İslam felsefe ve prensipleri doğrultusunda, üye ülkelerin ve müslüman toplumların kendi başına ya da birlikte ekonomik kalkınmalarına ve sosyal gelişmelerine katkı sağlamak amacıyla 1974 yılında aralarında Türkiye’nin de bulunduğu Cidde’de toplanan İslam ülkeleri Maliye Bakanları II.
Konferansı’nda İslam Kalkınma Bankası (İKB) Ana Sözleşmesinin kabul edilmesiyle 22 ülke tarafından kurulmuştur. Banka faaliyetlerine 1975 yılında başlamıştır. İKB’na üye olabilmek için öncelikle İslam Kalkınma Teşkilatı üyesi olmak ve Guvernörler Kurul’unun yapılan başvuruyu kabul etmesi gerekmektedir. Banka hesap birimi olarak İslam Dinarını kullanmaktadır. Banka’da en büyük paya sahip ülkeler Arabistan, Kuveyt, Libya, İran ve Türkiyedir. Banka’nın merkezi Cidde’dedir. Banka’nın 56 üyesi vardır.
Bankanın temel fonksiyonları şu şekilde sıralanabilir;
• Üye ülkelerdeki kazançlı projelerin veya kuruluşların sermayelerine ortak olarak kuruluşların işlerlik kazanması, projelerin gelişebilmesi için gereken para ve krediyi sağlamak,
• Üye ülkeler arasındaki ticaretin gelişmesine destek olmak için gerekli girişimlerde bulunmak,
• Üye ülkelere teknik yardım sağlamak, danışmanlık hizmeti vermek,
• Eğitimin öne çıkarılmasına destek sağlamak, araştırma-geliştirme faaliyetlerinde bulunmaktır.
Asya Kalkınma Bankası’nın temel fonksiyonları nelerdir
İKB, üye ülkeler arasındaki ticaretin artırılmasını teşvik etmektedir. İKB, İthalat Ticaret Finansman İşlemleri (ITFC), İslam Bankası Portföyü (IBP) ve Uzun Dönem Ticaret Finansmanı (LTTFS) yoluyla bu teşviği gerçekleştirmektedir. Ayrıca banka, amacı ihracatın ve yatırımların Anlaşma’da belirtilen ticari ve politik risklere karşı sigorta edilmesini sağlamak olan İhracat kredisi ve Yatırım Sigortası için İslami İşbirliği’ni (ICIEC) kurmuştur. Banka sermaye kaynaklarını özel sektör kesimine kullandırarak değerlendirmek için Yatırım Hesabı, İslam Bankası Portföyü ve Birleşik Yatırım Fon’unu kurmuştur.
Banka’nın Finansman Yöntemleri
Proje finansmanı: Uzun vadeli bir finansman imkânıdır. Kredinin vadesi ve ödemesiz dönem yatırım bazında ve yatırımın özelliğine göre belirlenir. Proje finansmanı kamu ve özel sektöre açıktır. Başvuru yapabilmek için yatırım projesi ile birlikte üye ülkelerin Guvernörlerinin kurum/kuruluşu tarafından yapılmaktadır. Banka genellikle faizsiz araçları kullanır. Örneğin; kredi, leasing, taksitli satış, kâr/zarar ortaklığı vb.
Ticaret finansmanı: Banka bu amaçla ithalatın finansmanı programı, ihracatın finansmanı programı, İslami bankalar portföyü, ticari işbirliği geliştirme programı araçlarını uygulamaktadır.
Özel yatırım hesabından finansman: Üye olan ya da olmayan ülkelerdeki müslüman topluluklar için özel yardım projeleri, çeşitli burs programları, teknik işbirliği programı, islam araştırma ve eğitim enstitüsü olanakları söz konusudur.
İslam Kalkınma Banka’sının Organları
Guvernörler Kurulu, her üye ülkenin katıldığı bir asil birde vekil guvernörlerden oluşur. İcra Direktörleri Kurulu, Banka’da en yüksek paya sahip 7 üye ükenin atadığı ve diğer 7’sini Guvernörler Kurul’unun seçerek atadığı toplam 14 üyeden oluşmaktadır. Görev süresi 3 yıldır. Görevi sona erdikten sonra tekrar atanabilir. Başkan, Guvernörler Kurulu tarafından seçilerek 5 yıllığına atanır. Banka’nın hukuki temsilcisidir ve günlük işlerden sorumludur. Başkan’ın üç yardımcısı vardır. Bunlar, Banka’da finansman ve idareden, faaliyetlerden, ticaret ve politika konularından sorumlu olarak çalışırlar. Başkan yardımcıları Başkan’ın tavsiyesi üzerine Guvernörler Kurulu tarafından atanır.
Özet
Dünya bankası’nın başlangıçta Avrupa’nın savaş sonrası koşullarını iyileştirme amacıyla 01-22 Temmuz 1944 tarihleri arasında Bretton woods’ta toplanan Birleşmiş Milletler Para ve Finans Konferansı’nda Uluslararası Para Fonu (IMF) ile birlikte temelleri atılmıştır. Dünya bankası 27 Aralık 1945 yılında üyelerin çoğunluğunun ana sözleşmeyi imzalaması ile çalışmalarına başlamış ve “Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası”
olarak ilk ticari işlemini Faaliyete geçtiği 1946 yılında gerçekleştirmiştir. IBRD’nin öncelikli hedefi uzun vadede yoksulluğun azaltılması ve ekonomik gelişmenin sağlanmasıdır.
Dünya siyaseti ve ekonomisinde paraya olan güvenin tükendiği, ülkelerin yerli paralarını altınla eşit duruma getiremez hale geldiği böylesi krizlerin üstesinden gelebilmek için uluslararası işbirliğinin sağlanması ve bu işbirliğinin de kurumsallaştırılması yolunda adımlar atılmıştır.
Bunlara ilave olarak, dünya ekonomisindeki kâr oranlarının azalması, ülkeler arasındaki gelir farklılıklarının giderek daha fazla hissedilir hale gelmesi gibi nedenlerle küresel ekonomiyi etkileyebilen gelişmiş ülkelerin, daha önce yaşadıkları ve gelecekte de yaşanma riski olan krizleri engelleyebilme ve zamanında tedbirler alabilme düşüncesi daha ciddi girişimlerde bulunulması gerektiğini ortaya koymuştur. IMF, ABD New Hampshire eyaletinin Bretton Woods ketinde 1-22 Temmuz 1944 tarihleri arasında Türkiye’ninde içinde olduğu bir araya gelen 45 ülkenin 27 Aralık 1945’te ana sözleşmeyi imzalamaları ile kurulmuştur. IMF’nin temel amaçları; üye ülkelerin uluslararası parasal işbirliğini sağlamak, dış ödeme açığı olan ülkelere kısa/orta vadeli krediler kullandırmak, uluslararası ticaretin iyileştirilmesi ve ticaretin artırılabilmesi için kolaylıklar sağlamak, döviz kurunun istikrarını korumak bunun için üye ülkeler arasındaki ilişkilerin devamlılığını sağlamak, üye ülkelerin aralarındaki cari ödemelerde çok taraFlı ödemeler yönteminin teşekkül etmesine yardımcı olmak ve uluslararası ticareti geriletebilecek kambiyo kısıtlamalarını ortadan kaldırmak ve ulusal paraların tam konvertibilitesini gerçekleştirmektir, ödemeler bilançosu ya da dış açık konusunda sorunlu üye ülkelerin teminat vermesi durumunda Fon kaynaklarından yararlanmalarına imkân tanımak, üye ülkelere uluslararası mali piyasalarda güvence vererek bu ülkelerin ulusal ya da uluslararası uyulması tasarlanan düzen içindeki
refahlarını riske etmeden cari ödemelerdeki dengesizliklerini ortadan kaldırmaktır.
1980'li yılların sonunda Doğu Avrupa Ülkeleri ile Sovyetler Birliğindeki, ekonomik boyutta serbest piyasa ekonomisine ve siyasal boyutta çoğulcu demokrasiye geçiş sürecinin hızlandığı bir dönemde Türkiye’nin öncülüğünde KEİ tartışılmaya başlanmıştır.
Karadeniz’in barış, istikrar ve beraberinde refah bölgesi olması için siyasal ve ekonomik alanda yeniden yapılanma süreci 1990 yılında Türkiye tarafından başlatılmıştır. KEİ oluşumu bölgesel ekonomik işbirliği girişiminin tanımıdır.
Türkiye'nin öncülüğünde başlayan çalışmalar, 25 Haziran 1992 tarihinde İstanbul'da düzenlenen bir zirve toplantısında KEİ Deklerasyonunun imzalanması ile sonuçlanmış ve örgüt bu tarihte resmen işlerlik kazanmıştır.
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (Economic Cooperation Organisation-ECO), Üye Devletler Türkiye, İran ve Pakistan arasında ekonomik, teknik ve kültürel işbirliğini teşvik etmek amacıyla, 1985 yılında kurulmuş olan bölgesel bir organizasyondur.
Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa Birliği’nin uzun vadeli finansman kuruluşudur. Avrupa Ekonomik Topluluğunu kuran Roma Antlaşması’nın 129. ve 130. Maddeleri gereğince 1958 yılında kurulmuştur. AYB, kâr amacı gütmeyen bir kurum olup, özellikle kalıcı projelerin finansmanını sağlamaktadır. Kamu ve özel sektör kuruluşlarına üstlendikleri güçlü yatırımlar için uzun vadeli finansman sunar.
Kendimizi Sınayalım
1. Dünya Bankası’na yüklenen sorumluluk aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
a. Üye ülkelere ticari bankalardan daha ucuza kredi sağlamak
b. Üye ülkelerin kalkınmasına yardımcı olmak c. Üye ülkelerin kredibilitesini yükseltmek d. Resmi bir kuruluş statüsü kazanmak e. Siyasi ve ekonomik istikrar sağlamak
2. Dünya Bankası’nın sermayesi başlangıçta hangi birim cinsinden belirlenmiştir?
a. SDR b. ABD doları c. Altın d. Sterlin e. Alman Markı
3. Türkiye Dünya Bankası’na kaç yılında üye olmuştur?
4. Aşağıdakilerden hangisi IFC’nin destek vererek ülke kalkınmasına yardımcı olduğu özel sektörün gelişme göstereceği alanlardan biri değildir?
a. Petrol
b. Bilişim teknolojisi c. Endüstri
d. Maden
e. Telekomünikasyon 5. I. Guvernörler Konseyi II.Yönetim Kurulu III. Başkan
Yukarıdakilerden hangileri IMF’i yönetir?
a. Yalnız I b. Yalnız II c. I ve II d. II ve III
6. IMF’in Başkan’ının görev süresi kaç yıldır?
a. 1 b. 2 c. 5 d. 6 e. 7
7. KEİ’nin kuruluşunda aşağıdakilerden hangisi öncü rolü oynamıştır?
8. EİT’nin ekonomik, teknik, kültürel işbirliğini teşvik etmek amacıyla hangi ülkeler arasında kurulduğu aşağıdakilerden hangisinde birlikte, tam ve doğru olarak verilmiştir?
a. Türkiye, İran b. Türkiye, Pakistan c. Pakistan, İran
d. Türkiye, İran ve Pakistan e. Suriye, İran ve Türkiye
9. Avrupa Yatırım Bankası kaç yılında kurulmuştur?
10. AKB’nin kullandırdığı kredilerin kaç yılı ödemesizdir?
Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı
1. a Yanıtınız yanlış ise “Dünya Bankası Kuruluşu ve Amacı” başlıklı konuyu yeniden gözden geçiriniz.
2. b Yanıtınız yanlış ise “Dünya Bankası Sermaye ve Oy Dağılımı” başlıklı konuyu yeniden gözden geçiriniz.
3. e Yanıtınız yanlış ise “Dünya Bankası’nın Üyeleri ve Türkiye İle İlişkileri” başlıklı konuyu yeniden gözden geçiriniz.
4. d Yanıtınız yanlış ise “Uluslararası Finans Kuruluşu ve Üyeleri” başlıklı konuyu yeniden gözden geçiriniz.
5. e Yanıtınız yanlış ise “IMF’in Örgütsel Yapısı” başlıklı konuyu yeniden gözden geçiriniz.
6. c Yanıtınız yanlış ise “IMF’in Örgütsel Yapısı Başkan” başlıklı konuyu yeniden gözden geçiriniz.
7. a Yanıtınız yanlış ise “Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü Kuruluşu ve Amacı” başlıklı konuyu yeniden gözden geçiriniz.
8. d Yanıtınız yanlış ise “Ekonomik İşbirliği Teşkilatı” başlıklı konuyu yeniden gözden geçiriniz.
9. c Yanıtınız yanlış ise “Avrupa Yatırım Bankası Kuruluşu ve Amacı” başlıklı konuyu yeniden gözden geçiriniz.
10. b Yanıtınız yanlış ise “Asya Kalkınma Bankası” başlıklı konuyu yeniden gözden geçiriniz.
Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Sıra Sizde 1
Piyasa rayici üzerinden faiz uygulayarak kullandırdığı kredilerin faiz geliri, tahsis edildiği halde henüz borçlusu tarafından kullanılmayan kredilerde “Taahhüt Komisyonu” olarak %075 oranında uygulanan faiz geliri, mevzuatı gereğince sermaye payı sahibi ülkelere dağıtılmadığı için finansman kaynağı olan bankanın elde ettiği kârı, bankanın elindeki kaynakları çeşitli hisse senedi bono ve tahvil piyasalarında değerlendirerek elde ettiği gelir Banka’nın finansman kaynaklarıdır.
Sıra Sizde 2
Sistem değişim kolaylığı, Petrol kolaylığı ve Acil yardımdır.
Sıra Sizde 3
KEİ’ne üye ülkelerin önemli bir bölümünün çeşitli ekonomik düzenlemelere sahip olması, birbirlerinden ayrı ekonomik donelere, kavramlara, tariflere, sınıflamalara ve çeşitli ulusal muhasebe sistemlerine sahip olması, ticari ve finansal mevzuatta boşluklar bulunması, finansal olanakların sınırlı olması, dış ticaretin henüz serbest döviz ile yapılmaması, üye ülke paralarının konvertibl olmamasıdır.
Sıra Sizde 4
EİT’nin faaliyet alanları; Ticaret ve yatırım, ulaştırma ve telekomünikasyon, enerji, doğal kaynaklar ve çevre, tarım, sanayi ve turizm, insan kaynakları ve sürdürülebilir kalkınma,proje ve ekonomik araştırmalar, istatistik ve uluslararası ilişkilerdir.
Sıra Sizde 5
Bankanın Asya ülkesi dışında üyeleri arasında ABD, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Norveç, İsviçre sayılabilir.
Sıra Sizde 6
Üye ülkelerdeki kazançlı projelerin veya kuruluşların sermayelerine ortak olarak kuruluşların işleyebilmesi, projelerin gelişebilmesi için gereken para ve krediyi sağlamak, üye ülkeler arasındaki ticaretin gelişmesine destek olmak için gerekli girişimlerde bulunmak, üye ülkelere teknik yardım sağlamak, danışmanlık hizmeti vermek, eğitimin öne çıkarılmasına destek sağlamak, araştırma-geliştirme faaliyetlerinde bulunmaktır.
Yararlanılan Kaynaklar
Karagül, M. (2010). Uluslararası İktisadi Örgütler ve Azgelişmiş Ülkeler. Ankara, Nobel Yayın Dağıtım Tic.Ltd.Şti.
Seyidoğlu, H. (2001). Uluslararası Finans,(3.Basım) İstanbul, Güzem Yayınları.
Karluk, R. (2007). Küreselleşen Dünyada Uluslararası Kuruluşlar,(6.Basım) İstanbul, Beta Basım Yayım Dağıtım Aş.
Oktay, N. (2010). Dış Ticarete Giriş,(2.Basım) Eskişehir, TC Anadolu Üniversitesi Yayın no:194.
Başoğlu, U. ve diğerleri. (1999). Dünya Ekonomisi, Bursa, Ezgi Kitapevi
Sönmez, S. (1998). Dünya Ekonomisinde Dönüşüm, Ankara, İmge Kitapevi.
Sugözü, İ.H. (2010). Devlet Borçları IMF-Dünya Bankası ve Türkiye, Ankara, Nobel Yayım Dağıtım Ltd.Şti.
Ateş, A. (1995). Karadeniz Ekonomik İşbirliği ve Türkiye, İstanbul, Harb Akademileri Basım evi.
Karluk, R. (2009). Uluslararası Ekonomi (9.Basım), İstanbul, Beta Basım Aş.
Ünsal, F. (1997). Avrupa Yatırım Bankası, İstanbul, İstanbul Ticaret Odası Yayın no:1997-66.
Cingi, S. (1984). Avrupa Yatırım Bankası ve Türkiye ile İlişkileri, Ankara Ankara Ticaret Odası Yayınları 1984/2 500.