Dwyer ve Kim’in Bütünleştirici Modeli

Dwyer ve Kim’in geliştirdiği entegre modeli Crouch ve Ritchie’in modelindeki birçok değişkeni içermekte olup birtakım farklılıklarda bulunmaktadır (Dwyer ve diğ,2001). Kalıtsal ve oluşturulan (yaratılan) kaynaklar ile destek faktörleri ve kaynakları aynı kutucuktadır. Bu üç kutucuk büyük bir kutu içerisine konumlanmıştır. Bu faktörler hep birlikte destinasyona çeşitli çekicilikler sağlayıp onu turistlerin ziyaret edebileceği başarılı bir turizm endüstrisi haline getirirler.

Şekil 3’de görülen turizm destinasyonlarında sürdürülebilir gelişme Dwyer ve Kim tarafından geliştirilmiştir. Bu model rekabet monitörü sistemi (bkz. Şekil-5) ile detaylandırılmıştır. Model turizmin en önemli rekabet faktörlerini işaret eder. Turizm destinasyonunun çekiciliğini sağlayan temel destek ve faktörler basit (temel) ve yapay (ek) kaynaklardır. Bunlar parklar, kamp yerleri, plajlar, müzeler, tiyatrolar, manzara, tarihi mekan vb.gibi destinasyonun çeşitli karakterlerinden oluşmaktadır. Bu karakterlere çekicilik de eklenir. Yapay kaynaklar arasında modern ekonomi gibi faktörlerde bulunmaktadır.

Şekil 3: Turizm Destinasyonlarında Rekabet ve Sürdürülebilir Gelişme Modeli Kaynak:Dwyer and Kim’den aktaran (2003),Valentinas Navickas, Asta Malakauskaite (2009). The Possibilities for the Identification and Evaluation of Tourism Sector Competitiveness Factors, The Economic Contitions of Enterprise Functioning, Engineering Economics. No1(61).s.39.

Turizm destinasyonlarındaki yönetimsel faktörler hem temel rekabet faktörlerinin çekiciliğini artırmak hemde ek kaynakların etkinliği için gereklidir. Etkin bir yönetim yeni bir standart, kalite, verimlilik ve adaptasyon standartları yaratır ki bu turistler için önemlidir. Turizm destinasyon politikalarıda müşteriler nezdinde geniş ölçüde ve yüksek seviyede aynı rolü üstlenir.

Destinasyon yönetimi faktörleri temel kaynak ve çekiciliklerinin görünüşünü destekleyip kalite ve etkinliğini güçlendirir. Ayrıca durumsal koşullara da en iyi uyumu sağlar. Bu kategori destinasyon yönetim kuruluşları, destinasyon pazarlama kurumları, destinasyon politikası, planlama ve geliştirme, insan kaynakları gelişimi ve çevre yönetimi gibi konuları kapsar (Crouch ve Ritchie,1999).

Şekil 4: Destinasyon Rekabetinde Entegre Modeli

Kaynak: Larry Dwyer and Chulwon Kim (2003), Destination Competitiveness: A Model and Determinants, Current Issues in Tourism, Vol. 6, No 5, , s. 4.

Modelde talep koşulları için ayrı bir kutucuk açılmıştır. Bu kategori üç temel unsur içerir; Turizm talebi bilinci (farkındalık), algı ve tercihleri ile destinasyon pazarlama aktivitelerinde farkındalık (bilinç). Turist ziyareti turist tercihlerine ve algılanan destinasyon ürününe bağlıdır (Dwyer ve Kim,2003:4).

Durumsal koşullar daha geniş bir çevreyi etkilemekte olup limitini yada potansiyel destinasyon rekabetine etkisini tanımlamak zordur. Bu güçler destinasyon rekabetinde diğer grupların etkisini değiştirebilir.

Şekile bakıldığında her bir objenin birbirleriyle bağlantılı olup herbirinin destinasyon rekabeti göstergeleri olduğu görülür. Destinasyon rekabeti göstergeleri çok çeşitli olup her biri subjektif (destinasyon görünümü, manzara güzelliği vb.) ve objektif (destinasyon pazar payı, döviz geliri vb. ) nitelikler taşır. Bu modelde yer alan rekabet faktörlerini açıklamak yerinde olacaktır:

3.3.3.1. Kalıtsal (Miras) Kaynakları

Kalıtsal kaynaklar doğal ve kültürel kaynaklar olmak üzere sınıflandırılırlar. Bir destinasyondaki doğal kaynaklar çevrenin temel yapı taşı olup ziyaretçilerin destinasyondan zevk alması için gereklidir (Dwyer ve Kim,2003). Bir destinasyondaki kültürel miras kaynakları onun tarihi, gelenekleri, sanatı vb. ziyaretçiler için güçlü bir çekicilik unsurudur. Bozulmamış doğa, flora fauna, iklim ve geleneksel sanat bir

destinasyonu farklılaştıran en önemli unsurdur. Bu grupta yer alan faktörler şöyledir: Tarihi yerler, sanatsal ve mimari özellikler, doğal parklar, milli parklar, temizlik, geleneksel sanat, iklim, flora fauna ve bozulmamış doğa.

3.3.3.2. Geliştirilmiş Kaynaklar

Destinasyon rekabetini etkileyen en az 5 tip oluşturulan kaynak vardır. Bunlar: turizm altyapısı, özel etkinlikler, mevcut aktiviteler, eğlence ve alışveriştir. Mo, Howard ve Havitz’e göre (1993) destinasyondaki hizmet altyapısı çevre faktörlerinden sonra turist deneyimlerinde en ön plana çıkan unsurdur. Özel etkinliklerin turizm açısından bir gider unsuru olmaması için iyi planlanması gerekmektedir.

Bir destinasyonda turist ziyareti esnasındaki mümkün aktiviteler kuşkusuz önemlidir. Eğlence miktarı onun kalitesinden daha az önemlidir. Eğlence ve oyun parkları, toplu yapılan özel etkinlikler, gece hayatı, havalimanı etkinlik kalitesi, ulaşımın etkinlik kalitesi, su bazlı faaliyetler, eğlence (tiyatro, sinema, galeri), alışverişteki çekicilik, özel etkinlikler ve festivaller, turizm rehberliği ve bilgi sistemi, ziyaretçiler için turizm programları, macera aktiviteleri, sportif etkinlikler, ziyaretçilerin doğal alanlara erişebilirliği vb. aktiviteler önemlidir.

3.3.3.3. Destekleyici Faktörler

Bu faktörler destinasyon rekabetini destekler. Genel altyapı, hizmet kalitesi, destinasyona erişebilirlik, konaklama vb. faaliyetleri içerir. Bir destinasyonun genel altyapısı, yol ağı, su kaynakları, finans hizmetleri, telekominikasyon, sağlık tesisleri vb. ile ilgilidir. Destinasyondaki kaliteli hizmet müşteri bağlılığı yaratır. Bağlılık ise rekabeti başarmak ve sürdürmek için gereklidir (Go ve Gover,2000:79-88; Omerzel,2005:51).

Destinasyon ulaşılabilirliği ve destinasyon seçimi arasında bir ilişki vardır. Destinasyon ulaşılabilirliğini oto, hava, tren ve deniz erişimi, giriş izinleri, vize koşulları, havaalanı kapasitesi gibi birçok etken yönetir (McKercher,1988: 39-47).

Destekleyici faktörler arasında yer alan bileşenler şunlardır: Animasyonlar, medikal aktiviteler, gümrük kolaylığı, vize gerekleri, destinasyonun büyük piyasalarla olan bağlantıları (iş, ticaret, spor vb.), finans kuruluşları ve döviz kurları, turizm hizmet

kalitesi, telekominikasyon sistemi, erişilebilirlik, turist ve yerli halk arasındaki iletişim ve güven, yerli halkın turistlere yönelik tavırları vb.

3.3.3.4. Destinasyon Yönetimi

Destinasyon yönetimi potansiyel rekabet için çok önemlidir. Destinasyon yönetimi; destinasyon pazarlaması, planlama ve geliştirme, destinasyon yönetim örgütleri ve insan kaynakları gibi unsurları içerir. Destinasyon yönetimi rekabette uzun dönemli bir avantaj sağlar (Hassan,2000).

Ap ve Crompton (1993) turizm bölgesi sakinlerinin turizm aktivitelerine olan tepkilerini dört düzeyde değerlendirmiştir: Birinci düzeyde yöre sakinleri turistlere karşı aşırı olumlu bir tutum sergilerler. İkinci durumda yöre sakinleri turistlere karşı hoşgörülü olup turizmin olumlu ve olumsuz etkilerinin farkındadırlar. Üçüncü seviyede turistlere karşı seviyelidirler. Son seviyede ise turist geldiğinden bulunduğu yerden ayrılan bir yerli halk vardır (Ap ve Crompton ,1993:47-50). Yoon, Gürsoy ve Chen (2000) yerlilerin turistlere karşı olan tavırlarında turizmin gelişimini desteklemeleri üzerinde çalışmıştır. Onlara yöre yerli halk turizmin gelişimini ve ona desteğin önemini kavrarsa destek olur.

İnsan kaynakları her destinasyon için kritik bir unsurdur. Özelliklede firmaların rekabetinde insan kaynakları temel bir belirleyicidir. Turizm paydaşlarının rekabet avantajını sürdürebilmesi için insan kaynaklarını anlamaları gerekmektedir. Turizm çalışanlarının kalitesi için eğitilmeleri şarttır. Turizm eğitimi çabaları en azından üç paydaş tarafından üstlenilmelidir: devlet kurumları, kamu ve özel okullar, turizm endüstrisi (Omerzel, 2005: 52).

3.3.3.5. Durumsal Koşullar

Durumsal koşullar destinasyonun rekabet gücünü artırabilir yada azaltabilir. Turizm endüstrisinin performansı sektörün genel yapısı ve pozitif çevre faktörlerine bağlıdır. Bileşenleri şunlardır: Kamu ve özel sektör işbirliği, girişim sermayesine erişim, yatırım ortamı, e-ticaret kullanımı, yönetici yetenekleri, paranın satın alma gücü, bilgi teknolojilerinin firmalar tarafından kullanımı, siyasi istikrar, güvenlik ve emniyet.

3.3.3.6. Talep Koşulları

Destinasyon rekabetini belirlemede önemli bir koşuldur. Talep iç ve dış olmak üzere ikiye ayrılır. Birçok durumda iç turizm ulusun turizm endüstrisi yapısından türer. İç talep iyi organize edilirse dış talep daha kolay büyür. Rekabet şu üç turizm talep unsurundan türer; farkındalık, algı ve tercihler (Dwyer, Livaic ve Mellor,2003:60-78;Omerzel,2005:56).

3.3.4. Crouch ve Ritchie’in Kavramsal Rekabet Modeli ile Dwyer ve Kim’in