Benzerlikler

Benzerlik kelimesi TDK sözlüğünde, “Benzer olma durumu” (TDK, 2011, s. 309) şeklinde verilmiştir. Benzerliği, birbirinden ayrı olan şeylerin birçok belirtilerde uyuşması durumu ya da aynı kümeye giren birimlerin ortak özelliklerinin birbirine uygunluğu olarak da tanımlayabiliriz. Bu tanıma göre iki sanatçının eserlerini yukarıda belirtilen tasnif metoduyla incelediğimizde benzerlikler açısından şu sonuçlara ulaşmak mümkündür:

a) Sanatçıların biyografilerindeki benzerlikler açısından karşılaştırılması

Her iki sanatçı da İslam medeniyeti dairesine ait iki benzer kültürün mensubudurlar. Bu kültürel yapıların ortak geçmişleri, tarihî tecrübeleri, modernleşme süreçleri birbirine

oldukça benzer özellikler göstermektedir. Ayrıca sanatçıların yaşadığı coğrafya Ortadoğu’nun iklim, enlem, demografik yapı gibi birbirine çok benzeyen iki bölgesidir.

Bu bölgelerde her iki sanatçı da yaklaşık aynı dönemde dünyaya gelmişlerdir. (Aytül Akal 1952, Susan Taghdis 1962) Diğer taraftan sanatçıların doğup büyüdükleri ortam da büyük benzerlikler göstermektedir. Bu açıdan baktığımızda ikisinin de kendi ülkelerinde doğduğunu, büyüdüğünü ve yazı hayatlarına başladıklarını görmekteyiz.

İkisi de doğdukları şehirden (Aytül Akal, İzmir; Susan Taghdis, Şiraz) evlendikleri için ayrılmışlar ve her ikisi de kendi ülkelerinin başkentlerine (Aytül Akal, İstanbul; Susan Taghdis, Tahran) taşınmışlar, edebî şöhretlerini burada yapmışlardır. Diğer bir benzerlik ise iki yazar da çocuk sahibi olan birer annedir. Bu özelliklerinin çocuk edebiyatı yazarı olan bir sanatçı için ne kadar önemli olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Zaten kendileriyle yapılan söyleşilerde ilk eserlerini çocukları için kaleme aldıklarını belirtmişlerdir. (bkz. Sanatçıların hayat hikâyeleri) Sonuç olarak Aytül akal ve Susan Taghdis’in biyografilerinde benzerliklerin bir hayli fazla olduğu görülmektedir.

b) Edebî çevre ve dönem benzerlikleri açısından karşılaştırılması

Aytül Akal’ın yetişkinler için sadece iki öykü kitabı yazmasının dışında iki yazar da çocuk edebiyatı alanında eser vermişler ve bu alandan hiç ayrılmamışlardır. Hem Akal hem de Taghdis edebî sahadaki ilk eserlerini kendi çocukları için yazmışlar daha sonra bu alanda ilerleme kaydetmişlerdir. İkisinin de gençliklerini geçirdikleri yıllar II.Dünya Savaşı sonrasının soğuk savaş dönemine ve iki kutuplu dünya sistemine denk gelmektedir. Bu iki kutuplu dünyanın iki büyük siyasi aktörü Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyet Rusya’dır. Türkiye bu ortamda Amerika’nın, İran ise Sovyet Rusya’nın etki alanındadır. Bu yıllarda dünya siyasi, ekonomik, kültürel açıdan büyük bir değişim geçirmekte ve dijital devrim yaklaşmaktadır.

Böyle bir dünya sisteminde her iki yazar da nispeten daha dar çevrelerden gelip ülkelerinin başkentlerinde sanat hayatlarına devam etmişlerdir. Bu durum sanatçı çevre ilişkileri açısından yazarlar için bir zenginliği sağlamıştır diyebiliriz. Diğer yandan iki sanatçı için de yazarlık bir çocukluk hayalidir ve ikisi de bu hayali gerçekleştirmişlerdir.

Üstelik her iki sanatçının da ailesi sanat hayatlarının başındayken onların yazar olmalarına karşı çıkarak benzer şekillerde bir direnç oluşturmuşlardır. İki yazarın da

benzer ortamlarda yetişmesi sanat hayatlarının seyri açısından bir benzerlik oluşturmuştur diyebiliriz.

c) Eserlerin dış yapı özelliklerinde yer alan benzerlikler açısından karşılaştırılması

Çocuk edebiyatı kitapları incelendiğinde diğer edebi ürünlere göre çocuk kitaplarının görsel sunumunun çok daha ön planda olduğu bir gerçektir. Bunu çocukların renkli dünyalarının bir gereksinimi olarak yorumlayabiliriz. Her iki sanatçı da şiir, masal, hikâye, roman, resimli kitap gibi çocuk edebiyatının en çok sevilen türlerinde eser vermişlerdir. İki sanatçının da çocuk kitapları yazı puntosu, kapak yapısı, sayfa düzeni, mizanpaj, kağıt düzeni gibi dış yapı özellikleri açısından oldukça başarılıdır ve ikisinin de eserlerinde resimleme tekniği dengeli uygulanmıştır. Kitapların puntoları çocukların yaş seviyesine uygundur.

d) Eserlerin muhteva benzerlikleri açısından karşılaştırılması

Eserlerinde toplumsal kaygıları ve bireysel duyarlılıkları ön plana çıkarmaya çalışan Akal, çocukların ve toplumun genel sorunlarını yansıtan ürünler vermiştir. Aynı kaygı Susan Taghdis için de geçerlidir. Toplumun sorunlarına çare olarak ‘sevgi’yi gördükleri için her iki sanatçı da kullandıkları onlarca tema içerisinde en çok sevgi temasına yer vermişlerdir. Ayrıca ikisinin de çocuk edebiyatına yükledikleri işlev benzer özellikler göstermektedir. Çocuk okurların duygu ve düşünce dünyasına hitap ederek edebi eser aracılığıyla onlarda bir değişim, dönüşüm sağlamak isterler. Ancak Susan Taghdis’in temaları seçme yönteminde bazı farklılıklar vardır. Bunlar farklılıklar başlığı altında belirtilecektir. Sanatçıların kullandıkları ortak temalar arasında işleniş açısından benzerlik olanları şöyle değerlendirebiliriz:

Adalet

Aytül Akal’ın hikâyelerindeki çocuk karakterler insanlar arasında adaletin gereğinin sağlanması gerektiğini düşünen kişiliklerdir.

Susan Taghdis’in hikâyelerinde ise adaletin değeri, padişah örneği üzerinden verilerek bir padişahın adaletsiz bir hiç olduğu belirtmiştir.

Çalışkanlık

Aytül Akal’ın altı hikâyesinde, Susan Tagdhis’in üç hikâyesinde çalışkanlık temasına yer verilmiştir. Aytül Akal’ın hikâyelerindeki karakterlerin genellikle çalışkan tipler olduğunu görüyoruz. Akal’ın hikâyelerinde çalışkanlık, özellikle maddi ve manevi doyumu sağlayan bir etmen olarak işlenmiştir. Annem Neden Çıldırdı? adlı eserinin Müdür Beyin Kahvesi hikâyesinde fazla maaş alamayan hikâyenin kahramanı en kısa zamanda hedeflerine ulaşmasının yolunun azimle ilerleyerek, çok çalışarak istediği noktaya ulaşmak olduğundan emindir. Susan Taghdis’in Sen de Yapabilirsin adlı eserinin Gülî’nin Dertlerinin Masalı adlı hikâyesinde de Gülî zorluklara göğüs germekle ve çalışmakla her şeyin biraz daha kolaylaşacağına inanan gayretli bir tiptir.

Sabır

Aytül Akal’ın hikâyelerinde karakterler genellikle zor şartlara göğüs gererek sabrederler. Susan Taghdis de sabır temasını hem insanların hayatlarından hem de doğadaki olaylardan aldığı örnekler aracılığıyla vermeye çalışmıştır.Sabır teması her iki yazarda da benzer şekillerde çocuklar için bir motivasyon unsuru olarak, sabrın sonunda elde edilecekler açısından kullanılmıştır.

Sevgi

İki sanatçının da hikâyelerinde en çok yer tutan tema olan sevgi; aile, akraba, vatan sevgisi gibi alt başlıklar halinde işlenmiş olması yönüyle bir benzerlik sayılabilir.

Sorumluluk

Aytül Akal’ın hikâyelerinde çocuklardan sorumluluklarını bilip onlara göre davranmaları beklenir. Taghdis’in hikâye kahramanlarının da sorumluluk bilincine sahip kişiler olması bir benzerlik kabul edilebilir.

Takdir Etme

Aytül Akal’ın eserlerinde ailenin bir ferdi olumlu bir harekette bulununca diğer fertler onu takdir ve teşvik etmektedirler. Susan Taghdis’in Ve Tanrı Cevap Verdi adlı hikâyesinde Abdullah’ın oğlunun peygambere yaptığı kötülüğe rağmen peygamberin onu affettiğini gören halk hayret ve saygı ile peygamberi takdir ederler.

İki sanatçının eserlerinde de yukarıdaki temaların benzer şekillerde işlendiği görülmektedir.

e) Eserlerin dil ve üslûp benzerlikleri açısından karşılaştırılması

Aytül Akal ve Susan Taghdis farklı dil ve edebi geleneklerde eserlerini kaleme aldıkları için bu noktada bir benzerlik ya da farklılıktan ya da yazarlar arasındaki herhangi bir etkileşimden söz etmek zordur. Ancak şunu söyleyebiliriz ki her iki yazar da kendi dillerinde okunan ve sevilen yazarlar oldukları için bunun mutlaka okurda bir karşılığı vardır. Edebiyatın doğası gereği konusu, teması, dil ve üslûp özellikleri sevilmeyen eserler okunmazlar.İncelediğimiz eserler doğrultusunda şunu söyleyebiliriz ki, ikisinin eserlerinde de sade, yalın, külfetsiz bir anlatım özelliği, yabancı kelimelerden arınmış, çocukların rahatlıkla anlayabilecekleri zevkle okunan bir üslupları vardır. Okuru yoran girift cümle kuruluşlarından ikisi de kaçınmışlardır. Buradan hareketle her iki yazarın dil ve üslûp özellikleri benzer özellikler taşır demek aşırı bir yorum olmaz kanaatindeyiz.