Crouch ve Ritchie’in Kavramsal Rekabet Modeli ile Dwyer ve

Bütünleştirici destinasyon rekabeti modeli ile Crouch ve Ritchie’in modeliyle benzerliklerinin yanı sıra önemli farklılıkları da barındırmaktadır. İki modelinde temel içeriği Tablo 41’de gösterilmiştir.

Crouch ve Ritchie modelinde turizm destinasyon modellerinin uygulanabilirliği incelenmiştir. Crouch ve Ritchie’e göre ulusal endüstriler ve ulusal ekonomilerin yanı sıra şirket ve ürünleri kapsayan tüm zamanların en iyi rekabeti sürdürülebilir olandır (Armenskia ve Gomezelj,2011: 20).

Bütünleştirici model ile Crouch ve Ritchie’in modelinde birtakım farklılıklar mevcuttur. Örneğin bahşedilen kaynaklar ile oluşturulan kaynaklar arasındaki farklılıklar açıkça belirtilmiş olup Crouch’un modelinde bu yoktur. Bütünleştirici modelde pazar bağları destekleyici faktör ve koşulları içerisinde yer alırken, Crouch’un modelinde temel kaynak ve çekicilikler kategorisinde yer almaktadır (Dwyer ve Kim,2003:5).

Bütünleştirici modelde talep koşulları destinasyon rekabetinde önemli bir belirleyicidir. Alternatif destinasyonlardaki turist farkındalığı, turistlerin hangi destinasyonda istedikleri düzeyde hizmet alabileceklerine ilişkin algıları ile ilgilidir. Bir destinasyon müşterinin ihtiyaçları olan ürünleri ortaya çıkarırsa gelişebilir. Crouch’un modelinde talebin durumu ihmal edilmiştir. Bütünleştirici modele göre destinasyon rekabeti herşeyin sonu olmayıp, amaç bölgesel yada ulusal ekonomik refahtır. Dolayısıyla bütünleştirici model destinasyon rekabeti ve ulusal refah için seçilmiş performans göstergeleri sunar.

Tablo 41: Bütünleştirici Model ile Crouch ve Ritchie Modeli’nin Karşılaştırılması

Bütünleştirici Model Crouch ve Ritchie Modeli

Bahşedilen Kaynaklar • Doğal kaynaklar

• Kültürel /miras kaynakları

Oluşturulan Kaynaklar • Turizm altyapısı • Özel etkinlikler • Mevcut faaliyetlerin sıklığı • Eğlence • Alışveriş

Destekleyici Faktörler ve kaynaklar • Genel altyapı

• Hizmet kalitesi

• Erişilebilirlik

• Misafirperverlik

• Pazar bağları ( bağımlılıklar )

Destinasyon Yönetimi

• Destinasyon yönetim kurumları

• Koordinasyon

• Bilgi sağlama

• İzleme ve değerlendirme

• Destinasyon pazarlama yönetimi

• Destinasyon politika planlama

• İnsan kaynakları geliştirme

• Çevre yönetimi

Durumsal Koşullar

• Destinasyon lokasyonu

• Rekabetçi mikro çevre

• Firmaların yetenekleri

• Firmaların stratejileri

• Endüstriyel yapı ve firma rekabeti

Global Makro Çevre

• Politikal/ yasal düzenleyiciler

• Ekonomik • Sosyo/kültürel • Teknolojik • Güvenlik/ Emniyet • Fiyat rekabeti Talep Koşulları • Turist tercihleri • Destinasyon farkındalığı • Destinasyon imajı

Temel Kaynak ve Faktörler • Fiziki coğrafya ve iklim

• Kültür ve tarih • Pazar bağları • Çeşitli aktiviteler • Özel etkinlikler • Eğlence • Üstyapı

Destekleyici Faktörler ve Kaynaklar • Altyapı • Erişilebilirlik • Kolaylaştırıcı kaynaklar • Misafirperverlik • İşletme Destinasyon Yönetimi • Pazarlama

• Finans ve risk sermayesi

• Organizasyon

• İnsan kaynakları geliştirme

• Bilgi/ Araştırma • Hizmet kalitesi • Ziyaretçi yönetimi • Kaynak sorumluluğu Destinasyon Politika/Planlama/Geliştirme • Sistem tanımı • Felsefe • Vizyon • Denetim • Konumlandırma • Gelişme • Rekabet/işbirliği analizi • İzleme ve değerlendirme

Mikro Çevre Faktörleri Makro Çevre Faktörleri Nitelendirici/ Belirleyiciler • Yer • Bağımlılıklar • Emniyet/ Güvenlik • Farkındalık/imaj/marka • Maliyet/değer

Kaynak: Larry Dwyer and Chulwon Kim (2003), Destination Competitiveness: A Model and Determinants, Current Issues in Tourism, Vol. 6, No 5, , s. 5.

Crouch’un modelindeki nitelendirici ve belirleyiciler, bütünleştirici (entegre) modelde durumsal koşullar olarak adlandırılmıştır. Entegre modelde rekabetçi mikro çevre ve global makro çevre durumsal koşullar altında yer almaktadır. Bu durum stratejik yönetim teorisiyle uyumlu olup firmalar iki çeşit dış çevre içinde faaliyette bulunurlar:

mikro çevre endüstrisi ve makro çevre endüstrisi. Mikro çevre, makro çevre kadar uzaktır.

Crouch’un modelinde destinasyon bağımlılığı nitelendirici ve belirleyiciler başlığı altında gösterilirken entegre modelde farklı destinasyonlara erişim kolaylığının önemi farkedilerek destek faktörleri ve kaynakları altında yer alır. Crouch’un modelindeki farkındalık/imaj ve marka nitelendirici-belirleyiciler arasında yer alırken entegre modelde turist farkındalığı (bilinci) talep koşullarının içerisindedir. Crouch’un modelinde işletmeler (kurumlar) destek faktör ve kaynakları altında yer alırken entegre modelde işletmeler rekabetçi mikro çevrenin bir unsurudur. Porter ve diğerlerine göre bir ülkedeki firma ve organizasyonlar arasındaki rekabet genellikle verimlilik artışı sağlar. Entegre modelde Porter’ın beş faktör yaklaşımına uymaktadır (Porter,1980).

Alışverişin Crouch’un modelinde ayrı bir özelliği yoktur. Bu modelde alışveriş faktörü karışık aktiviteler adı altında verilmiştir. Buna karşın entegre model alışverişin önemini kavramış olup ziyaretçi akışının süregelmesi için önemli bir çekicilik olduğu belirtilmiştir. Entegre modelde alışveriş tıpkı turizm altyapısı, özel etkinlikler, mevcut aktiviteler ve eğlence gibi oluşturulan kaynaklar adı altında yer almaktadır. Hizmet kalitesi Crouch’un modelinde destinasyon yönetimi başlığı altında iken entegre modelde destek faktörleri ve kaynakları altında yer almaktadır. Hizmet kalitesi misafirperverlikle birlikte başarılı bir turizm endüstrisi için çok önemlidir (Dwyer ve Kim,2003:6).

Entegre model rekabet avantajındaki çeşitli elementler arasında daha gerçekçi bir bağ kurmaya çalışır. Bundan dolayı entegre modelde kutucuklar arasında çift yönlü oklar bulunmaktadır. Örneğin bir destinasyonda yaratılan kaynaklar (konaklama vb.) doğal görünüm ile uyum içindedir. Doğal varlık çeşitleri turizmin altyapısını geliştirmeye uygun olarak belirlenmiştir. Bir destinasyonun temel kaynakları ( kalıtsal ve oluşturulan ), destek faktörleri ve kaynaklarını etkilemekte olup turizm endüstrisi için önemli bir temel sağlamaktadır. Benzer şekilde çift yönlü akım destinasyon yönetimi ve talep koşulları arasında da vardır.

Entegre modeli, Crouch ve Ritchie’in modelinin aksine rekabete daha gerçekçi bir çerçevede yaklaşır. Bu model farklı gruplar arasında doğrusal- tek bir yön önerir. Crouch ve Ritchie modelinin kaynakları bir grup faktör olarak düşünülürken Entegre

model birincil ve ikincil kaynaklar olarak ikiye ayrılırlar. Entegre modelde talep koşullarının önemi vurgulanır. Destinasyon turizm ürünü gibi geliştirilmelidir ki bu talebi artırsın. Crouch ve Ritchie modeli rekabet faktörlerinde talebi fazlasıyla ihmal etmiştir. Bu model sadece arza odaklanmıştır ve rekabet modeli bundan dolayı tam oturmamıştır

(Omerzel-Gomezelj ve Michalic,2008:295;Armenski ve Marković,2011:59).

Armenskı ve Gomezelj’ e göre (2012) Entegre modeli Crouch ve Ritchie modeline göre destinasyon rekabeti ile ilgili ana elementleri daha gerçekçi bir bakış açısıyla ele alır. Entegre model doğal ve yapay kaynaklar arasında faydalı bir ayrım yapmıştır. Dwyer’e göre (2003) bu model farklı destinasyonların performanslarını karşılaştırarak ölçmek için kullanılır. Entegre modelin yazarlarının amaçlarından biride yöre sakinlerinin sosyo ekonomik gelişimidir. Sosyo ekonomik durumdan türemiş olan ulusal/ bölgesel rekabet göstergeleri makroekonomik değişkenlerin anahtarıdır. Makroekonomik göstergeler ekonomideki verimlilik düzeyi, istihdam seviyeleri, kişi başına düşen gelir, ekonomik büyüme hızı vb. faktörlerdir (Armenskı ve Gomezelj,2012:488).