İpucunun Sistematik Olarak Geri Çekilmesi İşlem Sürec

İpucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreciyle öğretim, bireyin doğru tepkide bulunmasını sağlayan ipucu sunulmasıyla öğretime başlanarak, ipucunun giderek azaltılarak ortadan kaldırılması olarak tanımlanır. Başlangıçta, birey üzerinde en fazla kontrol gerektiren ipucu, birey belli bir ölçütü karşılar düzeyde performans sergileyinceye kadar ana yönergeyle eş zamanlı olarak sunulur. Belirlenen düzeyde ölçüt karşılandıktan sonra ise, birey üzerinde daha az kontrol gerektiren ipucunun sunulmasına geçilir. Birey, ana yönergeye bağımsız olarak doğru tepkide bulununcaya kadar bu sürece devam edilir. İpucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreciyle yapılan öğretimde, ipucunun geri çekilme süreci zaman bağlamında ya da tamamen ortadan kaldırılma şeklinde olmamaktadır. İpucunun geri çekilmesi ipucunun tür, miktar ya da her ikisinin birlikte çekilmesi biçiminde gerçekleştirilerek, öğrencinin bağımsızlığa ulaşması hedeflenmektedir (Cooper vd., 1987; Ault vd., 1989; McDonnell ve Ferguson, 1989; Wolery vd., 1992; Varol, 1996; Tekin-İftar ve Kırcaali-İftar, 2004; Varol, 2005).

İpucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem sürecine göre öğretimin etkili bir biçimde yapılabilmesi için; a)hedef davranış belirlenmeli ve tanımlanmalı, b)ana yönerge belirlenmeli, c)İpucunun sistematik olarak geri çekilme basamakları belirlenmeli, d)ipucu sunulduktan sonra, öğrencinin tepkide bulunması için ne kadar süre verileceği belirlenmeli, e)bir sonraki ipucu düzeyine geçiş ölçütünün ne olacağına karar verilmeli, f)öğrenci davranışlarına ne şekilde tepkide bulunulacağı belirlenmeli, g)öğretim sırasında öğrenci tepkilerinin ne şekilde kaydedileceği belirlenmelidir. Ayrıca, uygulama sırasında kayıt tutulmalı ve bireyin gösterdiği performansa göre gerektiğinde değişiklikler yapılmalıdır (Wolery vd., 1992; Tekin- İftar ve Kırcaali-İftar, 2004; Varol, 2005).

2.6.1.2.1. Hedef Davranışı Belirleme ve Tanımlama

İpucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem sürecinin etkili bir biçimde uygulanabilmesi için, öğretilecek olan davranışın gözlenebilir ve ölçülebilir

olmasının yanı sıra, tek basamaklı mı yoksa zincirleme bir beceri olup olmadığına karar verilmelidir. Eğer öğretilecek beceri zincirleme bir beceri ise amaçların tüm beceri, ileri zincirleme ve tersine zincirleme yaklaşımlarından hangisine göre düzenleneceği planlanmalıdır (Wolery vd., 1992; Tekin-İftar ve Kırcaali-İftar, 2004; Varol, 2005).

Bu araştırmada amaçlar, tüm beceri yaklaşımına göre düzenlenmiştir.

2.6.1.2.2. Becerinin Ana Yönergesini Belirleme

Becerinin ana yönergesi, öğrencinin beceriyi gerçekleştirmesi için verilen yönergedir ( Varol, 2005).

Araştırmada, “Katlı kumaşa teğel yapma becerisi için “teğel yap”, hazır çorba pişirme becerisi için ise “çorba pişir” ana yönergeleri belirlenmiştir.

2.6.1.2.3.İpucunun Sistematik Olarak Geri Çekilme Basamaklarının Belirlenmesi

İpucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem sürecine göre öğretimin etkili bir biçimde yapılabilmesi için, ipucunun sistematik olarak geri çekilme basamaklarının belirlenmesi gerekmektedir. Yani ipucunun yalnız türünde mi, miktarında mı yoksa hem türünde hem miktarında mı geri çekim yapılacağına ve kaç aşamada geri çekileceğine karar verilmelidir (Varol, 2005).

Bu araştırmada, model olma ipucu, sözel ipucu ile birlikte kullanılmış ve öğretim süreci içinde model olunan hareket geri çekilerek, öğrencinin sadece sözel ipucu ile hareketi yapması sağlanmıştır. Daha sonra sözel ipucu geri çekilerek, öğrencinin beceri basamaklarını bağımsız olarak gerçekleştirmesi beklenmiştir. Böylece, model olma ipucu hem tür hem miktar olarak altı aşamada geri çekilmiştir.

2.6.1.2.4.İpucu Sunulduktan Sonra Öğrencinin Tepkide Bulunması İçin Ne Kadar Süre Verileceğinin Belirlenmesi

İpucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreciyle öğretim yapılırken, ipucu sunulduktan sonra öğrenciye tepkide bulunması için, her defasında bir süre tanınır. Ancak, bu sürenin tüm öğretim süresi boyunca aynı olmasına dikkat edilmelidir. Bu süre ise, öğrenciye ve öğretilecek becerinin özelliklerine göre değişebilir. Ancak, öğretimde fiziksel yardım ipucu kullanılıyorsa, öğrenciye yanıt aralığı süresi tanınmasına gerek kalmamaktadır (Wolery vd., 1992, Tekin-iftar ve Kırcaali-iftar, 2004).

Araştırmada, ipucu sunulduktan sonra öğrencinin tepkide bulunması için verilen süre en fazla dört saniye olarak belirlenmiştir

2.6.1.2.5. Bir Sonraki Sırada Yer Alan İpucuna Geçiş Ölçütünün Ne Olacağına Karar Verme

İpucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreci ile öğretim yapılırken, bir sonraki aşamada yer alan ipucu düzeyine geçiş ölçütü belirlemede, öğrencinin bir önceki ipucuyla sunulan öğretimde sergilediği performansına bakılarak karar verilebilir. Bir sonraki sırada yer alan daha az kontrol gerektiren ipucu düzeyine geçiş kararı verirken, öğrencinin bir önceki sırada yer alan daha fazla kontrol gerektiren ipucu düzeyinde gösterdiği doğruluk yüzdesinin altına inmemesi gerekir. Ayrıca, bir sonraki aşamada yer alan ipucu düzeyine geçme kararını vermek ve daha az kontrol gerektiren ipucunun sunulduğu öğretim oturumlarında öğrencinin performansını değerlendirmek için, öğrenci haftada bir, her iki oturumda bir ya da belli sayıda öğretim süreci geçtikten sonra değerlendirilebilir (Wolery vd., 1992; Tekin-İftar ve Kırcaali-İftar, 2004 ).

Araştırmada, ipucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreciyle öğretim yapılan öğretim oturumlarına, model olma ipucunun birinci aşaması olan beceri basamağının tamamının açıklanarak yapılmasını içeren öğretim sürecinin

sunulmasıyla başlanılmıştır. Eğer öğrenci verilen ipucu ile beceri basamaklarını doğru bir şekilde tamamlarsa, bir sonraki öğretim sürecinde, bir sonraki aşamada yer alan ipucu düzeyi sunulmuştur.

Model olunan hareket üç aşamada geri çekilerek, öğrencinin beceri basamağını sözel ipucu ile yapar hale gelmesi sağlandıktan sonra, sözel ipucunun sunulduğu öğretim süreçlerine yer verilmiştir. Ancak, sözel ipucu verilmeden önce, deneklere becerinin ana yönergesi verilmiş ve ipucu sunulmadan deneklerin beceri basamaklarını gerçekleştirmelerine fırsat verilerek yoklama yapılmıştır.

2.6.1.2.6. Öğrenci Davranışlarına Ne Şekilde Tepkide Bulunacağını Belirleme

İpucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreci ile öğretim yapılırken; a) ipucundan önce doğru tepki b) ipucundan sonra doğru tepki c) ipucundan önce yanlış tepki d) ipucundan sonra yanlış tepki ve e) tepkide bulunmama olmak üzere beş tür öğrenci tepkisi görülebilmektedir (Wolery vd., 1992; Tekin-İftar ve Kırcaali- İftar, 2004 ; Varol, 2005).

İpucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreci ile öğretim sırasında, öğrencinin ipuçsuz ve ipucunun varlığında tüm doğru tepkileri anında ve betimlenerek pekiştirilmelidir (Wolery vd., 1992; Tekin-iftar ve Kırcaali-iftar, 2004; Varol, 2005). Öğrenci yanlış tepki verdiğinde ise, öğrencinin yanlış tepkilerini görmezden gelip, ipucunu tekrar vermek en iyi yol olmaktadır (Varol, 2005).

Araştırmada, denek ipucundan önce ve sonra doğru tepki verdiğinde anında ve betimlenerek pekiştirilmiş, ipucundan önce ve sonra yanlış tepki verdiğinde, deneğe beklemesi gerektiği söylenip, ipucu tekrar sunulmuş ve doğru tepki verdiğinde hemen pekiştirilmiştir. Denek tepki vermediğinde ise, dikkati çalışmaya çekilip, ipucu tekrar sunulmuş ve doğru tepki verdiğinde yine pekiştirilmiştir.

2.6.1.2.7. Öğretim Sırasında Öğrenci Davranışlarının Ne Şekilde Kaydedileceğinin Belirlenmesi

İpucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreciyle öğretim yaparken, öğrencinin verdiği tepkileri kaydetmek için veri kayıt formu geliştirilmelidir. Veri kayıt formu, öğrenci bilgileri, becerinin basamakları, ipucu hiyerarşisinde yer alacak ipucu düzeyleri , öğrencinin verebileceği olası tepkiler, öğrenci tepkilerinin yüzdesine yönelik hesaplamaların yer aldığı bölümleri içerecek şekilde düzenlenirse, bu bilgiler öğretmene, uyguladığı programın etkisini gözlemleme fırsatı vermektedir (Wolery vd., 1992).

Araştırmada ipucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreciyle gerçekleştirilen öğretim süreçlerinde öğrencilerin ilerlemelerini kaydetmek üzere ilerleme kayıt çizelgesi geliştirilmiştir.

2.6.1.2.8. Uygulama, Kayıt Tutma ve Bireyin Gösterdiği Performansa Göre Değişiklikler Yapma

Uygulama aşamasında günlük kayıt tutma ve sonrasında bu verileri grafikleştirme, öğretmene, öğrencinin performansını görme ve bu performansa göre öğretim sürecinde değişiklikler yapıp yapmama kararını vermede yardımcı olmaktadır (Wolery vd., 1992; Tekin-İftar ve Kırcaali-İftar, 2004 ).

Araştırmada, ipucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreciyle öğretim yapılırken öğretim boyunca deneğin verdiği tepkiler, ilerleme kayıt çizelgesine ilgili sütunun altına hemen işaretlenmiştir.