Bölüm 21 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar uyarınca küçük veya orta büyüklükteki işletmeler, işletmenin bir karşılığa veya bir koşullu borca sebebiyet veren raporlama tarihinde sahip olduğu geçmiş bir olaydan kaynaklanan mevcut bir yükümlülüğünün olup olmadığını değerlendirmelidir. Karşılıklar finansal durum tablosunda muhasebeleştirilirken, koşullu borçların (işletme birleşmelerinde edinilenin koşullu borçlar hariç olmak üzere) muhasebeleştirilmemesinden ötürü, bu husus önemlidir. Mevcut bir yükümlülüğün bir karşılığa sebebiyet verip vermediğinin belirlenmesinde genellikle fazla güçlükle karşılaşılmamaktadır. Ancak bazı durumlarda, borç muhasebeleştirme kriterlerinin sağlanıp sağlanmadığının değerlendirilmesinde önemli değerlendirmelerin kullanılması gerekmektedir.
Mevcut bir yükümlülüğün varlığı
Nadir durumlarda, mevcut bir yükümlülüğün (veya olası bir yükümlülüğün) olup olmadığı belirsiz olduğunda; eğer ulaşılabilen tüm kanıtlar dikkate alındığında mevcut yükümlülüğün raporlama tarihinde var olduğu olası ise, geçmiş bir olayın mevcut bir yükümlülüğe sebep olduğu kabul edilir. (bkz. paragraf 21.4 (a))Bu tür nadir durumlarda, ulaşılabilen kanıtların incelenmesinde, mevcut yükümlülüğün raporlama tarihinde var olmasının olası olup olmadığını belirlemede önemli değerlendirmelerin kullanılması gerekebilir (örneğin, uzman görüşleri veya raporlama döneminden sonra gerçekleşen olaylardan ek kanıtlar).
Mevcut bir yükümlülüğün var olup olmadığının belirlenmesinde gerekebilecek önemli değerlendirmelerin yapılacağı örnek senaryolar aşağıdaki gibidir:
Yasal bir yükümlülüğün olmadığı durumlarda işletmenin eylemleri (örneğin, geçmiş
•• davranışların belirli şekilleri, yayımlanmış politikalar veya yeterince belirgin mevcut bir bildiri) belirli sorumlulukları üstleneceğini diğer taraflara göstermiş olabilir ve bu durum diğer taraflar üzerinde söz konusu sorumlulukların yerine getirileceğine dair geçerli beklentiler yaratmış olabilir (yani zımni kabulden doğan bir yükümlülüğün oluşup oluşmadığının belirlenmesi).
Modül 21 – Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar
Üçüncü kişilerin sağlığının bozulmasına, işletmenin üretim sürecinden çıkan atıkların sebep
•• olduğu çevre kirliliğinin yol açtığı iddiasıyla işletmeye karşı tazminat davası açıldığında.
İşletmenin kirliliğin kaynağı olup olmadığı bilinmemektedir ve kirliliğin gerçek kaynağı ancak detaylı testler sonucunda öğrenilecektir.
Faydaların çıkışı gereksinimi olması olasılığının, olmama olasılığından daha yüksek olması Olasılık muhasebeleştirme kriterinin sınırı (bakınız: paragraf 21.4(b)) – olma olasılığının olmama olasılığından yüksek olması, yani yüzde 50’den daha fazla olasılığın bulunması, olma ihtimali olmama ihtimalinden sadece marjinal derecede fazla (veya az) olan mevcut yükümlülüklerin
sınıflandırılmasında problem yaratabilir. Bazı durumlarda marjinal bir sonucun olma ihtimali, olmama ihtimalinden daha fazla olup; bu durumda muhtemel olup olmadığının belirlenmesinde önemli
değerlendirmelerin kullanılması gerekebilir.
Mevcut bir yükümlülüğe ilişkin olarak fayda çıkışının gerekip gerekmeyeceğinin belirlenmesinde önemli değerlendirmelerin kullanılmasının gerekli olabileceği senaryolara örnek olarak, işletmenin ihmalkârlığı sonucu üçüncü bir kişinin işletmeden tazminat talep etme hakkının olması ve mevcut kanıtlar ışığında işletmenin davayı kazanması veya kaybetmesinin yaklaşık olarak eşit ihtimallerde olması gösterilebilir.
Güvenilir bir şekilde ölçme kabiliyeti
Son derece nadir durumlar hariç olmak üzere, işletmeler olası sonuçların aralığını belirleyebilir ve dolayısıyla yükümlülük hakkında karşılığın muhasebeleştirilmesinde kullanılmak için yeterli derecede güvenilir bir tahminde bulunabilirler (bakınız: paragraf 21.14(c)). Bazı durumlarda yükümlülüğün bir karşılık muhasebeleştirmek için yeterli güvenilirlikle ölçülüp ölçülemediğinin belirlenmesinde, önemli değerlendirmelerin kullanılması gerekebilir.
Ölçme
Karşılıklar, raporlama tarihinde yükümlülüğü yerine getirmek için gereken tutarın en gerçekçi tahmini ile ölçülür ve muhasebeleştirilir. En gerçekçi tahmin, işletmenin raporlama tarihinin sonunda yükümlülüğü yerine getirmek veya üçüncü bir tarafa transfer etmek için mantık dahilinde ödeyeceği tutardır. Tahminlerin kullanılması, finansal tabloların hazırlanmasının esas parçalarından biridir ve bunların güvenilirliğini azaltmaz. Bu husus karşılıklar için özellikle doğrudur; çünkü karşılıklar nitelikleri gereği finansal durum tablosundaki diğer kalemlerin çoğundan daha belirsizdir. Bu tür belirsizliklerden ötürü mevcut yükümlülüğü raporlama tarihinde yerine getirmek için gerekli olan tutarın en gerçekçi tahmininin belirlenmesinde, önemli değerlendirmelerin kullanılması gerekebilir.
Modül 21 – Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar
Örnek - Dava
Bu basitleştirilmiş örnekte iskonto etmenin etkileri göz ardı edilmiştir.
Bir işletme tek seferlik bir davada savunma tarafındadır. Yasal danışmanlığa dayanarak yönetim, işletmenin % 60 ihtimalle sorumlu bulunacağını ve 100 milyon PB ödemesinin gerekeceğini ve % 40 ihtimalle sorumlu bulunmayacağını ve herhangi bir ödeme yapmasının gerekmeyeceğini tahmin etmektedir. Karşı tarafın mahkeme dışında anlaşmayı isteyebileceği yönünde bir gösterge yoktur.
100 milyon PB en olası sonuçtur. Karşılığın 100 milyon PB’den daha az bir tutarda ölçülmesine ilişkin diğer olası sonuçların gerçekleşme ihtimali daha azdır (yoktur) (bakınız: paragraf 21.7(b)).
Düzeltmeyi yapmanın bir yolu, karşılığı, olasılıkları ile ağırlıklandırılmış tahmini nakit akışlarını kullanarak ölçmek olabilir (yani 60 milyon PB = %60 x 100 milyon + %40 x sıfır). Yönetim, sonuçları ve bunların olasılıklarını doğru bir şekilde öngördüğünden emin olamadığından, bir risk düzeltmesi yapar. Savunma yapılmış ve risk düzeltmesi 10 milyon PB olarak tahmin edilmiştir. Raporlayan işletmenin durumunda olan üçüncü bir kişinin mantık dahilinde karşı tarafa (yükümlülüğü yerine getirmek için) veya başka bir üçüncü kişiye (yükümlülüğü transfer etmek için) ödeyeceği azami tutar 70 milyon PB’dir. İşletmenin daha fazla ödemeyi göze alması için başka gerekçelerinin olması gerekir.
Yükümlülüğü üstlenmeyi isteyecek üçüncü kişiler olabilir ve kanıtlar, üçüncü kişilerin talep edeceği tutarın 70 milyon PB’den az olacağını göstermektedir. Bunun nedeni, söz konusu üçüncü kişilerin bu tür taleplere itiraz etmede uzman olmalarından ve istenen sonucu alma ihtimallerinin daha fazla olması olabilir.
Eğer durum böyle ise, işletmenin yükümlülüğü yerine getirmek için ödemeyi kabul edeceği tutar 70 milyon PB’den az olacaktır. Eğer karşı taraf mahkeme dışında anlaşmaya yanaşırsa, daha fazla değerlendirmede bulunulması gerekebilir.
Örnek - Garantiler
Garantiye tabi olan ürünlerdeki hataların derecesi hakkındaki deneyimlerin, raporlama tarihinde yükümlülüğün yerine getirilmesi için gerekli olan tutarın tahmin edilmesinde faydalı olma ihtimali yüksektir. Bu deneyimler, ürünler uzun yıllardır aynı malzemeler ve aynı süreçler ile üretiliyor ise daha ikna edici olurlar.
Yeni ürünler açısından veya uzun zamandır üretilen fakat yeni malzeme veya süreçlerle üretilen ürünler açısından karşılıkların ölçülmesi, daha fazla belirsizlik taşımaktadır. Ancak, bu tür durumlarda bile işletmelerin diğer yeni ürünler veya süreçler ortaya çıktığında hata seviyeleri ile ilgili deneyimleri olabilir. Bu deneyimler yeni ürünlerdeki veya cari raporlama döneminde uygulanan yeni üretim süreçlerindeki hata seviyelerini tahmin ederken faydalı olabilir.
Bölüm 32 Raporlama Döneminden Sonraki Olaylar uyarınca, raporlama tarihinde var olan bir garanti yükümlülüğüne ilişkin bilgiler, finansal tablolar yayımlanmak üzere onaylanana kadar toplanır.
Modül 21 – Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar
Açıklamalar
Finansal durum tablosunda muhasebeleştirilmese dahi, belirli durumlarda koşullu borçların finansal etkilerinin tahminleri dipnotlarda açıklanır. Bazı durumlarda, koşullu borçlarda mevcut bulunan belirsizliklere atfedilebilen, açıklanacak finansal etkileri belirleyebilmek için önemli değerlendirmelerin kullanılması gerekebilir.