Küreselleşmenin talep edilen dilleri etkileyeceği söylenebilir. Türkiye'nin siyasi, ekonomik ve sosyal ilişkileri göz önünde bulundurulduğunda, bazı dillerin daha fazla talep edileceğini ve bazılarında ise talebin azalacağını tahmin etmek mümkündür. Anket katılımcılarının, yakın gelecekte Türkiye'de talep edilecek olan dillerle ilgili farklı tahminleri bulunmaktadır.
Tablo 14:
Sözlü Çeviri Talebinde Dillere Göre Beklenen Değişiklikler
Diller Artış bekleyenler Azalmasını bekleyenler Herhangi değişiklik beklemeyenler Arapça 21 Çince 12 1 İngilizce 5 3 Rusça 10 1 Farsça 7 Fransızca 2 3 Almanca 4 Korece 2 Japonca 2 Kürtçe 2 İspanyolca 1 1 İtalyanca 1 1 Hintçe 2 Kurmanci (Kürtçe) 1 Hırvatça, Ermenice, Sırpça 1 Portekizce 1
147
Ankete katılan 21 katılımcı Arapça diline gelen talepte artış beklemektedir. Bunu Çince (12), Rusça (10) ve Farsça (5) takip etmektedir. İngilizcede 5 katılımcı talepte bir artış beklerken, 3 katılımcı herhangi bir değişiklik beklememektedir.
Avrupa dillerine gelen talepte azalma beklendiği görülmektedir. 4 katılımcı Almanca, 3 katılımcı ise Fransızca çeviri talebinde azalma beklemektedir. Bir katılımcı, Almanya ile Türkiye’nin ticari ilişkisinin hacimsel olarak devam etse de, orantısal olarak azaldığını belirtmiştir. Bunun nedenini, Türkiye ticaret ilişkilerinin çeşitliliğinin yıllar içinde artmasına bağlamıştır. 1 katılımcı İspanyolca çeviri talebinin artmasını beklerken 1 katılımcı İtalyanca çeviri talebinin azalmasını beklemektedir.
2 katılımcı Korece, 2 katılımcı Japonca ve 2 katılımcı Hintçe dillerine gelen çeviri talebinde artış beklemektedir.
Türkiye'deki artan sosyal haklar ve Kürtlerin Türkiye'deki en büyük etnik azınlığı oluşturması nedeniyle, Kürtçe (2 katılımcı) ve Kurmanci (Kürtçenin en çok konuşulan lehçesi) (1 katılımcı) dilinde taleplerinin, artması beklenmektedir.
Bu yanıtlar göz önünde bulundurulduğunda, Doğu ve Uzak Doğu dillerinde sözlü çeviri talebinin artacağı ve İngilizce dışındaki Avrupa dillerinde sözlü çeviri talebinin azalacağı belirtilmelidir. Katılımcılardan ikisi, dünyanın ticaret ekseninin doğuya doğru kaydığını belirtmiştir. Bu görüşe göre Doğu ülkeleri ve Türkiye arasındaki ekonomik ilişkiler yakın gelecekte artacağı iddia edilmiştir. Arapça, Farsça ve Kürtçe dillerinde çeviri talebinin, ekonomik ve politik ilişkilerin yanı sıra göçmen ve azınlık sosyal hakları nedeniyle de artması beklenmektedir.
Soru 29: Küreselleşme, teknoloji ve bunların Türkiye'ye etkileri göz önüne alındığında, sizce sözlü çevirmenlik mesleği nasıl bir yönelim ve değişim geçirecektir?
Teknolojik gelişmelerin sözlü çeviri mesleğine etkileri
Teknolojik gelişmeler sözlü çeviri mesleğini etkilemiştir ve gelecekte de mesleği şekillendirmeye devam edecektir. Katılımcılara teknolojik gelişmelerin meslek üzerine etkileri hakkındaki tahminlerini sorulduğunda konuyla ilgili farklı görüşler dile getirilmiştir. Bazı katılımcılar geleceğe dair endişelerini dile getirirken, diğerleri teknolojinin sunabileceği fırsatları vurgulamıştır:
148
“İnternet altyapısının gelişmesiyle uzaktan simultane çeviri sistemlerinin daha fazla gelişeceğini ve toplantılar için masraflı seyahat ve donanımların azalacağını düşünüyorum.”
“Çevirmenler, kendi bulundukları mekânlardan sözlü çeviri yapabileceklerdir. Bunların ilk örnekleri piyasaya çıktı ve yine bu konuda yoğun bir çalışmalar yapan şirketler var.”
“Teknolojik gelişimler (makine çevirilerinin anlık ufak ihtiyaçları karşılaması) ve küreselleşmeden (hastanelerde, mahkemelerde ülkenin ana dilini bilmeyenlerin çeviri ihtiyacı artması) dolayı eskiden olduğu gibi büyük ve detaylı bir etkinlik olmak yerine anlık, saatlik, telefonda sözlü çeviri gibi alanlar gelişmektedir.”
“Telekonferans araçları (yazılımları) bu şekilde arttıkça teknolojiyi takip eden, kullanabilen ve daha kaliteli işler ortaya koyan ve aynı zamanda talep ettiği ücreti ülke standartlarında belirleyebilen tercümanlar daha çok iş yapacaklar.”
“İnternet üzerinden sözlü çeviri talepleri gerekli teknolojik altyapı sağlandıkça artacaktır.”
“Konferanslarda, iş ve eğitim toplantılarında teknolojinin çevirmenlere getireceği yenilik ise mekân kısıtlamasının aşılması olacaktır.”
Bazı katılımcılar, teknolojik gelişmelerin, özellikle yeni konuşma teknolojilerin sözlü çeviri talebinde azalmaya sebep olacağını beklerken, diğerleri mesleğin devamı/gelişimi konusundaki inançlarını dile getirmişlerdir:
“Teknolojinin gelişimi ve özellikle de yapay zekânın ortaya çıkması, sözlü çevirileri bazı alanlarda azaltacaktır.”
“Teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin sözlü çeviri talebinin hiçbir zaman tam olarak biteceğini düşünmüyorum, çünkü teknoloji ancak gezi, turistik çalışmalar veya kişisel konuşmalarda kullanılabilir.”
“Önümüzdeki 10 sene içerisinde küresel olarak inanılmaz teknolojik gelişmelerin bizleri beklediğine inanıyorum. Şirketimizde uzun zamandır Bilgisayar Destekli Çeviri araçlarını kullanıyoruz. Ancak yeni nesil yapay zeka ve Nöral Makine Çevirisi (Neural Machine Translation) 10 yıl içerisinde çeviri alanında insanların yapabildiği çoğu işlemi yazılı ve sözlü alanda gerçekleştirebilecek gibi görünüyor. Bu anlamda yazılı çevirmenlik mesleği bir yerde transcreation (metin uyarlama ve
149
yeniden yazımı) tarafına yönelecektir ve belki daha değerli hale gelecektir. Sözlü çevirmenlikte ise adli ve hukuk çevirilerinde bir süre daha devam edecek diye düşünüyorum.”
“Yapay zekâ uygulamalarının insanın yerini alacağı iddia edilse de, sözlü ve yazılı çeviri hala yoğun bir sektör olmaya devam edecek. Yeni ortaya çıkan teknolojiler, "zaten çeviri yetisine sahip olan" çevirmenlerin daha kaliteli, daha hızlı ve daha maliyet etkili hizmet sağlamasını sağlayacaktır.”
“Teknolojinin gelişiminden ve küreselleşmeden bağımsız olarak sözlü çevirmenlik mesleği her daim hayatta kalacaktır. Birincil kullanım alanı iletişim sağlamak olmasa bile yanlış anlamaları önlemek ve maddi hatalara neden olmamak adına sözlü çevirmen her durumda önemli olacak ve masada yer alacaktır.”
“Sözlü çevirmenlik eskiye nazaran daha çok profesyonel donanımlarla ve konusunda uzman tercümanlarla yapılacağı kanısındayım.”
“Bence hızla gelişen teknoloji karşısında sözlü tercüme talepleri hızla artacaktır.”,
Bazı katılımcılar göre, teknolojik gelişmeler sözlü çeviri piyasasını olumsuz etkileyecektir:
“Teknoloji ucuzluyor, insan kaynağı artıyor, arz ve talep de artacak, birim ücretler düşecektir.”
“Teknolojik araçların yaygınlaşacağını düşünüyorum. Üst düzey sözlü çevirmenlerin işleri ve kazançlarıyla diğerleri arasındaki uçurumun artmasını bekliyorum.”
“Teknolojik gelişimler (makine çevirilerinin anlık ufak ihtiyaçları karşılaması) ve küresel gelişmelerden (hastanelerde, mahkemelerde ülkenin ana dilini bilmeyenlerin çeviri ihtiyacı artması) dolayı eskiden olduğu gibi büyük ve detaylı etkinlikler yerine kısa süreli telefonda sözlü çeviri gibi alanlar gelişecektir. Bu da nitelikli sözlü çevirmenlerin bütçelerini karşılamaya gerek kalmayacağından daha az nitelikli çevirmen kullanılmasına ve sözlü çeviri piyasasının fiyatının önemli oranda düşmesine sebep olacaktır. Bu sebeple esneklik gösterip yeni talep yapısına uyum sağlayacak kişiler/teknolojiler önem kazanacaktır diye düşünüyorum.”
150 Küreselleşmenin sözlü çeviri mesleğine etkileri
Sözlü çeviri mesleğinin şekillenmesinde finansal ve politik gelişmeler önemli bir rol oynamaktadır. Sözlü çeviri mesleğinin geleceğini ile ilgili tahmin yürütürken Türkiye’nin, hem iç hem de dış kaynaklı çok yönlü etkilerle karşı karşıya olduğunun göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
“Kısa vadede Orta Doğu bölgesinde oluşacak değişimleri kestirmek oldukça zor. Ama her durumda Arapça ve belli bir ölçüde Kürtçe Türkiye'nin ekonomik gelişimi sürecinde çok büyük öneme sahip olacaklar. Türkiye'de iç ve dış politikaların sürdürülebilir bir sisteme oturtulmasına karar verilirse Hindistan, K. Kore/G. Kore, Çin ve Rusya'dan ithal edilecek olan bilgi (teknoloji yatırımı), hem sözlü çeviri piyasasını hem de yazılı çeviri piyasasının yönünü büyük ölçüde değiştirecektir. Bu durum, ilgili dilleri bilen nitelikli çevirmen eksiğimizi çok şiddetli bir şekilde hissetmemize neden olacak. En acil şekilde bu ülkelerde konuşulan dillere hâkim çevirmenlerin yetiştirilmesi için girişimlerde bulunulmalıdır.”
“İç ve dış pazarlarda durum, yakın dönem için belirsiz fırsatlar ortamı yaratmaktadır. Yani yatırımını nereye yapacağını kestiremeyen girişimciler, ekonomik darboğazdan çıkmaya çalışan ülkeler ve çeşitli nedenlerle gerçekleştirilen göçler sebebiyle sözlü çeviri ihtiyacı önümüzdeki 2 sene içinde kısa dönemli bir yüksek artış görecektir. Ancak bu yukarıda tanımladığım durumlar değiştikten sonra 1990'lı yıllardaki talep oranına gerileyecektir. Dünyamızdaki mevcut ekonomik sistem dar boğazını aşınca tekrar yukarıda belirttiğim döngü karşımıza çıkacaktır.”
“İkili ilişkiler ve ticaretin gelişmesiyle, sözlü çeviriye ihtiyacı artacaktır.”
5.1.4. Küreselleşme Olgusunun Sözlü Çeviri Piyasasına Etkileri Soru 30: Hangi alanlarda sözlü çevirmen bulmakta zorlanıyorsunuz? • Tıbbi ve medikal konular
• Noter işlemleri ve hukuki konular • Siyaset ve uluslararası ilişkiler konuları • Bilimsel ve teknik konular
151 • İltica sürecini ilgilendiren konular • Kültür ve turizm konuları
• Ekonomi ve ticaret konuları
Grafik 31:
Sözlü Çevirmen Bulmakta Zorluk Yaşanan Alanlar
İşletmelerin verdikleri yanıtlara göre en çok %27 oranla birinci sırada tıbbi ve medikal konularda sözlü çevirmen bulmakta zorluk çekilmektedir. Bilimsel ve teknik konularda ikinci sırada %19 oranında sıkıntı yaşanmaktadır. Siyaset ve uluslararası ilişkiler alanında üçüncü sırada %14 oranında sözlü çevirmen bulma zorluğu yaşanmaktadır. Ekonomi ve ticaret konuları dördüncü sırada belirtilerek %13 oranında sıkıntılı bir durum oluşturmaktadır. Noter işlemleri ve hukuki konular ve iltica sürecini ilgilendiren konula beşinci sırada yer almaktadırlar ve %10 oranında sözlü çevirmen bulmada zorlu çekilmektedir. Kültür ve turizm konuları altıncı sırada yer almaktadır ve %7 oranında sözlü çevirmen bulmakta zorlanılmaktadır.
Grafikten elde edilen bilgilere göre en çok sağlık turizmi alanıyla ilgili olan tıbbi ve medikal konularla ilgili sözlü çeviri hizmetinde sıkıntı yaşanmaktadır. Bunun yanı sıra özellikle konferans turizminde gerekli olan bilimsel ve teknik konularda farklı alanlar
Tıbbi ve medikal konular ; 27% Noter işlemleri ve hukuki konular ; 10% Siyaset ve uluslararası ilişkiler konuları ; 14% Bilimsel ve teknik konular ; 19% İltica sürecini ilgilendiren konular ; 10% Kültür ve turizm konuları ; 7% Ekonomi ve ticaret konuları ; 13%
152 hakkında bilgi sahibi92
olan sözlü çevirmen bulmakta zorlanılmaktadır. Siyaset, uluslararası, ekonomi ve ticaret içerikli konularda da diğerleri kadar olmasa da sözlü çevirmen bulmakta sıkıntı yaşanan alanlar. Her ne kadar bir önceki soruda işletme temsilcileri günümüzde siyaset içerikli sözlü çeviri talebi gelmediğini belirtmiş olsa da özellikle uluslararası, ekonomi ve ticaret konularında Türkiye’nin yabancılarla olan işbirliklerinden dolayı bu konularda uzmanlık alanı olan sözlü çevirmenlere ihtiyaç olduğu anlaşılmaktadır.