İstanbul’da Kongre ve Toplantı Turizmi

İstanbul Türkiye’nin turizm için her zaman önemli bir merkez olmasının yanı sıra kongre turizmi içinde dünyanın dört bir tarafından gelecek olan katılımcılara tarihi ve doğal güzellikleri yanında farklı gezi olanakları da sunabilen bir metropoldür. İstanbul Türkiye’de düzenlenen toplantıların üçte ikisine ev sahipliği yapmaktadır (İTO Panel,2009;7).

İstanbul kongre turizminde son yıllarda dikkat çekici gelişmeler kaydetmiştir. Sosyal, siyasi ve ekonomik farklılıkları nedeni ile yıllarca aralarındaki ticaretin zayıf olduğu Batı Asya, Asya Pasifik, Ortadoğu ve Avrupa’nın tam ortasında güvenli, erişim olanakları üst düzeyde bir kent olarak İstanbul’un uluslararası kongre turizmindeki yıldızı gün geçtikçe daha da parlamaktadır.

GATS anlaşmasının güçlenerek yoluna devam etmesi, Çin’in WTO üyeliğinin kesinleşmesi, küresel ekonomide yaşanan tüm ilerlemeler bu farklı kesimler arasındaki sosyal, siyasi ve ticari ilişkileri büyük bir hızla artırmaktadır. Bu hareketlilik paralelinde uluslararası kongre turizmde olağanüstü bir hareketliliğe yol açmaktadır. İstanbul’da bu hareketliliğin doğal bir hedefi durumundadır.

İstanbul, Elmadağ’daki Lütfi Kırdar Kongre Merkezi’nin amiral gemisi konumunda olduğu Kongre Vadisi ile kongre turizminde ismini duyurmayı başarmış bulunuyor. Diğer yandan Maslak’da yapımı süren İstanbul Kültür ve Kongre Merkezi hala hizmete açılamamıştır. Lütfi Kırdar Kongre Merkezi’nin doluluk oranları bu ihtiyacı açık olarak göstermektedir.

1997 yılında Birleşmiş Milletler’in HABITAT II Zirvesi ile başlayan bir süreçte, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü Konferansı’ndan NATO Zirvesi’ne pek çok büyük çaplı uluslararası organizasyona ev sahipliği yapan Kongre Vadisi bu yıllar içinde ASTA, WTO, ABTA, FIAVET, SNAV gibi önemli turizm örgütlerinin de kongrelerini ağırlamıştır.

Elmadağ’daki Radyo Evi’nin bir alışveriş, eğlence ve kültür merkezi olarak Kongre Vadisi’ne kazandırılması, Açık Hava Tiyatrosunun Lütfi Kırdar Kongre Merkezinin bünyesine katılması Kongre Vadisi’nin dünyanın en önemli kongre merkezlerinden biri haline getirme yolunda çok önemli adımlar olabilecektir ( Tursab Ar-Ge,2013).

Kongre turizmi ile ilgili olarak Türkiye’de ilgili kamu otoritelerinin uluslararası piyasaya sunulması gereken destinasyonun İstanbul olması gerektiği konusunda belirgin bir tercihleri bulunmaktadır. İstanbul’un uluslararası piyasada bilinen bir destinasyon olması ve çok sayıda uluslararası merkeze havayolu bağlantısının olması, kente bu anlamda önemli avantajlar sağlamaktadır. Ayrıca kentte düzenlenen NATO Zirvesi’nde görüldüğü gibi büyük çaplı organizasyonların gerekli konaklama ihtiyaçlarının yanı sıra, ulaşım ve güvenlik gibi gereksinimlerinin karşılama konusunda kentin eksikleri olduğu görülmektedir (Serenas Ar- Ge,2005;44).

İstanbul 2011 yılında toplam 55 adet büyük ölçekli kongreye ev sahipliği yaparak dünya sıralamasında birinci oldu. İstanbul, Uluslararası Kongre ve Konvansiyonlar Derneği (ICCA) istatistiklerine göre büyük kongrelere ev sahipliği yapan şehirler arasında

dünyada ilk sırada yer aldı. Kongre turizminin referans dergisi İngiliz AMI Magazine, ICCA'nın 2011 yılı kongre turizm istatistiklerinin analizini yayınladı. Buna göre İstanbul, 500'den fazla katılımcının yer aldığı büyük kongrelere ev sahipliği yapan şehirler arasında ilk sırada yer aldı. Dünya sıralamasında da 3 yıldır ilk 10’da yer alan İstanbul 2012 yılında 128 kongre ile 9., 2013 yılında ise 146 toplantı ile 8. sıraya yükselmiştir. Böylece İstanbul; Lizbon, Dubai, Amsterdam, Hong Kong, Barselona ve Pekin’i geride bırakmıştır. İstanbul büyük ölçekli kongreler bazında değerlendirildiğinde birinci sıraya oturmuştur fakat pazarın büyük bir bölümü olan şirket toplantılarında yeni yeni tercih edilen bir şehirdir

(Kişisel görüşme 1-15.05.2014).

Tablo 30: İstanbul’daki Kongre Sayısı, Dünya ve Avrupa Sıralaması

Yıl İstanbul'daki kongre sayısı Dünya sıralaması Avrupa sıralaması 2004 52 25 18 2005 57 24 19 2006 73 15 12 2007 70 21 14 2008 72 17 12 2009 80 17 13 2010 109 7 6 2011 113 9 8 2012 128 9 8 2013 142 8 7 10yıllık değişim % 273

Kaynak: ICCA raporları

İstanbul’un yükselişindeki en temel faktör kuşkusuz şehrin zengin tarihi ve coğrafi konumudur. İstanbul’a 3-4 saatlik uçuş mesafesinde olan 50’den fazla ülkede, 1.5 milyar insan yaşamakta ve bu bölgede 25 trilyon dolarlık bir ekonomi dönmektedir. 500 ve üstü sayıda delegeli kongrelerde İstanbul'a 2013 yılında 80 binin üzerinde ziyaretçi gelmiştir. Böylece 10 yıllık dönemde ziyaretçi artışı % 435 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye'ye kongre için gelenlerin % 70'i İstanbul'u ziyaret etmektedir. Bu artış hızıyla birlikte, bu kategoride İstanbul'a geleceklerin sayısının 2014 yılında 100 bini aşması beklenmektedir.

Tablo 31: Yıllar İtibariyle İstanbul’a Gelen Delege Sayısı, Dünya ve Avrupa Sıralaması Yıl İstanbul'daki katılımcı sayısı Dünya sıralaması Avrupa sıralaması 2004 18.522 20 13 2005 47.921 4 4 2006 45.342 8 6 2007 33.430 13 10 2008 52.899 8 5 2009 75.899 4 4 2010 46.374 11 8 2011 66.834 8 7 2012* 72.800 - - 2013* 80.638 - -

10 yıllık değişim % 435 12 sıra 6 sıra

Kaynak: ICCA Raporları

* Uluslararası Kongre ve Konvansiyon Birliği (ICCA) verileri baz alınmıştır. ICCA, 2013 yılına ilişkin verileri henüz açıklamamıştır, 2013 verileri 2012 yılındaki büyümenin aynı seyrettiği varsayımıyla öngörülmüştür.

Toplam kongre pazarına bakıldığında da 9. sırada bulunan İstanbul'un kısa ve orta vadeli hedefi Avrupa'da ilk 3, Dünya’nın da ilk 5 kongre şehri arasına girmektir. Son 3 yılda kongre salonu kapasitesini 3 katına çıkaran İstanbul'un yanı sıra diğer iller de bu yarışta öne geçmek istemektedir. Türkiye Turizm Stratejisi 2023 yılı raporuna göre; Türkiye’de Kongre turizmine altyapısı uygun iller İstanbul, Ankara, Antalya, İzmir, Konya, Bursa, Mersin ve Eskişehir olarak sıralanmaktadır.

Tablo 32: Şehirlerin Düzenlenen Kongre Sayılarına Göre Karşılaştırılmaları

Sıra Şehir 2012 2013 1 Viyana 195 182 2 Paris 181 204 3 Berlin 172 178 4 Madrid 164 186 5 Barselona 154 179 6 Singapur 150 175 7 Londra 150 166 8 Kopenhag 137 109 9 İstanbul 128 146 10 Amsterdam 122 120

Türkiye’nin turizm açısından sahip olduğu avantajları ve kongre turizmi için kurulmuş olan altyapıyı doğru değerlendirmesi, gerekli tanıtım yatırımlarını bir plan ve program içinde yaparak ülkenin kongre turizmi açısından potansiyelini artırması gerekmektedir. Kongre turizminin ülkenin tanıtımı ve ekonomisi açısından değeri yadsınmamalı ve turizmin en önemli segmenti olarak değerlendirilmelidir.

Türkiye ve kentsel bir kongre destinasyonu olarak İstanbul, bugüne kadar, dünya çapında en büyük kongrelere, en önemli zirve toplantılarına başarı ile ev sahipliği yaparak uluslararası toplantı ve kongre pazarında üne kavuşma ve markalaşma yönünde dikkate değer ilerlemeler kaydetmiştir. Elde edilen başarılar, geleceğe dönük faaliyetler açısından güven verici güçlü referans kaynaklarını oluşturmaktadır.

Türkiye’de Antalya ve İstanbul kongre turizmi alanında diğer şehirlere göre üstünlük sağlamıştır. Ancak yine de en yüksek kapasiteli salon sadece 3000 kişi ile İstanbul Grand Cevahir Hotel ve Kongre Merkezi’nde bulunmaktadır. İstanbul’da CNR Expo Center Sergi Alanı’nın özel izolasyon ve separatör sistemleri ile en büyüğü 8000 kişilik farklı sayılarda toplantı salonlarına dönüştürülmesi mümkün gibi görünse de zor, zahmetli ve maliyetli bir iştir. Bu çerçevede düşünüldüğünde Türkiye’nin en kapsamlı ve dünya standartlarına uygun kongre merkezi İstanbul Lütfi Kırdar Kongre ve Sergi Merkezi’dir. Avrupa’nın ve Amerika’nın büyük şehir ve başkentleri dışında da birçok şehrinde çeşitli büyüklüklerde kongre merkezi mevcutken, Türkiye halen sınırlı sayıda çok kapasiteli kongre merkeziyle rekabet etmeye çalışmaktadır.

Tablo 33: Karşılaştırmalı Kongre Turizmi Avantaj Tablosu

Antalya İstanbul İzmir Almanya İspanya Azami

İşletme imajı % 4,2 % 4,5 % 4,3 % 5 %4,3 %5 Altyapı hizmetleri % 3 % 3 % 3 %6 %6,3 %9 Lojistik % 2,5 % 2,8 % 2,8 %5 %5 %5 İşgücü %9,1 %8,8 %9,1 %4,6 %6,5 %13 Gayrimenkul % 4,5 %0,6 %3,3 %4,5 %4,8 %9 Küme Gücü % 6,8 % 8,3 %6,5 %8,3 %8,1 %9 TOPLAM % 30,1 % 28 % 29 %33,4 %35

Kaynak: Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı Kongre Turizmi Sektör Raporu,Eylül 2012, s.15

Tabloya bakıldığında Antalya’nın çekiciliğinin İstanbul ve İzmir ile büyük ölçüde aynı olduğu görülmektedir. Antalya’nın göreceli üstünlüğünün nedeni, yedek kapasiteye sahip olan mevcut otel ve konferans tesisleridir. Ancak gerek Almanya gerekse İspanya, Antalya’dan oldukça yüksek puanlar almışlardır. Bu ülkelerde kongre turizmi alanında köklü bir tarih ve tahsis edilmiş altyapı bulunmakta olup Avrupalı müşteriler tarafından daha iyi tanınmaktadırlar.

İTO Meclis Başkanı Muharrem Keçeli’ye göre İstanbul’un şu anki altyapısı geniş kapsamlı iki ayrı kongreyi kaldıracak ölçüde yeterli değildir. Türkiye’nin ve İstanbul’un şu ana kadar hak ettiği potansiyele ulaşamamasının temel nedeni yeterli sayıda ve kapasitede kongre salonları, konaklama tesisleri, servis ve fuar alanlarının bulunmaması, 3-4 yıldızlı otellerin talep edilen standartları karşılayamamaları, otellerin ve tesislerin iyi bir altyapı ve ulaşım imkanına sahip olmaması, şehir içi trafiğin yoğunluğundan dolayı otel ve kongre merkezi arasındaki ulaşımın kolay ve güvenilir bir biçimde sağlanamaması gibi nedenler yer almaktadır (İTO Panel Notları,2009).

Türkiye’de kongre turizmi denilince akla ilk gelen yer kuşkusuz İstanbul’dur. Her ne kadar 2013 yılına gezi olayları ile başlayan ve sokaklara taşan gerginlik yurtdışında algı açısından bir olumsuzluk yaratsa da 2014 ve 2015 için beklentiler iyimser yöndedir. Birçok kongre bilgisi çeşitli sebepler ile kongre gerçekleşmeden Kongre ve Ziyaretçi Büroları tarafından paylaşılmak istenmemektedir. Net rakamlara bu nedenle yılsonundan önce ulaşmak mümkün olmamaktadır. Ancak TURSAB’ın üyelerinden edindiği bilgiye göre İstanbul’da 2014 yılında 80 kongre için yer ayırtılmış durumdadır. 2015 yılı için ise 26 kongre için rezervasyonlar yapılmıştır.

Tablo 34: 2014-2015 Yılları İçin Kesinleşen Kongre Sayıları

2014 2015 Ankara 5 2 Antalya 14 1 Bursa 1 1 İstanbul 57 20 İzmir 2 2 Kapadokya 1 -

Kongre turizminde hem kongre sayısı hem de katılımcı sayısı açısından aslan payını alan İstanbul, kongre turizmi gelirlerinden de en büyük payı almaktadır. İstanbul'da bu yıl 100 bini aşması beklenen 500 ve üstü katılımcılı uluslararası kongrelerden 250 milyon doların üzerinde gelir elde edilmesi beklenmektedir. Öte yandan, daha az sayıda katılımcılı ya da ulusal nitelikteki kongrelerin yanı sıra seminerler ve fuarlarla birlikte bu rakamın 1.7 milyar dolar olarak gerçekleşmesi hedeflenmektedir. Böylece İstanbul'un turizm gelirleri içerisinde kongre turizmi gelirinin payı yüzde 20'ye çıkacaktır.