İslâm Devrimi Sonrası İran Çocuk Edebiyatı

IBBY kuruluşunun üyesi olmuş ve uluslararası kuruluşlarda itibarlı çalışmışıtr. Bu Şûrânın faaliyetleri 1979 İran İslam devriminden sonra da kesintisiz devam etmiştir . Bu Şûrâ son yıllarda Ferhengnâme-yi Kûdekân ve Novcevânân(Çocuk ve Gençlerin Sözlüğü) adlı iki ciltten oluşan bir kitap yayınlamıştır.

1966 yılında Kanune Kânûn-i Perveriş-i Fikrî-yi Kûdekân ve Novcevânân (Çocuk Düş ünce ve Geliştirme Vakfı) adlı başka bir kurum çalışmaya başlamıştır. Bu kültürel- sanatsal kurum çocuklara özel kültürel eserler ve ürünler ürtirken çocukların zihinsel kapasitelerini geliştirmeye çalışmıştır. Bu kurum Pehlevi döneminden şimdiye kadar yazarların, akademisyenlerin ve çocuk edebiyatıyla ilgilenen bilim adamlarının buluşma noktası olmuştur. Bu kurum İran’ın en fakir köylerinde de çocuk kütüphaneleri açmıştır.

Bu yıllarda İran çocuk edebiyatını etkileyen yazarların arasında, Nâdir-i İbrâhîmî, Samed-i Behrengî, Feride Fercâm gibi isimler ilk sıralarda yer almaktadır. Behrengi daha çok Küçük Kara Balık çocuk kitabı ile tanınmış bir yazardır. Nâdir-i İbrâhîmî çocuk edebiyatı alanında çalışmaya, Hengam adlı enstitünün kurulması ile başlamıştır.

Fercâm’ın çocuklar için yazdığı ilk kitabı olan Hasanı adlı eser çocuklar tarafından büyük ilgi görmüştür .

İran çocuk edebiyatı gençlerin ve öğrencilerin nüfusunun artması ve ekonomik durumunun iyileşmesi ile birlikte 1970-1980 yılları arasında geçmiş senelere göre daha gelişmiştir.

Tahran Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde Abbâs Yemînî Ş erîf öncülüğünde lisans düzeyinde çocuk edebiyatı dersleri de okutulmaya başlanmıştır (Yıldırım, 1998, s. 14 ).

Kânûn-i Perveriş -i Fikrî-yi Kûdekân ve Novcevânân (Çocuk Düşünce ve Geliştirme Vakfı) kurumu devrimden sonra kısa bir duraklama ile yeniden çalışmaya başlamıştır.

Bu kurumda hem İranlı yazarların eserleri hem de Batılı kitapların çevirileri yayınlanmıştır.Bu dönemde çocuk edebiyatının yazar, şairler ve ressamlarının sayısı artmış ve onların arasında bir rekabet başlamıştır. Bu rekabetin sonucunda edebi değer taşımayan oldukça eser yazılmıştır. Bu gelişme çocuk edebiyatında eleştiri alanında çalışmaların başlamasına vesile olmuştur..

Bu dönemin İran çocuk edebiyatında Ali Eşref-i Dervişiyan, Feridun-i Dustdar, Mustafa Rahman-Dust, Susan Taghdis ve özellikle Mecid’in Maceraları ve Kalibâfhâne adlı eseri ile tanınan Hûşeng Murâdî-yi Kermânî gibi isimler ilk sırada yer alırlar.

Bu yazarların arasında Hûşeng Murâdî-yi Kermânî özel bir yere sahiptir. O hem çocuklara ve hem yetişkinlere hitap eden hikâyeler ile dünyaca tanınmış bir yazardır.

Kermânî edebi faaliyetlerine 1961 tarihinde başlamış ancak onun eserleri İran İslam Devrimi’nden sonra olgunlaşmıştır. O, yaşadığımız dönemde çocuk edebiyatı alanındaki en önemli yazarlardandır. Onun Davul adlı hikâyesi, ABD’nin en ünlü çocuk edebiyatı dergisi Cricket tarafından son otuz yılın en iyi hikâyesi seçilmiştir. Eserleri dünyanın farklı dillerine çevrilmiş; 2000 yılında İran’ın tek adayı olarak Kiriyama Pacific Rim Book Ödülü’ne aday olmuştur.2004 yılında İran’da çocuk edebiyatı alanında ‚Unutulmayanlar Devlet Üstün Nişanına layık görülmüştür.

İran-Irak savaşından sonra 1990-2000 yılları arasında çocuk edebiyatı eserlerinin yazılması ve basılmasının azalmış olmasına rağmen bu alanındaki çevirilerin sayısı artmış ve tercüme devri başlamıştır. Haney-ı Tercüme-yi Edebiyat-ı Kudek ve Nevcevan( Çocuklar ve Gençlerin Tercüme Evi) bu dönemde kurulmuştur. Edebi eleştirilerin sayısında da ayrıca artış görülmüştür.

Bu on yılda gerçekleşen başka önemli olaylardan biri 1999 yılında Encümen-i Nevisendegan-ı Kudek ve Nevcevan( Çocuk ve Genç Yazarların Derneği) adlı derneğin kurulmasıdır . Onun ardından 2004 yılında Encümen-i Tesvirgeran-ı Kudek ve Nevcevan( Çocuk ve Genç Ressamların Derneği) da kurulmuştur. Çocuk edebiyatındaki bir başka önemli olay ise 2000’li yıllarda İran Çocuk Edebiyatı tarihi kitabının onuncu

cildinin basılmasıdır.

Susan Taghdis’in İran Çocuk Edebiyatındaki Yeri

Susan Taghdis İran çocuk edebiyatının son döneminde oldukça önemli bir yere sahiptir.

İran çocuk edebiyatının son dönem ünlü yazarları olan Ali Eşref-i Dervişiyan, Feridun-i Dustdar, Mustafa Rahman-Dust ve dünyaca ünlü Hûş eng Murâdî-yi Kermânî gibi Susan Taghdis de edebiyat eleştirmenleri tarafından en önemli çocuk edebiyatı kalemlerinden biri olarak kabul edilir.

Taghdis, 1979 İslam Devrimi’nden sonra bütün edebi ve kültürel alanlarda hissedilen eserlerde dinî konuların işlenmesi güdümünün etkisinde kalarak diğer yazarlar gibi edebiyatı dinî değerleri öğretmek amacıyla kullanmıştır. Bu tür eserler devletin himayesi altında yazıldığı için Taghdis bir nevi yönetimin çocuklara hitap eden sesi olmuştur. Ancak yönetimin sesi olmuştur şeklindeki indirgemeci bir yaklaşım Susan Taghdis’in edebi değerine gölge düşürmez. O her şeye rağmen gerçek sanatçı kumaşı taşıyan bir yazardır.

İran edebiyatında özellikle 2000’ li yıllardan sonraki önemli gelişmelerden biri dinî eserlerin çocukların anlayabileceği bir sadelikte yazılmış olmasıdır. Yukarıda adı geçen yazarlar işlenmiş bir çocuk edebiyatı dili yaratmışlardır ki Susan Taghdis de bu noktada önemli bir yere sahiptir. Taghdis için dil çok önemli bir meseledir. Her yazar için ilk amacın çocuk okuruna daha yakın ve anlaşılır bir dil yakalamayı hedeflemek olması gerektiğini vurgulayan Taghdis, masal dilinin bu noktadaki hayatiyetini savunur. Çünkü masal dili çocuk okur için en uygun dildir . Bunun neticesinde Taghdis’in en belirgin üslup özelliği cümlelerinin sadeliği, kısalığı ve netliğinde görülmektedir.

Taghdis, İran Çocuk edebiyatında fantezi türünün önemli temsilcilerindendir. Fantezi;

sinema, resim gibi çeşitli sanat dalları ve edebiyatta gerçek olmayan hayale dayalı bir üslupla hikâye anlatımıdır. İran edebiyatında hayal-kurgu da denilen bu tür 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında görülmeye başlandı. Günümüzde dünya çocuk edebiyatının eserleri yaklaşık yüzde seksen oranda bu türle kaleme alınmaktadır. Bu tür aracılığıyla gerçekleşmeyecek şeyler kolaylıkla anlatılır. İşte bu yüzden Taghdis’in

yazarlıkla ilgili vurguladığı en önemli hususlardan birisi “hayal gücü”dür, bir sanatçı için hayal gücü her ş eydir. Susan Taghdis fantezi türünü fabl/hayvan hikâyeleri anlatmakta bir araç olarak kullanmış ve oldukça başarılı olmuştur. Bu tarz hikâyelerini daha çok küçük yaş grupları için yazan Taghdis, bol resimli bu kitapların çizimlerini de bizzat kendi yapmıştır.Taghdis bir röportajında, çocuklar için yapılan çalışmaların hafife alınmaması gerektiği ve çocuklara yönelik yapılan her çalışmanın daha kolay olduğunun düş ünülmesinin yanlış olduğunu vurgular. Taghdis, çocuklar için hikâyelerinin yanı sıra şiirler de kaleme almıştır. Ayrıca çocuklara dini konuları öğretmek adına farklı çalış malar da yapmıştır. Sonuç olarak Susan Taghdis İran çocuk edebiyatının yaşayan en üretken ve başarılı yazarlarından biri olarak kabul edilmektedir.

2. BÖLÜM: YAZARLARIN HAYATI, EDEBÎ KİŞİLİĞİ VE