İSOAT stratejisinin Aşamaları

Okuduğunu anlama becerisine katkıda bulunan İSOAT stratejisi beş aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar:

1. S= Survey (İnceleme): Öğrenci, çalışılan materyale ilişkin bir bakış açısı kazanır. Bunu gerçekleştirmek için giriş ve özet okunur.

2. Q=Question (Soru sorma): Öğrenci, metin hakkında kendisi sorular oluşturur ve oluşturduğu bu soruları kendi kendine sorar.

3. R=Read (Okuma): Öğrenci metinle ilgili soruları cevaplamak için metni okur. Soru sorma aşamasında oluşturduğu sorulara cevaplar arar.

4. R=Recite (Anlatma): Öğrenci metni kendi cümleleriyle anlatır.

5. R=Review (Tekrar etme): Öğrenci sorulara verdiği cevapları doğrulamak için metni gözden geçirir.

1. İnceleme: Bu aşama, öğrencilerin metni kısa bir süre inceledikleri aşamadır. Bu inceleme sürecinde öğrencilerden, metnin genel yapısı, konusu üzerine genel bir düşünce üretmeleri istenir. Bu incelemenin süresi çok uzun olmamalıdır. Beş dakikalık bir süreç inceleme için yeterlidir. İnceleme süreci, metnin okunması aşamasında, olaylar arasında bağlantı kurulmasına yardımcı olacaktır. Bu aşamada ortaya çıkabilecek en önemli sorun, öğrencilerin eski alışkanlıklarından dolayı, metni okumaya çabalamaları olacaktır. Bu sorunun ortaya çıkması için alınacak önlemler stratejinin etkiliği açısından oldukça önemlidir. Bu konuda yapılabilecek en önemli şey, öğrencilerin dikkatini daha çok metnin başlığına çekerek metnin ne anlattığına ilişkin yorum yapmalarını istemektir. Bu alışkanlığın kırılabilmesi için, çok fazla çabaya gereksinim vardır. Öğrencileri sadece başlıklara bakarak, metnin ne anlattığını tahmin etmeye yönlendirmek gerekir. Bu aşama 5 dakikadan fazla sürmemelidir

İnceleme basamağı, daha sonraki basamakların etkili bir şekilde gerçekleşmesini, öğrencilerin ana noktaları saptayabilmelerini ve tekrar okuduklarında fikirlerini kolaylıkla organize edebilmelerini sağlamaktadır. Bu aşama sırasında okuyucu, sonraki aşamaya başlamadan önce, mümkün olduğu kadar bilgiyi hatırlamaya çalışmaya çalışmalı ve bu aşama 5-10 dakikadan fazla sürmemelidir (Barth ve Demirtaş, 1994:54).

(Cain, 1994:65) inceleme aşamasında yapılacak işlemleri şu şekilde sıralamıştır. a) Genel başlığı okuma: Bu aşama, bölümün konusuna odaklanmaya yardım eder.

b) Giriş ya da özeti okuma: Yazarın amacının ne olduğunu ve ana düşünceleri görmeyi sağlar.

c) Her başlığı ve alt başlığı okuma: Okumaya başlamadan önce, bölüm için bir çatı yaratır. Bu çatı düşünceler ve detaylar için bir yapı sağlar.

d) Bölümdeki her bir okuma yardımlarını gözden geçirme: Bölüm amaçlarını, tanımları, grafiksel yardımları ve bölüm sonundaki soruları kapsar. Bu yardımlar, bilgiyi sınıflandırmaya, hatırlamaya ve kavramaya yardım eder 2. Sorgulama: Bu aşamada öğrencinin okuyacağı materyale ilişkin sorular oluşturduğu aşamadır. Öğrencilerden daha çok “5N1K” temelli sorular sorulması beklenir. Bu aşamanın en önemli yönü okuma sürecinde öğrenciyi tamamen aktif hale getirecek aşama olmasıdır. Çünkü bu aşamada oluşturulacak olan sorular okuma aşamasında cevabı aranacak olan sorulardır. Öğrenciler sorular hazırlarken bir yandan da bunların cevaplarını aktif olarak araştırır. Cevap arama etkinliğine bağlı olarak okuma süreci öğrencinin pasif olduğu sıkıcı bir süreç olmaktan çıkacaktır. Bu yolla zihnin okuma süreciyle daha aktif bir şekilde meşgul olması sağlanır (Roberts vd, 2008:63).

3. Okuma: Bu aşamada öğrenci, hazırladığı soruları cevaplamak için, o bölümle ilgili tüm yazılanları okur. Öğrencilerden yalnızca metni okumaları istenir. Öğrenciler okuma sürecinde not almazlar, okuma sürerken, metinle ilgili akıllarına takılan soruları yanıtlamaya çalışırlar. Böylelikle okuma sıkıcı bir iş olmaktan çıkıp aktif bir süreç haline gelir. Bölümü okurken sorular mutlaka akılda olmalıdır. Bu aşama metinde sunulan bilgileri anlamaya ve organize etmeye yardımcı olur. Okunan bölümde, sorulan soruların cevapları bulunmayabilir. Bu yüzden cevaplanamayan sorular, sınıf ortamında tartışılabilir (Cheek ve Cheek, 1984, akt. Tok, 2003:78).

Bu aşamada öğrencilerin oluşturdukları sorulara ilişkin cevaplar metinde yer almayabilir. Bu sorulara ilişkin sınıfta yapılacak bir beyin fırtınası etkinliği öğrencilerin yaratıcı düşünme becerilerine önemli bir katkı sağlayabilir.

4.Anlatma: Anlatma basamağı, ikinci aşamada sorulan soruların, kitaba tam anlamıyla bağlı kalmadan, okunan bilgiler çerçevesinde, cevap verme işleminin gerçekleştirildiği aşamadır. Bu aşamada önemli olan metne bakmadan soruları cevaplamaktır. Öğrenci soruları kitaptaki cümlelerden ziyade kendi cümleleri ile cevaplamaya çalışmalıdır. Eğer bu gerçekleşiyorsa okunan metin anlaşılmış demektir.

Hazırlanan soruların cevaplarını metne bağlı kalmadan verme, bilgiyi ya da soruyu analiz ederken daha eleştirel olmak için okuyucuya yardım edecektir. Bu aşamada cevaplar bireysel olarak verilir (Cheek ve Cheek, 1984; Akt. Tok, 2003:110).

5.Tekrar Etme: Bu noktada, metne tekrar dönülmeli ve ana hatlarıyla tekrar edilmelidir. Böylelikle konunun ana hatları arasında bağlantı kurulabilir, okunan bölümün daha iyi anlaşılması sağlanabilir. Eğer dördüncü aşamada sorulara tam cevap verilmemişse, ilgili bölümlere biraz daha fazla zaman ayrılarak tekrar edilebilir (Usava,1989; Cheek ve Cheek, 1984, akt. Tok, 2003:78).

Konu tamamen okunduktan sonra öğrencilerin ana temalara tekrar göz atmaları, öğrencilere daha iyi bir öğrenme fırsatı verir. Böylece öğrenciler başlıklar arası bağlantıyı kurmaya çalışacaklardır.

Ayrıca Cheek ve Cheek, (1984, Akt: Tok, 2003:111), “Eğer öğrenci okuma materyalini tekrar gözden geçirmezse, daha sonra, yorumlayıcı ve eleştirel okuma gibi üst düzey düşünme becerileri geliştirmek için yardıma ihtiyaç duyabilir.” şeklinde bu adımın önemini vurgulamıştır.

Okuduğunu anlama becerisinin kazandırılmasında şimdiye kadar yapılan uygulamalar, metinlerin okutulup, anlama sorularının cevaplandırılmasını ve okunan metnin anlatılmasını içermektedir. Öğrencilerin sorulara cevap verebilmesi için öğretim uygulanmamaktadır. Metni anlamayı başaran çocuklar sorulara cevap verebilmekte veya metni anlatabilmektedirler. Metni anlamayan çocuklar için öğretim yapılmamaktadır. Ancak, sorulara öğrencilerden hiçbiri cevap veremediğinde, öğretmen doğru cevabı vererek model olmaktadır. Bu model olma şekilleri ise öğrencilerin öğrenmeleri için yeterli sayıda ve sistematik olmadığı için de öğrencilerin metni bağımsız olarak anlaması uzun bir zaman almakta, bireyselleştirmenin yapılmadığı eğitim ortamlarında birçok öğrenci için okuduğunu anlama bir problem olmakta ve bu durum öğrencilerin diğer derslerdeki başarılarını da etkilemektedir. (Özmen, 2001, akt. Duman, 2006:58).

Okuduğunu anlama becerisi her derste etkin olarak kullanılan, üzerinde durulması ve geliştirilmeye çalışılması gereken bir süreçtir. Metni okumaya özel zamanlar ayrılması, öğrencilere okuma, okuduğunu anlama stratejilerinin öğretilmesi, işbirliği içinde çalışmaları için fırsat yaratılması ve onlara okudukları metin üzerinde

çalışmaları için zaman tanınması, okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesinde ortaya konabilecek etkili çalışmalar olarak öne çıkmaktadır (Roberts vd, 2008:65).

Okuduğunu anlama sürecinde inceleme ve soru sorma etkinlikleri, dikkati okuma materyali üzerine çekmekte ve ön bilgileri harekete geçirmektedir. Tekrar et ve gözden geçirme, bilgiyi anlamlandırarak kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçişini sağlamakla birlikte, bilginin kolay bir biçimde geri getirilmesine de (hatırlanmasına) yardım eden önemli etkinliklerdendir (Senemoğlu, 2007:65).

Okuduğunu anlama süreci bilişsel bir süreç olduğu için bu sürecin ya da bu süreçte kullanılacak olan herhangi bir stratejinin öğrencilerin bilişsel farkındalık düzeylerine etkisinin de olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.