Tam set IFRS (bakınız: TMS 37 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar) ve 9 Temmuz 2009’da yayımlanmış hali ile IFRS for SMEs (bakınız: Bölüm 21 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar), karşılıkların muhasebeleştirilmesi ve raporlanması ile koşullu borçların ve koşullu varlıkların açıklanması konusunda aynı prensiplere sahiptir. Ancak, IFRS for SMEs basit bir dille hazırlanmıştır ve prensiplerin nasıl uygulanacağına dair daha az rehberlik içermektedir.
Modül 21 – Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar
BİLGİNİZİ TEST EDİN
Aşağıdaki soruları cevaplayarak IFRS for SMEs uyarınca karşılıkların, koşullu borçların ve koşullu varlıkların muhasebeleştirilmesi ve raporlaması ile ilgili hükümler hakkındaki bilginizi test ediniz.
Testi tamamladıktan sonra cevaplarınızı testin altında yer alan cevaplarla karşılaştırınız.
Tüm tutarların önemli olduğunu varsayınız.
En doğru olan cümlenin yanındaki kutucuğu işaretleyiniz.
Soru 1
Karşılık:
(a) zamanlaması veya tutarı belirsiz bir borçtur.
(b) geçmiş olaylardan kaynaklanan, zamanlaması veya tutarı belirsiz, olası bir yükümlülüktür.
(c) varlıkların defter değerinde yapılan bir düzeltmedir (değer düşüklüğüne veya tahsilatın yapılmamasına atfedilebilen).
Soru 2
Karşılık, ancak, aşağıdaki durumda muhasebeleştirilir:
(a) işletmenin geçmiş bir olaydan kaynaklanan mevcut bir yükümlülüğü olduğunda.
(b) işletmenin yükümlülüğü yerine getirirken ekonomik fayda transfer etmesinin gerekeceği olası (olma ihtimali olmama ihtimalinden fazla) ise.
(c) yükümlülüğün tutarı güvenilir bir şekilde ölçülebiliyor ise.
(d) yukarıdakilerin hepsi olduğunda.
(e) (a) ve (b) olduğunda.
Soru 3
Karşılıklar, raporlama tarihinde yükümlülüğü yerine getirmek için gereken tutarın en gerçekçi tahmini ile ölçülür. Karşılık, çok sayıda kalem ile ilişkili ise tutarın tahmini:
(a) tüm olası sonuçların ilgili olasılıkları ile ağırlıklandırılmasını yansıtır.
(b) tek başına en olası sonuç ile belirlenir.
(c) tek başına en olası sonuç ile belirlenebilir. Ancak, diğer olası sonuçlar da göz önünde bulundurulmalıdır.
Modül 21 – Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar
Soru 4
Karşılıklar, raporlama tarihinde yükümlülüğü yerine getirmek için gereken tutarın en gerçekçi tahmini ile ölçülür. Karşılık tek bir yükümlülükten kaynaklanıyor ise tutarın tahmini:
(a) tüm olası sonuçların ilgili olasılıkları ile ağırlıklandırılmasını yansıtır.
(b) tek başına en olası sonuç ile belirlenir.
(c) Diğer olası sonuçların etkilerini dikkate alacak şekilde düzeltilmiş tek başına en olası sonuçtur.
Soru 5
Bir üretici, ürününü satın alanlara satış anında garanti vermektedir. Satış sözleşmesinin koşulları dahilinde üretici, satış tarihinden itibaren iki yıl içerisinde ortaya çıkan üretim hatalarını tamir veya yenileme yolu ile düzeltmeyi taahhüt etmektedir. Deneyimlere göre, garantiler kapsamında bazı taleplerin olacağı olasıdır (olma ihtimali olmama ihtimalinden daha fazladır).
20X1 yılı boyunca 10 milyon PB’lik satış yapılmıştır.
31 Aralık 20X1’de, 20X1 yılında satılmış olan ürünlerin tamir ve yenilemeleri için garanti harcamalarının % 50’sinin 20X1’de; % 50’sinin de 20X2’de yapılması beklenmektedir. Sadelik açısından garanti tamir ve yenilemelere ilişkin 20X2’deki ekonomik fayda çıkışlarının tamamının 30 Haziran 20X2’de olacağını varsayınız.
Deneyimler satılan ürünlerin % 95’inin garanti kapsamında tamir gerektirmediğini; % 3’ünün, satış fiyatının % 10’u tutarında ufak tamirler gerektirdiğini ve % 2’sinin satış fiyatının % 90’ı tutarında tamir veya yenileme gerektirdiğini göstermektedir.
31 Aralık 20X1’de, 30 Haziran 20X2’de oluşması beklenen nakit akışları için uygun iskonto faktörü 0.95238’dir. Bunun yanında, nakit akışlarındaki belirsizliği yansıtmak için uygun risk düzeltme faktörü de, olasılıklarla ağırlıklandırılmış beklenen nakit akışlarında % 6 artıştır.
31 Aralık 20X1’de işletme aşağıdaki tutarda ölçülen bir garanti karşılığı muhasebeleştirir:
(a) 0 PB.
(b) 210,000 PB.
(c) 222,600 PB.
(d) 113,300 PB.
(e) 106,000 PB.
Modül 21 – Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar
Soru 6
Bir işletme, bir patent ihlali davasında savunma tarafındadır. İşletmenin avukatları % 30 ihtimalle mahkemenin davayı düşüreceğine ve işletmenin hiç bir ekonomik fayda çıkışına maruz kalmayacağına inanmaktadırlar. Ancak, eğer mahkeme davacının lehine karar verirse, avukatlar, işletmenin % 20 ihtimalle 200,000 PB (davacının istediği tutar) ve % 80 ihtimalle 100,000 PB (yakın zaman önce benzer bir davada aynı yargıç tarafından hükmedilen tutar) tazminat ödemesinin gerekeceğine inanmaktadırlar. Diğer sonuçların olma ihtimali yüksek değildir.
Mahkemenin Aralık 20X2’nin sonlarında karar vermesi beklenmektedir. Davacının mahkeme dışında anlaşmaya yanaşacağına dair bir gösterge yoktur.
Nakit akışı tahminlerindeki belirsizlikleri yansıtmak için, olasılıkları ile ağırlıklandırılmış tahmini nakit akışlarına % 7 risk düzeltme faktörü uygun görülmüştür.
Uygun iskonto oranı yıllık % 10’dur.
31 Aralık 20X1’de işletme, dava için aşağıdaki tutarda ölçülen bir karşılık muhasebeleştirecektir:
(a) 0 PB.
(b) 100,000 PB.
(c) 89,880 PB.
(d) 81,709 PB.
Soru 7
Soru 6’daki durum burada da geçerlidir. Ancak bu soruda çok nadir durumlar nedeniyle, 21.14-21.16 paragrafları uyarınca açıklanması zorunlu tutulan bu dava hakkındaki bilgilerin bazılarının açıklanması, işletmeyi, patent ihlaline ilişkin tartışmada dezavantajlı duruma sokmaktadır.
31 Aralık 20X1’de işletme aşağıdakini yapar:
(a) bir karşılık muhasebeleştirmez ve anlaşmazlığın genel niteliği, bilgilerin açıklanmayışı ve söz konusu bilgilerin açıklanmama nedeni hakkında bilgi verir.
(b) Soru 6’da belirlenen tutarda ölçülen bir karşılık muhasebeleştirir ve anlaşmazlığın genel niteliği, bilgilerin açıklanmayışı ve söz konusu bilgilerin açıklanmama nedeni hakkında bilgi verir.
(c) Soru 6’da belirlenen tutarda ölçülen bir karşılık muhasebeleştirir ve paragraf 21.14-21.16’nın gerektirdiği bilgileri açıklar.
Modül 21 – Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar
Soru 8
Soru 6’daki durum burada da geçerlidir. Ancak bu soruda işletmenin avukatları % 60 ihtimalle mahkemenin davayı düşüreceğine ve işletmeden herhangi bir kaynak çıkışı olmayacağına inanmaktadırlar. 31 Aralık 20X1’de işletme:
(a) 100,000 PB olarak ölçülen bir karşılık muhasebeleştirir.
(b) 48,000 PB olarak ölçülen bir karşılık muhasebeleştirir.
(c) 46,691 PB olarak ölçülen bir karşılık muhasebeleştirir.
(d) Koşullu bir borç açıklaması yapar (finansal durum tablosunda bir karşılık muhasebeleştirmez).
Soru 9
20 Şubat 20X5’te, işletmenin 31 Aralık 20X4 tarihli finansal tabloları yayımlanmak üzere onaylanmadan önce, işletmeye karşı rakipleri tarafından açılan bir patent ihlali davasının sonucu olarak mahkeme, işletmenin 120,000 PB tazminat ödemesine karar vermiştir. Patent ihlali 20X3’te gerçekleşmiştir. Karşı tarafa ödenecek tazminatın tutarı, işletmenin davanın süresi boyunca mantıken ödemeyi beklediği tutar olan 10,000 ilâ 30,000 PB’den önemli ölçüde fazladır. İşletme karara itiraz etmeyecektir.
31 Aralık 20X3 tarihli yıllık finansal tablolarında işletme, dava için borcunu 20,000 PB olarak raporlamıştır – bu tahmin finansal tablolar yayımlanmak üzere onaylandığında var olan tüm kanıtlar dikkate alınarak uygun bir şekilde yapılmıştır.
31 Aralık 20X4 tarihli finansal tablolarında işletme:
(a) 31 Aralık 20X3’teki karşılaştırmalı bilgileri yeniden belirler (yani bir geçmiş dönem hatasının geriye dönük yeniden belirlenmesi).
(b) 31 Aralık 20X4’te karşılığı 120,000 PB olarak ölçer (karşılaştırmalı bilgi 20X3: 20,000 PB) (yani 20X4 finansal tablolarında muhasebe tahmininde bir değişiklik).
(c) 31 Aralık 20X4’te karşılığı 20,000 PB olarak ölçer (karşılaştırmalı bilgi 20X3: 20,000 PB) ve beklenenden fazla olan ödemenin etkisini 31 Aralık 20X5 tarihi itibariyle biten dönemin kâr veya zararına kaydeder (yani son ödeme tutarının belirlendiği dönemde, muhasebe tahminindeki bir değişikliği, ileriye yönelik olarak muhasebeleştirir).
Modül 21 – Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar
Soru 10
31 Aralık 20X1 itibariyle bir işletme, yasal süreç yolu ile bir sigorta şirketinden alacağını takip etmektedir. Mahkemenin Aralık 20X2’nin sonlarında karar vermesi beklenmektedir. Raporlama tarihinde (31 Aralık 20X1) davanın sonucu belirsizdir.
İşletmenin avukatları % 70 ihtimalle işletmenin davayı kazanacağına inanmaktadırlar. Bunun yanı sıra, işletmenin % 20 ihtimalle 200,000 PB (işletmenin istediği tutar) ve % 80 ihtimalle de 100,000 PB (yakın zaman önce benzer bir davada aynı yargıç tarafından verilen tutar) tazminat alacağına inanmaktadırlar. Diğer sonuçların olma ihtimali yüksek değildir.
Nakit akışı tahminlerindeki belirsizlikleri yansıtmak için, olasılıkları ile ağırlıklandırılmış tahmini nakit akışlarına % 7 risk düzeltme faktörü uygun görülmüştür.
Uygun iskonto oranı yıllık % 10’dur.
31 Aralık 20X1’de işletme:
(a) 100,000 PB olarak ölçülen bir varlık muhasebeleştirir.
(b) 84,000 PB olarak ölçülen bir varlık muhasebeleştirir.
(c) 81,709 PB olarak ölçülen bir varlık muhasebeleştirir.
(d) koşullu bir varlık açıklaması yapar (finansal durum tablosunda bir varlık muhasebeleştirmez).
Modül 21 – Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar
Cevaplar
Soru 1 (a) nedeni için – bakınız paragraf 21.1 Soru 2 (d) nedeni için – bakınız paragraf 21.4 Soru 3 (a) nedeni için – bakınız paragraf 21.7(a) Soru 4 (c) nedeni için – bakınız paragraf 21.1
Soru 5 (e) hesaplama – 30,000 PB + 180,000 PB = 210,000 PB tahmini değer. 210,000 PB x 1.06 risk düzeltmesi = 222,600 PB. 222,600 PB x %50 20X2’de ödenecek kısım = 111,300 PB.
113,300 PB x 0.95238 6 aylık iskonto faktörü = 106,000 PB.
Soru 6 (d) hesaplama – 28,000 PB (sonucun gerçekleşme ihtimali olan %70 x %20 x 200,000 PB) + 56,000 PB (sonucun gerçekleşme ihtimali olan %70 x %80 x 100,000 PB) = 84,000 PB tahmini değer. 84,000 PB x 1.07 risk düzeltmesi = 89,880 PB. 89,880 PB ÷ 1.1 iskonto faktörü = 81,709 PB.
Soru 7 (b) nedeni için – bakınız paragraf 21.17 Soru 8 (d) nedeni için – bakınız paragraf 21.15
Soru 9 (b) Mahkeme kararı, düzeltme gerektiren bir olaydır (bakınız: paragraf 32.5(a)).
Soru 10 (d) nedeni için – bakınız paragraf 21.16
Modül 21 – Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar
BİLGİNİZİ UYGULAYIN
KOBİ IFRS karşılıkların, koşullu borçların ve koşullu varlıkların muhasebesi ve raporlaması hakkındaki hükümler üzerine bilginizi aşağıdaki olay çalışmaları çözerek uygulayabilirsiniz.
Olay çalışmalarını tamamladıktan sonra cevaplarınızı testin altında belirtilmiş olan cevaplarla karşılaştırınız.