Kırgızistan’da Bulunan Yüksek Dini Eğitim Kurumları

Kırgızistan’da devlet ve devlet dışı yüksek dini eğitim kurumları açılmıştır. Devletin dini eğitim sistemi içinde açılan ilahiyat fakülteleri vardır. Bunların ilki ilahiyat fakültesi olarak Oş Devlet Üniversitesi’nde 1993 yılında açılmıştır. Bu ilahiyat fakültesi Türkiye Diyanet Vakfı’nın (TDV) desteği ile Oş Devlet Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi arasında yapılan anlaşma sonucunda faaliyetini başlamıştır. Eskiden eğitim süresi 5 senelik olup, öğrenciler 2 senesini Türkiye’de okuyup 3.sınıftan itibaren Kırgızistan’dan devam ettirmişlerdir (Narkeeva, 2011: 58). Daha sonraları öğrencileri Türkiye’de hazırlık sınıfını okumuş iken şu anda ise 4 senelik lisans programını sadece Kırgızistan’da okumaktadırlar. 1993 yılından bugüne kadar Oş İlahiyat Fakültesi yaklaşık 400 mezun vermiş ve bazı mezunları Türkiye’nin farklı üniveristelerinde yüksek lisans ve doktora programlarında eğitimlerini arttırmışlardır. Bunlardan ilk mezun olanları şuanda üniversitelerde öğretim görevlisi, KMDİ’nde din görevlisi, farklı dini kurumlarda uzman olarak görev yapmaktadırlar (Iusubov, 2015: 135).

85

Devletin genel eğitim sisteminde yer alan yüksek dini eğitim veren kurum olarak Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Fakültesi’ni söylemek mümkündür. Söz konusu fakülte 2001 yılında Oş İlahiyat Fakültesi bünyesinde Bişkek’in kuzeyinde 25 km uzaklıkta Araşan köyünde açılmıştır. Bu fakülte Kırgızistan tarihinde Kırgız-Türk (Aziz Hüdayı Vakfı ve Şevkat Yolu Derneği) ortaklığında açılan ikinci ilahiyat fakültesi olarak bilinmektedir. Araşan İlahiyat Fakültesi bugüne kadar yaklaşık 200’e yakın mezun vermiştir. Fakültenin başka ilahiyat fakültelerinden farkı sadece erkek öğrencileri kabul etmesidir. Mezun olanlardan başarılı öğrencileri eğitimini Türkiye’nin farklı devlet üniversitelerinde yüksek lisans ve doktora programlarında devam etmişler/ettirmektedirler. Bunların ilk mezun olanları yüksek lisans ve doktora eğitimini tamamlamışlar ve ülke içinde, yurtdışında bulunan üniversitelerin ilahiyat fakültelerinde öğretim üyesi, farklı devlet ve devlet dışı dini kurumlarda çeşitli pozisyonlarında çalışmaktadırlar (Aydar, 2009).

Kırgızistan ile Türkiye ortaklığındaki Manas Üniversitesi’nde de 2011-2012 yılında ilahiyat fakültesi açılmıştır. Fakültede İslam Bilimleri ve Din Bilimleri (Teoloji) bölümü olmak üzere iki bölüm bulunmaktadır. Öğretim kurulu Kırgız ve Türk hocalardan oluşmaktadır ve kendi alanında uzman, profesyonel okutmanlar, doktor, doçent, profesörler çalışmaktadır. Fakültenin öğretim süresi hazırlık sınıfı hariç 4 senelik ve mezunlara lisans düzeyi devlet diploması verilmektedir. Fakülte ilk mezunlarını 2016 yılında vermiş ve başarılı öğrencileri Türkiye’de eğitimlerini devam ettirmektedirler (Iusubov, 2015: 147-148).

Din eğitimi veren başka bir kurum da İşenaalı Arabaev adındaki Kırgız Devlet Üniversitesi’ndeki İlahiyat Fakültesi, 2007-2008 yılından beri eğitim vermektedir. Bu fakülteden mezun olanlar lisans düzeyinde devlet diplomasını almaktadırlar. Mezunlar devlet kurumlarında, dini kurumlarda, araştırma merkezlerinde ve dini alanda faaliyet gösteren farklı yerlerde çalışabilmektedirler (Göktaş, 2013: 134-135). Bunların dışında Kırgız-Rus Slavyan Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Fakültesi’nde 5 yıl eğitim veren ve mezunlarına ilahiyatçı (Teolog) uzmanlığını kazandıran “Dünya Kültürleri ve Dinleri” bölümü, Kuseyin Karasaev adındaki Bişkek Sosyal Bilimler Üniversitesi Oryantalizm ve Uluslararası İlişkiler Fakültesi’nde ve Cusup Balasagın (Yusuf Hashacip) adını taşıyan Kırgız Milli Üniversitesi’nde “Din Taanuu” (Teoloji) bölümleri vardır. Bunlar da lisans düzeyinde devlet diploması vermektedirler fakat diğer ilahiyat

86

fakültelerinden farklı olarak bu bölümler gerçek anlamda ilahiyat fakültesi niteliğini taşımamaktadır (Ergeshov, 2015: 17).

Kırgızistan’da İslami eğitim veren en önemli üniversitelerin biri Kırgızistan İslam Üniversitesi’dir. Üniversite, bağımsızlığın ilk yıllarında KMDİ’nin altında bir medrese olarak faaliyetine 1991’de başlamış ve daha sonra 1993 yılında enstitü statüsüne sahip olmuştur. 25 Nisan 2003 yılında Kırgızistan Müslümanlarının 2.Kurultayı ve Alimler Keneşi’nin kararıyla “üniversite” statüsünü almış ve Hz. Umar (Ömer) adıyla Kırgızistan İslam Üniversitesi olarak isimlendirilmiştir (KMDİ Başkanlığı, 2018). Lakin bu üniversite kurulduğundan 2017 senesine kadar dini eğitimini devletin Milli Eğitim Bakanlığı’nın lisansını almadan vermiştir. Zira bu üniversite Milli Eğitim Bakanlığı’nın koyduğu talepleri yerine getirememiş ve lisans almak için senelerce çaba göstermiştir. Üniversite ancak 7 Temmuz 2017 yılında Milli Eğitim Bakanlığı’ndan dini eğitim gösterebilmek ve mezunlara devletin diplomasını verebilmek için 936/1 sayılı Kararı’yla “Teoloji” alanında lisansını almaya hak kazanmıştır. Buna göre üniversite öğrencilerine lisans programında 4 senelik eğitim verecek ve mezun olanlara Milli Eğitim Bakanlığı’nın diplomasını vereceklerdir. Daha sonra 2 Nisan 2018 yılında Milli Eğitim Bakanlığı’ndan 388/1 sayılı Kararı’yla “Arap Dili” bölümüne devlet sertifikası alınmıştır. Lisans programında eğitim-öğretim süreci 4 senelik olup mezunlar “Arap Dili” öğretmeni uzmanlığını hak edeceklerdir. Bunların dışında KMDİ’nin eğitim standartlarına göre “Şeriat” uzmanlığında da eğitim verilmekte fakat bu bölüm Milli Eğitim Bakanlığı’ndan lisansını almadan faaliyetini sürdürmektedir (www.kiu.kg, 2018).

Yukarıdaki adı geçen ilahiyat fakülteleri devletin genel eğitim sisteminde yer alıp öğrencilere devlet diplomasını vermektedirler. Bu fakültelerin çoğu Kırgızistan ile yabancı bir ülke ortaklığında açılan üniversiteler bünyesinde dini eğitim verilmektedir. Bu fakültelerin %80’i yurtdışından gelen finans ve maddi yardımlar ile faaliyet göstermektedirler. Zira ilahiyat fakültelerinin çoğu yabancı ülkelerin desteği ile açılmış ve faaliyetine başlamıştır. Bunların 3 tanesi Türkiye’nin farklı kurumları (Türkiye hükümetinin desteği ile Manas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, TDV desteği ile Oş İlahiyat Fakültesi ve Aziz Hüdayı Vakfı desteği ile Araşan İlahiyat Fakültesi) sayesinde eğitim faaliyetine başlamıştır.

87

Kırgızistan’ın devlet dışı din eğitimi sisteminde ise durum farklıdır. Ülkede yüksek dini eğitim veren İslami enstitü/yüksek medrese statüsüne sahip birkaç dini eğitim kurumu vardır. Günümüzde ülke içinde faaliyetini sürdüren İslami yüksek okullar/enstitüler ile ilgili bilgileri tablo şeklinde aşağıda verilmesi uygundur.

Tablo 1: Kırgızistan’da İslami Enstitüler/Yüksek Medreseler

№ İslami Enstitüler/Yüksek Medreseler Adresi

1 Hz. Ömer Kırgızistan İslam Üniversitesi Bişkek, Gogol sok.57

2 “Rasul Akram” İslam Enstitüsü Bişkek, Ulan mahallesi,

Auezov sok.10/1

3 Hz. Osmon İslam Enstitüsü Kara-Balta şehri, Alekseevka

köyü, Lermontov sok.10a

4 Kuran Nuru İslam Esntitüsü Kara-Balta şehri, 8.Mart sok.

5 Lukman al-Hakim İslam Enstitüsü Tokmok şehri,

İnternatsionalnaya sok.102

6 İmam al-Buhari İslam Enstitüsü Özgön ilçesi, Mırzake köyü Ceenbekov sok.

7 Abdıcapar İslam Enstitüsü Kara-Suu ilçesi, Şark köyü

8 Amir Hamza İslam Enstitüsü Taş-Kömür şehri, Toktogul

sok.10

9 Abdullo ibn Abbas İslam Enstitüsü İsfana şehri, Kadırov sok.

(Kaynak: KMDİ’nin Dini Eğitim Bölümünden alınmıştır)

Bunlar KMDİ’nin eğitim-öğretim standartlarına göre ve Din İşleri Devlet Komisyonu’nun sertifika onayı ile faaliyet göstermektedirler. Fakat Kırgız Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı’ndan lisansını almadan faaliyetlerini sürdürmekte ve öğrencilerine verdiği diplomalarını devlet tanımamaktadır. İslami yüksek okullar özel olup, bazıları yabancı ülkelerden finans veya maddi-manevi yardım almaktadırlar. Bunların dışında kalanları ise yerel dini liderler, eski müftülerin açtığı okullardır. Okulların ihtiyaçlarını ülke vatandaşlarının, işadamlarının verdiği yardımlardan veya zekatlardan karşılamaktadırlar.