejim) düzenledi. Bu yeni sistem (rejim):
TaĢınmaz sicillerinin nevilerinin (türlerinin) saptanması, ĠĢlemlerin yapılıĢ Ģekli ve kontrol yöntemlerini,
Tapu senetlerinin nasıl düzenleneceğini,
Usulüne uygun keĢif ve kadastro çalıĢmalarını, içermektedir. Yani Tapu Dairelerinde tescil iĢlemlerini ve düzenlenmesi ile ilgili bütün iĢ ve iĢlemleri düzenlenmektedir (AL-Nahi, 1961; AL-Zenun, 1954; Haydar, 1952).
3.2.3.2. Cumhuriyet döneminde tapu sicili çalıĢmaları
a. Tapu sicilinin tanımı:
43 nolu 1971 tarihli ‗Ukriye Tescil Kanunun‘ 1. maddesine göre Tapu Sicili, taĢınmaz mal ile üzerindeki hakların durumlarını göstermek üzere devletin sorumluluğu altında tescil ve açıklık ilkelerine göre tutulan sicildir.
43 nolu 1971 tarihli ‗Ukriye Tescil Kanunu‘nun 9.-34. maddelerinde Tapu Sicilini oluĢturan kayıt ve belgeler ise: Siciller, TaĢınmaz kartı ve Harita olarak sıraya konulmuĢtur.
b.1. Siciller:
Siciller, 43 nolu 1971 tarihli ‗Ukriye Tescil Kanunu‘nun 9.-22. maddelerinde yer almıĢtır. Bu siciller ise:
Ukriye sicili veya daimi sicil (Tapu kütüğü): Bu sicil ve bu sicile dayanarak düzenlenen tapu senetleri, mülk ve diğer taĢınmaz ayni hakların ispatlamasında temel alınır ve sahte hak iddiasında bulunan herkese karĢı delil olarak görülür. Bu sicilin içindeki kayıtlı bulunan tasarruflara karĢı münazaa itirazında bulunulamaz.
Esas sicil: Eski tapu siciller incelendiğinde, Tapu Dairelerini kurmak için komisyonlar oluĢturulduğu görülüyor. Bu komisyonlar baĢlangıç yazım yöntemine göre sayım ve taĢınmaz tespiti ile görevlendirilirdi. Musul vilayetinde bütün il, ilçe ve köylerde (yerleĢim ve yerleĢim olmayan yerlerde), diğer vilayetlerde ise ancak yerleĢim yerlerinde baĢlangıç yazımı yapılmıĢtır. Bu komisyonlara ‗Yoklama Heyeti‘ denilirdi. Bu komisyonlar köylerin yoklamasını illerden önce tamamladığı görülmüĢtür. Buna ispat (delil) olarak da köylerde, zirai arazilerin kayıt tarihleri 1283 R. (1867) yılına, illerde ise taĢınmazların tescil tarihleri 1298 R. (1882) yılına dayanmaktadır. Yoklama komisyonları il, ilçe ve köylerde yoklamaları tamamladıktan sonra siciller düzenlemiĢlerdir. Bu sicillerde arazi türleri, bağlar, taĢınmazlar, taĢınmaza zilyet olanların adları, taĢınmazların yaklaĢık yüzölçümü ve bölge/köy adları yazılı olduğu görülmektedir. Bu sicillere ‗Yoklama Tahakkuk‘ denilirdi. Yoklama Tahakkuk veya Yoklama Esas sicilinde kayıtlı arazi, arazi sahipleri kanuni harçları ancak ödeyince bu kayıtlar ‗Yoklama Tahsil Siciline‘ geçirilirdi. Bu sicillere dayanarak ilgililer için ‗Yoklama Tahsil Senetleri‘ düzenlenirdi. Demek oluyor ki Esas Sicili, BaĢlangıç Yazım Sicili, Yoklama Sicili ve Yoklama Tahsil sicillerini kapsamaktadır. Osmanlı döneminde de Yoklama Tahsil Sicillerin içinde bulunan hak kayıtları, bu hakların varlığı değil sadece bir karnesi olarak görülmekteydi. Irak‘ın Medeni Kanunun 454. maddesi Daimi Tapu Sicillerini ve Senetlerini mülkiyet hakkı ve diğer taĢınmaz ayni hakların
ispatına temel almakta ve herkese karĢı delil olarak görmektedir. Ayrıca bu madde Yoklama Tahsil Sicillerini ve Senetlerini mülkiyet hakkı ve diğer taĢınmaz ayni hakların ispatına temel almamakta ve herkese karĢı delil olarak görmemektedir. Dolayısıyla Medeni Kanunun 454. maddesi uyarınca Yoklama ve Yoklama Tahsil Sicillerin ve Senetlerin hiçbir kanuni değeri kalmadı.
ġahsi sicil (mal sahipleri sicili): Mal sahipleri siciline, bölge içindeki taĢınmaz malikinin üçlü adı (adı, baba adı, dede adı), adresi taĢınmazın mahalle, sokak veya köyü, ada ve parsel numaralarıyla sayfa numaraları yazılır.
Yevmiye (günlük) sicili: Daimi siciline tescil edilen hakların sıralarını tayin yönünden çok önemli fonksiyonu olan bu deftere kayıt olur. Ayrıca sıra numaraları iĢlemleri, tescil talepleri, tescili talep eden kiĢinin adı, tescili talep olunan taĢınmazın türü, iĢlem veya talebin mahiyeti, taĢınmaz nitelikleri, Ukriye Tescil (Tapu Daire) Müdürün tescile yönelik kabul veya ret kararı ve tescil faaliyetlerinin aĢamaları bu deftere kayıt edilir.
b.2. TaĢınmaz Kartı:
TaĢınmaz Kartı, 43 nolu 1971 tarihli ‗Ukriye Tescil Kanunu‘nun 23.-24. maddelerinde yer almıĢtır. 23. madde ise:
Daimi sicilde (Tapu kütüğünde) numara verilmiĢ veya tesviye (kadastro) faaliyetleri uyarınca parsel numarası almıĢ her taĢınmaz için bir kart tahsis edilir. Kartın Ģekli, Genel Müdür tarafından çıkarılan talimatlara göre belirlenir.
Kartta, taĢınmazın nitelikleri, üzerinde yapılan iĢlemler ve tescil engelleri kayıt edilir.
TaĢınmazlar, gerekli belgelere dayanılarak tapuya tescil edilirler. Bu gerekli belgeler ile yapılan tescil iĢlemleri her ikisi birlikte yıllık sıralamaya göre Genel Dosyalarda saklanır. Bu Genel Dosyaların örneği ve saklama yöntemi Genel Müdür tarafından çıkarılan talimata göre belirlenir.
Bu maddenin 3. fıkrasında zikir olunan iĢlemler hariç, taĢınmazlarla ilgili istihbarat bilgileri Genel Ġstihbarat Dosyasında saklanır.
b.3. Haritalar:
TaĢınmaz tescilinde aĢağıdaki haritalara dayanılır:
BaĢlangıç yazı veya genel yüzölçümü için düzenlenen Genel Harita. Tesviye Haritası (Kadastro Planı).
Ukriye Tescil Dairesi tarafından sicile uyumlu bir surette ve usulüne uygun keĢfe göre düzenlenen TaĢınmaz Haritası (Ukr Haritası).
43 no‘lu 1971 tarihli ‗Ukriye Tescil Kanunu‘nun 26. maddesinin 1. fıkrası, Tesviye Haritası (Kadastro Planı) ile TaĢınmaz Haritasını taĢınmaz sicilin tamamlayıcı parçası olarak saymaktadır (AL-Hayyavi, 2004; Mecit, 1973).
c. Tapu siciline iliĢkin ilkeler Bu ilkeler ise:
c.1. Tescilin gerekliliği (lüzumu) ilkesi:
Bir ayni hakkın kazanılması için tescilin yapılmıĢ olması gereğidir.
c.2. Açıklık (aleniyet) ilkesi:
Tapu sicilinin sadece ilgilisine açık olması demektir.
c.3. Devletin sorumluluğu ilkesi:
Tapu sicilinin tutulmasından doğan zararlardan Devletin (Hazinenin) kusuru olmasa da sorumlu olması demektir.
c.4. Tapu siciline güven (itimat) ilkesi:
Tapu siciline güvenerek bir hak iktisabı etmiĢ kimsenin bu hakkının korunarak geçerli kabul edilmesi demektir.
c.5. Sicile yapılan tescilin sebebe bağlılığı (illiyet) ilkesi:
Tapu siciline yapılan tescilin hukuken geçerli bir sebebe dayalı olması demektir. Aksi halde tescil, yolsuz tescil sayılır.
d. Tapu siciline tescili gereken haklar: Tapu siciline tescili gereken haklar ise: Mülkiyet,
Ġrtifak,
TaĢınmaz mükellefiyeti,
Rehin, haklardır (AL-Hayyavi, 2004; Mecit, 1973).
3.2.3.3. Cumhuriyet döneminde tapu sicili çalıĢmaları ile ilgili olara çıkartılan kanunlar
Cumhuriyet döneminde tapu sicili çalıĢmaları ile çıkan kanunlar ise:
a. 64 nolu 14.09.1959 tarihli ‗Tapu Rejimi Kanunu‘:
Bu kanun ile 26 nolu 1943 tarihli ‗Tapu Rejimi Kanunu‘ değiĢtirildi. Bu Tapu Rejimi ise 205 maddeden oluĢuyordu. Daha sonra bu Tapu Rejimin bazı maddelerinde değiĢiklikler yapıldı. Ancak bu Tapu Rejimi iptal edilen 26 nolu 1943 tarihli ‗Tapu Rejimi‘ne‘ göre daha az kapsamlı ve birçok eksikliği vardı. Bu eksikliği gidermek için yaklaĢık 750 talimat ve 610 genel talimat yayımlandı. Ayrıca bu talimatlarda birçok değiĢiklikler yapıldı veya ekler geldi ki bu değiĢikliklerle ekler tam 12 cildi buldu. Dolayısıyla bu kanunların ve talimatların tapu görevlileri tarafından uygulanması ve araĢtırmacılar tarafından bu konuları araĢtırmak bir hayli zor konuma geldi (Eyyübi, 1962).
b. 165 nolu 1964 tarihli Belediyat Ġdare Kanunun 11. ve 97. maddelerine göre mücavir alan:
Özel Derece Belediyelerde (Bağdat) 10 km,
Pek Ġyi Derece Belediyelerde (Musul, Basra ve Kerkük) 7 km, Birinci Derece Belediyelerde (nüfusu 75000 az olmamalıdır) 5 km, Ġkinci Derece Belediyelerde (nüfusu 15000 az olmamalıdır) 3 km, Üçüncü Derece Belediyelerde (nüfusu 5000 az olmamalıdır) 3 km,
Dördüncü Derece Belediyelerde (nüfusu 5000 az olanlardır) 3 km‘dir (Gazal, 2002).
c. 43 nolu 1971 tarihli ‗Ukriye Tescil Kanunu‘: Irak hukukçuları bu kanunu hazırlarken,
Arap ülkelerinin taĢınmazlarla ilgili kanunlarının birleĢtirilmesinde esas alınmasını,
1951 tarihli Medeni Kanun ve taĢınmazla ilgili düzenlenen bütün kanunlardaki eksikliklerin giderilmesini, amaçlamıĢlardır (Mecit, 1973). Bu Kanun 335 maddeden oluĢmaktadır.
Ayrıca 181 nolu 1980 tarihli, 31 nolu 1982 tarihli ve 34 nolu 1989 tarihli kanunlar 43 nolu 1971 tarihli ‗Ukriye Tescil‘ Kanunun bazı maddelerine düzeltmeler getirilmiĢtir (AL-Hayyavi, 2004; AL-Kurbasi, 1991; AL-Havız, 1981).
3.2.3.4. Tapu belgelerinin, Irak'ın tarih sürecinde geçirdiği değiĢim
a. Krallık döneminde tapu senedi:
a.1. Tapu senedin ön yüzün içerdiği bilgiler: Sicil tarihi,
Sicil No.
Cilt ve sayfa No. Yeni kapı No. Eski kapı No.
Liva, il, ilçe, köy, mahalle ve cadde adları