Günümüzde bilişim açısından yaşanan gelişmelerin temelinde bilgisayarın yaygınlaşması yatmaktadır. Dijital okuryazarlığın artışı, küreselleşen dünyada, eğitim, ticaret ve çalışma hayatının yeniden yapılanmasına neden olmuştur. Temelleri 1969’da atılan internet, 1989’dan itibaren worldwideweb (www) olarak geniş bir kullanıcı kitlesine ulaşmıştır. Sonuç olarak, internet her türlü bilgiye anında ulaşmayı sağlayan, Görsel Okuryazarlığın küresel belleğine dönüşmüştür.
Yapay Zekâ ve robotik sistemlerin yaygınlaşması IV. Sanayi Devriminin ilk işaretleri olmuştur. Günümüzde Sanal Gerçeklik (Virtual Reality, VR) ve Destekli/Artırılmış Gerçeklik (Augmented Reality, AR) teknolojileri eğitim, sinema, bilgisayar oyunları ve reklam alanlarını etkilemeye başlamıştır. Beden Dışı Zeki Sistemler, bilgisayar ve akıllı telefonlar üzerinden yaygın olarak kullanılmaktadır. Endüstriyel tasarım da her ürünün değerine katkı yapmaktadır. Sanat, spor ve sağlık alanlarında Hareket Algılama (Motion Capture) teknolojileri kullanılmaktadır. Bu teknolojiler geleceğin Görsel Okuryazarlığını tanımlayacak gibi görünüyor.
Karanlık fabrikalar olarak tanımlanan, içerisinde insanların çalışmadığı, robot fabrikalar tasarlanmaya başlanmıştır. Artık, IV. Sanayi Devriminin içine girildiği düşünülmektedir.
Bu dönemde de hala büyük bina yarışı devam etmektedir. Son yıllarda özellikle de Asya’da yapılan binalar (828 metre Burç Halife Binası, Dubai) öne çıkmaktadır.
Günümüzde görsel sanatların yaşamın her alanına girdiğini görüyoruz. Bu şekilde gittikçe renklenerek zenginleşen bir görsel dünya oluşuyor. İnsanların bedenlerinde artan dövmeler, takılar, renkli giyecekler ve görsel eserlerle işyerlerinin ve yaşam alanlarının donatıldığı görülüyor. Bedenlerin sergilendiği (Body Art) performanslar ve protestolar da gündeme geliyor. Özellikle çocuklara dönük olarak başlayan video oyunları artık genç ve yetişkinlere de hitap ediyor. Şehir duvarlarında büyük boyutlu afişler ve büyük ekranlar kadar gökyüzüne taşınan görseller de yaygınlaşıyor. Görsel Okuryazarlık her yere ulaşıyor.
151
Artan sosyal medya kullanımı ile, emojiler hiyeroglifi anımsatacak şekilde iletişimde kullanılıyor. Ayrıca, Banksy gibi sanatçılar sokaklarda duvar resimlerinin yaygınlaşmasına neden oluyor. Böylece mağaralarda Görsel İletişim hareketini başlatan duvar resimlerinin ve hiyeroglifin günümüzde de öne çıktığı söylenebilir.
Özetle, Soğuk Savaş’tan sonraki gelişmelerin temelinde bilgisayarın küçülerek ve ucuzlayarak yaygınlaşması yatmaktadır. Dijital okuryazarlığın artışı ile küreselleşen dünyada, eğitim, ticaret ve çalışma hayatı elektronik ortamda yapılanmaktadır. İnternet, küresel bilgi birikimine insanların kolay ve hızlı bir şekilde ulaşmasına imkan verirken, siber güvenlik sorunları yaratmaya başlamıştır. Hızla gelişen Asya ülkeleri, dünyanın merkezinin Atlantik Okyanusundan Pasifik Okyanusuna kaymasına neden olmaktadır. Kuzey ve Güney Amerika ülkeleri yanında Çin, Hindistan, Japonya, Kore ve Rusya gibi Asya ülkeleri ile Avustralya’nın oluşturduğu bu yeni merkezin, IV. Sanayi Devriminde önemli rol oynaması beklenmelidir.
152 Tablo 7.9: İnternet Dönemi’ne Ait Örnek Eserler
S T RA T E Jİ K ODAKL AR IX AÇIKLAMA 1990-? DÜNYA GÖRSEL YENİLİK İNTERNET Deneysel Dünyaya Bakış
Deneysel Eser: Emoji Japoncada resimli sembol (Pictograph) veya ideogram anlamına gelmektedir. Sosyal medyada hiyerogliflerin dönüşünü temsil eden emojiler, giderek yaygınlaşmaktadır. (Danesi, 2016)
Kurumsal Dünyaya Bakış
Kurumsal Eser: 2016’da Ai Wei Wei Berlin Sanat Müzesi’ni 14000 cankurtaran Yeleği ile kapladı. Bu yelekler Yunan adaları civarında atılmış olarak bulunmuştu. Kendisi de göç etmek zorunda kalan bir sanatçı olduğu için dönemin ruhunu yansıtmaktadır. (Said-Moorhouse, 2016)
Duygusal Dünyaya Bakış
Duygusal Eser: Göçmen çocukların dramını temsil eden Aylan Kurdi Fotoğrafı Nilüfer Demir tarafından 2015’te çekildi.
Türkiye Sahillerinde cesedi buluna Aylan Kurdi’nin bu fotoğrafı bütün dünyada göçmen çocuklar için duygusal bir sembole dönüştü. (Withnall , 2015)
Bedensel Dünyadan Erkeğe Bakış
Erkek Bedensel Eser: Banksy tarafından yapılan Çiçek Atan Adam ( Flower Thrower, Kudüs Duvar Resmi, 2005) duvar resmine dönüşü ifade etmektedir. (Richardson, 2015)
Bedensel Dünyadan Kadına Bakış
Kadın Bedensel Eser: Günümüzde kadın bedeninin süslenmesinde makyaj kadar artık dövme de yer almaktadır. 2007’de çekilen fotoğrafta görüldüğü üzere, Angelina Jolie gibi tanınmış bir kadın da bu süslemeyi yaptırmıştır. (Levy J. , 2008) s.32
Maddesel Dünyaya Bakış
Maddesel Eser: Damien Hirst tarafından 1993’te yapılan formaldehit banyosundaki ikiye kesilmiş inek ve buzağı Anne ve Çocuk Ayrılmış olarak tanımlanmıştı. İnek iki parça : 190 x 322,5 x 109 cm , Buzağı iki parça: 102,9 x 168,9 x 62,5 cm, Astrup Fearnley Müzesi, Oslo, Norveç, (Dery, 2007)
153
8 GÖRSEL SANATIN PERİYODİK TABLOSU
Daha önceki bölümlerde incelenen her bir Görsel İletişim periyodunda ortaya çıkan eserler, insan beynindeki modüllere göre kategorize edilmişti. Bu amaçla seçilen eserleri, tarihsel süreçte birlikte incelemekte yarar olacaktır. Böylece, her bir kategoriye ait eserlerin, tarih boyunca gelişen bir zincirin parçası olarak görülmesi mümkün olacaktır. Bu maksatla her bir dönem için seçilen eserler yan yana geldiğinde oluşan tablo aşağıda tartışılacaktır. (Bakınız Tablo 8.1).
İlk insanların, kültürel birikimlerini sonraki nesillere aktarırken, dönemin Görsel Okuryazarlığını yansıtan eserlerden yararlandıkları görülmektedir. Ayrıca, Romalılar tarafından Yunan eserlerinin kopyalanması suretiyle çoğaltılmaları örneğinde olduğu gibi kültürel miras geleceğe taşınmaktadır. Bu nedenlerle, görsel eserlerin güncel olduğu kadar tarihsel işlevi de göz önünde bulundurulmalıdır.
Bu tez çalışmasında, Görsel Sanatın Periyodik Tablosu oluşturmak amacıyla, Taş Devri’nden başlayarak beş ayrı bakış açısına hitap eden eserlerin beş ayrı kanaldan yürüyüşü tartışılacaktır. (Bakınız
Tablo 8.1). Burada bir istisna olarak, bedensel dünyaya bakışta kadın ve erkek bedenlerine farklı bakış nedeniyle, onlar iki ayrı kategoride incelenecektir. Dolayısı ile her bir dönemden altı eser seçilmiştir.
Yukarıda bahsedilen dokuz farklı Görsel İletişim döneminde; sanatsal, bilimsel ve teknolojik gelişmelere ait özellikler, yani Zamanın Ruhu (Zeitgeist) her bir döneme ait eserlere yansımaktadır. Öte yandan, aynı dönemde farklı kültürel birikime sahip toplulukların aynı kavrama farklı anlamlar yüklediği de göz ardı edilemez. Örneğin, ejderha; Çin’de baharın müjdecisi ve Buda’nın koruyucusu olarak olumlu gözle görülürken, Hristiyanlar tarafından şeytanı temsil eden bir sembol olarak
154
algılanmaktadır. (Shimamura, 2013) s.167. Ayrıca, aynı dönemde yaşayan toplumların Görsel Okuryazarlık açısından farklı gelişmişlik seviyelerinde olduğu da yadsınamaz.
155 Tablo 8.1: Görsel Sanatın Periyodik Tablosu
GÖRSEL İLETİŞİM PERİYOTLARI
S T RA T E Jİ K ODAKL AR
I II III IV V VI VII VIII IX
DÖNEM TAŞ DEVRİ SÜMER-MISIR- ASUR
YUNAN- ROMA
İSLAM GÜNEY AVRUPA KUZEY AVRUPA
AVRUPA VE AMERİKA
AMERİKA DÜNYA GÖRSEL
YENİLİK DUVAR RESMİ
HİYEROGLİF YAZISI FONETİK- ALFABE EL YAZMASI KİTAP MATBAA
FOTOĞRAF SİNEMA TELEVİZYON İNTERNET Deneysel Dünyaya Bakış Kurumsal Dünyaya Bakış Duygusal Dünyaya Bakış Bedensel Dünyadan Erkeğe Bakış Bedensel Dünyadan Kadına Bakış Maddesel Dünyaya Bakış
156