ISO 14001

Çevre yönetim sistemi içerisinde organizasyonu oluştururken; çevre politikasını ve uygulamalarını yasal ve diğer ihtiyaçlarını tanımlayan, çevresel kalkınma için amaç ve hedefleri ortaya koyan, çevre yönetim programına kılavuzluk yapan standart ISO 14001 olarak tanımlanmaktadır(Turhan, 2010:2). ISO 14000 serisinin denetlenen ve sertifika verilen tek standardı ISO 14001’dir. Çevre yönetim sistemi sertifikasyonu için uyumluluk standardı olarak hizmet sağlamaktadır. Seriyi oluşturan diğer standartlar ISO 14001 ÇYS’ni bilgilendirmek ve etkinliğini üst seviyeye çıkarmak amacıyla hizmet eden destekleyici işlevlerini oluşturmak için tasarlanmıştır(Ertuğrul ve Şavlı, 2013:227).

Ürünün hammaddeden başlayarak müşteriye sunulmasına kadar geçen süreç içerisinde oluşan çevresel etkenlerin belirlenmesi ve bu etkenlere gereken önlemlerin alınması, bu süreç içerisinde çevreye verilen zararın ortadan kaldırılması ya da en az seviyeye indirilmesi için oluşturulmaktadır(www.kto.org.tr/d). Tanımından da anlaşıldığı üzere temelinde doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan, risk analizleri tabanında kurulan bir yönetim modelidir(Turhan, 2010:2).

ISO 14001 ÇYS standardı işletmelerin çevre yasaları ile paralellik göstermesinin yanında işletmelere yarar sağlamaktadır. İlk başta işletmenin iyi bir şekilde planlanan ve başarılı bir şekilde uygulanan çevre yönetim programının olması;

 İşletmenin müşterilerine, topluma ve çevre ile ilgili kuruluşlara işletmenin çevre yönetimi konusunda ciddi ve çevreye karşı sorumlulukları konusunda duyarlı ve bilinçli olduğunu göstermektedir.

 İşletmenin diğer kuruluşlar ile iyi ilişkiler içerisinde olmasını sağlamaktadır.

 İşletmenin pazar payını arttırmakta ve işletmenin imajını geliştirmektedir.

 Çevre bilinci konusunda kendini geliştiren müşterilerin satın alma kararlarına etki etmektedir.

Günümüzde tüketiciler sınırsız ihtiyaçlarını karşılamak üzere her ne kadar değişik mal ve hizmet üretilmesini istese de aynı zamanda işletmelerin sosyal sorumluluk projelerinde yer almasını ve üretilen ürünlerin çevreye zarar verip vermediğinin açıklanmasını istemektedir. İşletmeler müşterilerin çevre konusunda hassas olduğunu bildiği için mal ve hizmet üretirken çevre konularında daha dikkatli olmak zorunda kalacaktır (Yağlı, 2006:51).

Doğal çevrenin kirlenmesi konusunda işletmeler faaliyetlerine özen göstermektedir. İşletme faaliyetlerinde bu özeni gösterirken iki yaklaşımı değerlendirmenin işletmeye faydası bulunmaktadır. Pay Sahipleri Yaklaşımından yana olanlar, işletmenin pay sahiplerinin olan karını yükseltecek faaliyetlerde bulunulmasını savunmaktadır. Bu faaliyetleri gerçekleştirirken aynı zamanda toplumsal paydaşlara karşı sorumlulukların da yerine getirilmesini istemektedirler. Ancak işletmenin kuruluş amacı pay sahipleridir ve pay sahiplerinin amaç ve çıkarlarını korumaktır. Paydaş Grup yaklaşımdan yana olanlara göre ise, pay sahiplerinin işletmeye koydukları sermayeye ek olarak çalışanlar, kredi sağlayanlar, tüketiciler, vergi daireleri, resmi makamlar ve toplumsal paydaşlar da çeşitli sebeplerle işletmenin faaliyetlerinin devamını sağlayabilmesi için girdiler sağlamaktadır. Dolayısıyla işletmenin pay sahipleri ile birlikte diğer paydaş grupları da çıkar ve amaçlarını korumakta aynı özenin gösterilmesi istenmektedir. Paydaş grup yaklaşımı içerisinde değerlendirildiğinde toplumun çıkar ve amaçları ile ilişki olan doğal çevrenin korunması ve devamlılığının sağlanması çerçevesinde faaliyette bulunulması gerekmektedir( Turhan, 2010:9).

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ile ilgili standartlar serisi tüm ülkelerde yürürlükte olan çevre yasalarının uygulanmasına yönelik yönetmelikler ile uyumlu bir yapıda olduğundan, uygulamalar genel olarak mevzuat şartlarının getirdiği yükümlülüklerin karşılanması ile paralellik gösterir ve uygulamaların bir sistem dahilin de gerçekleştirilmesi için zemin oluşturur. Günümüzde çevresel duyarlılık önemli bir konu

haline geldiği için firmalar çevresel yükümlülüklerinin yerine getirilmesi konusunda daha bilinçli şekilde davranmaktadır. Etkili bir Çevre Yönetimi Sistemi çevresel sorumlulukların bilincinde olma, çevresel yükümlülüklerin ve atıkların azaltılmasını, iş veriminin arttırılmasını, maliyetlerin azaltılmasını sağladığı gibi ISO 14001 çevre yönetim sistemi belgesi sahibi olmak işletme imajı için de önemli bir pozitif etkiye sahiptir. Bu yüzden işletmeler hükümetin zorunlu kıldığı yasal prosedürleri yerine getirmede daha iyimser davranmaktadır(www.iso9001belgesi.net/iso-14001).

3.ÇEVRE MUHASEBESİ

Çevre muhasebesinin temel felsefesi; doğal çevrenin önemini çok çarpıcı olarak ifade eden, Kuzey Amerika yerlilerinin, bu dünya bize atalarımızdan miras kalmadı, biz onu çocuklarımızdan ödünç aldık (Özkol, 1998:18). Atasözü ve benzeri görüşlere dayanmaktadır. Bireylerin tüketiminin tekrar yerine konulamaması, dünyanın bir zararı olarak kendini göstermekte ve buna bağlı olarak doğal sermayenin kullanılması, adı geçen sermayenin azalması anlamına gelmektedir. Buradan esinlenerek; doğal çevreye verilen zarar veya doğal çevreye kazandırılan değerlerin, küreselleşme süreci içinde bulunan dünyanın mikro ve makro düzeyde sosyal, kültürel ve ekonomik yapısı içinde değerlendirilebilmesi ve ortaya konulabilmesinin sağlanması amacıyla çevre muhasebesinin gerekliliği ortaya çıkmıştır (Başkale, 2009:63).

Çevresel değerlerin muhasebeleştirilmesi ile ilgili temel konu, bir mal veya hizmet üretirken oluşan çevresel maliyetlerin ait oldukları maliyet grubundan gerekirse çevresel etkinin ölçümlenmesini sağlamak üzere ayrıştırılabilecek şekilde muhasebeleştirilmesidir. Çevre Muhasebesi standardı, hangi maliyetlerin çevresel maliyet olarak adlandırılacağını, sınıflandırılma ve raporlamanın ne şekilde yapılıp dâhili ve harici kaynaklara sunulacağı, etkin kaynak kullanımı ve sürdürülebilirlik açısından çevresel muhasebenin kullanımı hakkında bilgi verir (Sevilengül, 2002: 9-10). Çevresel sorunların küresel bir boyuta ulaşması ve buna bağlı olarak çevre bilincinin etkin bir biçimde yaygınlaşması, işletmeleri de çevresel sorunların çözümüne yönelik çalışmalarda bulunmaya yöneltmektedir(Yağlı, 2006:33). İşletmelerin topluma karşı sorumlu oldukları çevre ile ilgili konularda; çevreyi koruma, çevreye karşı yatırım yapma, çevre kirliliğini önleme çalışmaları amacıyla yapmış oldukları çalışmalar sonucunda çevre muhasebesi literatüre girmiştir ( Bakkal, 2014: 4 ).