Sınıflandırılmış etkenler listesi, sağlıklı çalışanlarda o etkenlerin yaptıkları etkilere dayandırılmıştır. Önceden var olan bir hastalık, ilaç kullanımı, kazanılmış bağışıklık, gebelik veya emzirme gibi özel durumlardaki etkiler dikkate alınmamıştır.
Tablo 7. Bakteriler ve benzeri organizmalardan bazılarının risk grupları
Biyolojik Etken Sınıflandırma Açıklama
Bordetella pertussis 2 V**
Borrelia spp (Lyme etkeni) 3
Brucella 3 Clostridium tetani 2 T*** , V Corynebacterium diphteria 2 T, V Francisella tularensis 3 Mycobacterium tuberculosis 3 V Neisseria meningitidis 2 V Rickettsia typhi 3 Rickettsia prowazekii 3 Salmonella Typhi 3(**)* V Yersinia pestis 3 V
* (**): Genel olarak hava yoluyla bulaşıcı olmadıklarından çalışanlar için sınırlı
enfeksiyon riski taşır.
28
Bakterileri ve benzeri organizmalardan bazılarına ait risk grupları Tablo 7’de gösterilmiş olup; Grup 4 etken bulunmamaktadır. Brucella, Yersinia ve M.tuberculosis sık karşılaşılan ve bulaşın yüksek olduğu Grup 3 etkenlerdendir.
Tablo 8. Virüslerden bazılarının risk grupları
Biyolojik Etken Sınıflandırma Açıklama
KKHA(Kırım-Kongo) 4 HCV 3(**)* D** HBV 3(**) D,V İnfluenza virüsleri 2 V*** Measles (Kızamık) 2 V Mumps (Kabakulak) 2 V HAV 2 V Poliovirüs 2 V Variola(çiçek) 4 V HIV 3(**) D
* (**): Genel olarak hava yoluyla bulaşıcı olmadıklarından çalışanlar için sınırlı
enfeksiyon riski taşır.
** D : Maruziyetten sonra kayıtları 15 yıldan fazla saklanması gerekir. *** V : Etkili aşısı bulunmaktadır.
Virüslerden bazılarına ait risk grupları Tablo 8’de gösterilmiştir. Virüslerden KKHA etkeni ve çiçek etkeni Grup 4’tür. Grup 3 etkenlerininde hava yoluyla bulaşı sınırlıdır.
Tablo 9. Parazitlerden bazılarının risk grupları
Biyolojik Etken Sınıflandırma Açıklama
Ascaris lumbricoides 2 A**
Echinococcus türleri 3(**)*
Leishmania donovani 3(**)
Plasmodium falciparum 3(**)
Taenia solium 3(**)
* (**): Genel olarak hava yoluyla bulaşıcı olmadıklarından çalışanlar için sınırlı
enfeksiyon riski taşır.
29
Parazitlerden bazılarının risk grupları Tablo 9’da gösterilmiştir. Grup 4 etken parazitlerde bulunmamaktadır. Grup 3 etkenlerinin de hava yoluyla bulaşı sınırlıdır.
Tablo 10. Mantarlardan bazılarının risk grupları
Biyolojik Etken Sınıflandırma Açıklama
Blastomyces dermatitidis 3
Candida albicans 2 A*
Histoplasma capsulatum 3
Coccidioides immitis 3
* A: Olası alerjik etkileri olabilen.
Mantarlardan bazılarının risk grupları Tablo 10’da gösterilmiştir. Grup 4 etken bulunmamaktadır. Sık karşılaşılan Grup 3 etkenler Blastomyces dermatitidis, Histoplasma
capsulatum ve Coccidioides immitis’tir.
Risk değerlendirmesi yaparken, çalışanın maruziyetinin türü, düzeyi, ve süresi belirlenir. Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyet söz konusu olduğunda, zararlı biyolojik etkenler göz önünde bulundurulur. Biyolojik etkenlerin risk değerlendirmesi yaparken biyolojik etkenin sınıflandırılması, çalışanlarda ortaya çıkabilecek alerjik etkiler, toksik etkiler ve hastalıklar göz önünde bulundurulmalıdır (53).
Biyolojik etkenlere maruziyet risklerinin önlenmesinde, hijyen ve kişisel korunmada aşağıdaki önlemler alınmalıdır (53).
- Biyolojik etkenlerin olduğu çalışma alanlarında yiyip içme engellenir.
- Çalışanlar uygun koruyucu giysi (önlük, eldiven, gerekiyorsa maske, gözlük vb.) kullanması sağlanır.
- Göz yıkama sıvıları ve cilt antiseptikleri de dahil uygun ve yeterli temizlik malzemesi bulunan yıkanma ve tuvalet imkanı sağlanır.
- Kirlenmiş olabilecek iş giysileri ve koruyucu ekipman, çalışma ortamından ayrılırken çıkarılır ve diğer giysilerden ayrı bir yerde saklanır.
Etkenlerle çalışmaya başlamadan önce, çalışanlar olası sağlık riskleri, maruziyeti önlemek ve alınacak önlemler, hijyen gerekleri, koruyucu donanım ve giysilerin kullanımı ve giyilmesi konularında eğitimi işveren verir ya da verdirir. İşveren ayrıca ciddi bir kaza veya olay durumunda veya grup 4 biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda, işyerinde asgari takip
30
edilecek prosedürleri içeren yazılı talimatları sağlar ve mümkün olduğu yerlerde uyarıları görünür şekilde asar (53).
İşverenler, grup 3 ve/veya grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutar. Bu kayıtlar maruziyet sona erdikten sonra, en az 15 yıl saklanır. Ancak kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olabilen, uzun kuluçka dönemi olan, tedaviye rağmen uzun süreler tekrarlayan ya da ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara neden olan biyolojik etkenlere maruziyet sonrası kayıtlar, en az 40 yıl saklanır. Örnek: Tbc (53).
Maruz kaldıkları veya kalmış olabilecekleri biyolojik etkene karşı, henüz bağışıklığı olmayan çalışanlar için uygun aşılar, işverence yapılır. Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm vakaları Bakanlığa bildirilir (53).
Araştırma, geliştirme, öğretim veya tanı amacıyla grup 2, grup 3 ve grup 4 biyolojik etkenlerle çalışmaların yürütüldüğü laboratuvarlarda, enfeksiyon riskini asgariye indirmek için risk grubunda göre aşağıdaki önlemler alınır (Tablo 11) (53).
Tablo 11. Biyolojik etken gruplarına göre korunma önlemlerinden bazıları
Koruma Önlemleri Koruma Düzeyleri
2 3 4
Çalışma yerine giren ve çıkan hava HEPA veya benzeri filtrelerle filtre edilecektir. Gerekmez Zorunlu, çıkan havada Zorunlu, çıkan ve giren havada Çalışma yerine yalnızca görevli
çalışanların girmesine izin verilecektir.
Önerilir Zorunlu Zorunlu, hava sızdırmaz
araç ile Özel dezenfeksiyon yöntemleri. Zorunlu Zorunlu Zorunlu Etkili vektör kontrolü. Önerilir Zorunlu Zorunlu Temizlemesi kolay ve su geçirmez
yüzeyler. Zorunlu, tezgah ve iş masaları için Zorunlu, Tezgah/Zemin Zorunlu, tezgah, yer, duvar,tavan için Asit, alkali, çözücü ve dezenfektanlara
dayanıklı yüzeyler.
Önerilir Zorunlu Zorunlu
Biyolojik etken için güvenli depolama. Zorunlu Zorunlu Zorunlu,
31 Delici kesici alet yaralanmaları
Sağlık çalışanları çalışma ortamında, hasta vücudu kaynaklı birçok enfeksiyon açısından risk altındadır. Kanla bulaşan enfeksiyonlar sıklıkları ve yarattıkları kronik etkileri bakımından özel bir öneme sahiptir. Kan ve vücut sıvılarıyla temas etme ihtimali olan sağlık personelinin tamamı, özel risk grubundayken idareci, kayıt ve arşiv memuru, sekreter gibi personel toplumdan farklı bir riske sahip değildir. Kan yoluyla bulaşabilen hastalıklar açısından bulaştırma riski olan vücut sıvıları; kan, plevra, genital sekresyonlar, perikard, beyin omurilik sıvısı (BOS), periton, sinovyal ve amnion sıvılarıdır (54). Hemşireler çalışma ortamındaki kesici delici aletlerle yaralanma riski en yüksek olan sağlık personeli grubudur (55-61). Gece vardiyasında çalışma ve uykusuzluk delici kesici aletlerle yaralanma riskini arttırmaktadır (62). Deneyimsizlik, öğrencilerde ve yeni mezunlardaki yaralanma riskini artmaktadır (63). Çalışma yaşamındaki delici kesici alet yaralanmaları, toksik ajanlara maruziyet (örnek: sitotoksik ajanlar) ve kanla taşınan virüslerin geçiş ihtimali, psikolojik etkiler ve fiziksel yaralanmalarla ilgili riskleri klinik olarak gösterilmiştir. Sağlık çalışanlarının mesleki temaslarından biri perkütan yoldur. Perkütan yolla yaralanma; enjektör, bistüri ve diğer delici kesici aletlerin batması ya da cildin kesilmesi, soyulması gibi nedenlerle cilt bütünlüğünün bozulmasıdır (55). Sağlık çalışanlarının işyeriyle ilişkili tüm yaralanmalarının % 42 ile % 74’ü, iğne batması yaralanması şeklinde raporlanmıştır (56,61). Delici kesici alet yaralanmaları, çoğunlukla tek kullanımlık enjektörlerle gerçekleşmektedir (55,56,58,61,62,64). Delici kesici aletle yaralanan sağlık çalışanlarının çoğu, ilgili birime başvurmamakta ve yaralanma rapor edilmemektedir. (55,57,58,60-62). Sağlık çalışanlarının % 48,6’sı, rapor etmesi gerektiğini bilmemektedir (58). Sağlık çalışanlarının % 65,4 - 79,1’i tüm çalışma yaşamı boyunca, en az bir kere delici kesici aletle yaralandığı saptanmıştır (55,57,58,65). Çeşitli prospektif çalışmalarda, tıbbi girişimlerde % 3-50 oranında kanla temas olduğu gösterilmiştir (57). Delici kesici alet yaralanmaları genelde, HBV, HCV ve HIV’in mesleki geçişiyle ilişkilendirilse de, yirmiden fazla patojenin geçişiyle ilişkili olabilmektedir (56,60,61,66). Delici kesici alet yaralanmaları sonucu hastalardan virüs geçişi oranları; HBV (% 6-30), HCV (% 2) ve HIV (% 0,3) şeklindedir (56,59,61,64,66). Viral hepatitlerden HBV, infeksiyonu bulaşma riski en yüksek olanıdır. Bulaştırma açısından daha riskli olanlar kanında HBe antijeni (HBeAg) ya da HBV DNA’sı saptanan hastalardır. Kanında yüzey antijenine karşı gelişmiş antikor (HBsAb) bulunanlar, HBV ve HDV (delta virüs)’e karşı bağışıktırlar ve başkalarını infekte edemezler (54). Temasların çoğunda enfeksiyon gelişmemektedir. Enfeksiyon riskini; temas yolu, patojen, temas sırasındaki virüsün yoğunluğu ve temas edilen
32
kan miktarı belirlemektedir (55,57,59). Ayrıca iğne çapı arttıkça ve yara derinleştikçe bulaş riski arttırmaktadır. Ülkemizde yapılan çalışmalarda, sağlık çalışanlarının HBV seropozitifliği % 1 ile % 3 arasındadır (59,67).Dünya’daki primer hepatoselüler karsinom (PHC) olgularının % 80’inden HBV sorumludur. HBV taşıyıcılığı, PHC sıklığını sağlıklılara göre 200-400 kat arttırmaktadır. HBV DSÖ tarafından sigaradan sonra ikinci önemli kanserojen olarak kabul edilmektedir. Toplum prevelansı gelişmiş ülkelerde <% 1, gelişmekte olan ülkelerde % 20’ler seviyesindeyken, ülkemizde % 4-15 arasında bulunmuştur. Pozitiflik hemodiyaliz hastalarında % 18-55, kronik karaciğer hastalarındaysa % 23-76 arasındadır (54). Dolayısıyla ülkemizde hasta popülasyonundan alınan materyallerde, HBV pozitifliği yüksektir. ABD’de her yıl yaklaşık 250 sağlık personeli, HBV virüsü ve bağlı komplikasyonları nedeniyle ölmektedir. Ülkemizin de dahil olduğu HBV’nin endemik olduğu bölgelerde çalışan sağlık personelinin, yıllık HBV enfeksiyonuna yakalanma riski DSÖ’ne göre % 0,6-1,4’tür (54,59).
Halk Sağlığı Sistemlerinde, Delici Kesici Alet Yaralanmalarını Önleme Politikası ve Rehberlerinde önerilen programlarda; sağlığı geliştirme organizasyonlarında güvenlik kültürünün oluşturulması, delici-kesici güvenliği eğitimi ve uygulamaları, delici-kesici temaslı yaralanma verilerinin oluşturulması, tehlikelerin belirlenip risk değerlendirmesi yapılması, mühendislik önlemlerine odaklanılması, sağlık çalışanlarının hepatit B aşısının yaptırılması ve seroloji takibi, kan ve/veya vücut sıvılarına olası temaslı durumlarda eldiven kullanılması, tek kullanımlık delici-kesici aletlerde kapağını kapatmadan/kılıfına koymadan delinmeyen konteynerlere atılması gerekmektedir. Temas edilen materyal serolojik olarak (-) olsa bile pencere döneminde olabileceği göz ardı edilmemelidir. Bu önleme programlarıyla % 23-88 azalma gösterilmiştir (56,58).
Korunmak için alınması genel önlemlerden bazıları şunlardır (54,58,59,61):
1. Öykü ve fizik muayene HIV, HBV ve kanla bulaşan diğer etkenlerle enfekte hastayı ayırt etmeye yetmemekte, bunun yanında (-) laboratuvar sonuçlarının pencere dönemini yansıtabileceği düşünülerek, tüm hastalara ait kan ve diğer vücut sıvıları potansiyel infekte olarak kabul edilmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır. 2. Aşağıdaki işlemlerde mutlaka eldiven giyilmeli işlem bittikten sonra eldiven
çıkarılmalı ve eller yıkanmalıdır.
- Hastanın kan veya diğer vücut sıvılarıyla kontamine yüzeylerle temas riskinde - Kan alma, damara girme gibi işlem sırasında
33
3. El ya da diğer cilt yüzeyleri hastanın kan veya diğer vücut sıvılarıyla temasında hemen su ve sabunla yıkanmalı ve uygun antiseptik kullanılmalıdır.
4. İğne batmasının önlenmesi amacıyla, tek kullanımlık enjektörler kullanıldıktan sonra plastik koruyucuya tekrar takılmamalı, iğneler eğilip bükülmemeli, iğneler enjektörden çıkarılmamalıdır. Kullanılmış enjektör, iğne, bistüri ucu ve kesiciler delinmeye dirençli sağlam kutularda imha edilmek üzere gönderilmelidir. Kutuların servis içinde kolay ulaşılabilir yerlerde ve kullanıma uygun hazır olmalarına dikkat edilmelidir.
5. Yapılacak tıbbi işlem sırasında, sıçrama sonucu kan veya diğer vücut sıvılarıyla temas olasılığı varsa, maske ve gözlük takılarak ağız, burun ve gözler korunmalıdır. Koruyucu önlük giyilmeli ve diğer vücut yüzeylerine bulaş engellenmelidir.
Laboratuvarlarda alınması gereken önemler şunlardır (54):
Tüm hastaların kan ve vücut sıvılarının infekte olduğu kabul edilerek, yukarıdaki genel önlemlere ek olarak, şu kurallara da uyulmalıdır:
1. Bütün kan ve vücut sıvılarının, taşınma sırasında sızma ya da akmayı önleyecek kapaklı ve sağlam kutulara konması gerekmektedir. Materyalin laboratuvar kağıdına ve kutunun dışına bulaşması engellenerek yerleştirilmesi sağlanmalıdır. 2. Laboratuvarlarda hasta materyaliyle çalışan personelin tamamı, mutlaka eldiven
giymelidir. İşlem sonunda, eldivenler çıkarılıp eller yıkanmalıdır. Mukozalara sıvıların temas riski olduğunda gözlük ve maske takılmalıdır.
3. Ağız pipetine izin verilmemeli, mutlaka mekanik pipetler kullanılmalıdır. 4. Laboratuvarda yeme içmeye izin verilmemelidir.
Hasta kanı ve/veya vücut sıvılarıyla parenteral temas sonrası, yaralanma bölgesi su ve sabunla yıkanmalı ve uygun antiseptik kullanılmalıdır. Hemen sonrası enfeksiyon kontrol komitesine başvurulmalıdır. Temas bölgesi, kanatmaya çalışma, sıkma, emme gibi yöntemlerle kesinlikle travmatize edilmemelidir (54,55).
HBV taşıyan (HBsAg pozitif) bir hastanın kan ya da diğer vücut sıvılarıyla temasta (iğne batması, sağlam olmayan cilde bulaşma, mukozalara sıçrama) sağlık personelinin serolojisine bakılmalıdır. Anti-HBs veya anti-HBc negatif ve HBsAg negatif ise ilk 48 saat içinde 0,06ml/kg’dan HBIg (Hepatit B Hiperimmunglobulin) intramusküler olarak
34
yapılmalıdır. Aynı zamanda hepatit B aşısı yapılıp, 1 ay ve 6 ay sonra aşı tekrarlanmalıdır. Aşı ve HBIg farklı bölgelere uygulanmalıdır. Anti-HBs, anti-HBc ya da HBsAg pozitif olan sağlık personelinin aşılanmasına ya da HBIg uygulanmasına gerek yoktur. 6 ay sonra HCV antikoru bakılmalıdır. HIV antikoru için hemen serolojik test yapılmalı ve 6 hafta, 12 hafta ve 6 ay sonra tekrarlanmalıdır. 6 ay sonrasında negatif sonuç çıkarsa, testin tekrarlanmasına gerek yoktur. Eğer hastanın HIV (+) olduğu biliniyorsa/tespit edilmişse, antiretroviral tedaviyle profilaksi (zidovudin+lamividin+indinavir) yapılmalıdır (54,59). HBV aşısının uygulanması ile koruyuculuk % 95 oranında olmakta ve mesleki risk minimuma inmektedir (57,67). Kırım Kongo Hemorajik Ateşi (KKHA) etkeniyle enfekte hastaların, kan ya da vücut sıvılarıyla temas sonrası, temas bölgesi sabunlu suyla yıkanmalı ve hastalık semptomları açısından yakın takibe alınmalıdır. Eğer göze enfekte materyal sıçradıysa, göz temiz suyla iyice yıkanmalıdır. Şüpheli ya da doğrulanmamış olgu ile temastan sonra, ribavirin 4x0,5 g oral şeklinde kemoprofilaksiye geçilmelidir (68).Delici kesici alet yaralanmaları tetanoz için de risk oluşturmaktadır. Tetanozdan korunmak için aşı takvimine uygun 5 doz aşılama ve 10 yılda bir rapel dozu yapılmalıdır (61,67).
Ergonomik Risk Etmenleri
Ergonomi; araç, gereç ve makinelerin, çalışan tarafından maksimum konfor ve emniyette kullanılabilmesi için gerekli olan ve insanların bilimsel özelliklerine ait bilgilerin toplamıdır. Yaşamın insana uygun hale getirilmesi yani yaşamın insanlaştırılmasıdır. Çalışma araç ve gereçlerinin çalışanın vücut özelliklerine uygun olarak düzenlenmesi, makinelerin çalıştırma düğmesi ya da kollarıyla denetim göstergelerinin, en uygun bir düzen içinde bulunması, işlemlerin en az yorgunluk doğuracak biçimde bölünüp düzenlenmesi, uygun ışık, havalandırma, ses, ısı, nem gibi çalışma koşullarının düzenlenmesi ergonominin temel konularıdır. Güvenlik ve sağlık, kas iskelet sistemi rahatsızlıkları, yaşlanma, insan bilgisayar ilişkisi, iş yeri tasarımı gibi yan dalları vardır (69,70).
Bilişsel ergonomi
İşin bilgi işlem ihtiyacıyla ilgilenir. Hata olasılığını en az düzeyde tutmaya çalışır. Bunu kontrol ve bilgisayar programlarıyla yapar. Algılama, motor cevap, mantık yürütme ve karar verme gibi süreçlerin ergonomisini sağlar. Örneğin hava trafik kontrolörlerinin çalışma alanlarındaki telefon, ekranlar, telsiz, radyo gibi birçok değerlendirilmesi gereken parametre vardır. Bu karmaşık bilişsel süreçler esnasında doğru ve hızlı karar verebilmeyi bilişsel ergonomistler sağlar (69).
35 Fiziksel ergonomi
Kişilerin fiziksel etkinlikleriyle ilişkili olarak anatomik, fizyolojik, antropometrik ve biyomekanik özelliklerin incelemektedir. Bunları değerlendirirken antropometrik ölçümlerin yanı sıra ısı, gürültü, ışık ve toz da değerlendirilir (69).
Ekranlı araçlarla çalışanlar için, mevzuatımızın getirdiği yükümlülüklerin bazıları şunlardır (71):
- Klavye tuşlarındaki semboller kolayca seçilebilmeli
- Kullanılan koltuk, vücudun rahatça hareket etmesi açısından uygun olmalı, yüksekliği, sırtın dayandığı kısım ayarlanabiliyor olmalı
- Kol dayanakları ve ayak desteği olmalı
- Masanın yüksekliği, bacakların rahatça hareket etmesini sağlayacak nitelikte olmalıdır.
Örgütsel ergonomi
Örgütsel yapılar ile psikososyal belirteçlerin (maaş, vardiya, stres, mobbing vb.) uygunluğunu inceler (69). Pürüzlü ya da kaygan zeminler için öneriler (72):
- İş yeri zemininin ıslak ve tozlu olma ihtimaline karşı, ihtiyacı karşılayan çalışma zemini seçilerek, zeminin kuru olmasının sağlanması.
- İş yeri zemin ve trafik güzergahlarının kontrolü
- Zeminin uygun temizleme kimyasallarıyla temizleyerek, kayganlığın giderilmesi. - Zemindeki hasarların onarılması
- Zemindeki gereksiz eşiklerin, düşmeye önlemek üzere kaldırılması - Kabloların, koruyucu içerisinde zemine sabitlenmesi
İş yerinde elektrik tesisatı ve ekipmanı için öneriler (72): - Çalışmaya başlamadan önce, gözle hasar kontrolü yapmak - Elektrik teknisyenleri ile düzenli kontrolleri yapmak - Sadece CE işaretli ürünler kullanmak
- Ekipman hasarı ya da bozukluğu durumunda: hemen gücü kesmek, fişi prizden çıkarmak ve arızayı rapor etmek
- Arızanın uzman bir elektrikçi tarafından tamirinin sağlanması
- Elektrik ekipmanının tamirat sonrası ve her kullanmaya başlamadan önce kontrol edilmesi
36 Psikososyal Risk Etmenler
Mesleki riskler genel olarak; biyolojik, kimyasal, biyomekanik ve radyolojik risklerin yanında, psikososyal risklerden oluşur. Psikososyal riskleri iş doyumu, çalışma ortamı, ücret, çalışma süresi, sendikalaşma, yönetsel ve çalışanlarla ilgili faktörler, kreş ve bakım evleri, gebe ve emziren çalışanların durumu oluşturur.
Psikososyal risklerden bazıları aşağıda sıralanmıştır (73,74).
- Örgütsel kültür ve işlev: İletişim sorunu, kişisel gelişim olanaklarının yetersizliği, örgütsel amaçların belirsizliği.
- Örgütsel rol: Rol belirsizliği, rol çatışması, kişilere karşı sorumluluk baskısı. - Kariyer gelişim: Kariyer belirsizliği, kariyer yetersizliği, düşük iş, iş güvencesinin
olmaması, işe verilen toplumsal değerin düşük olması.
- Karar serbestliği/ denetim: Karar almaya yetersiz katılım ve iş üzerinde denetimin olmaması.
- İşte kişiler arası ilişkiler: Sosyal ve fiziksel yalıtılmışlık, kişiler arası çatışma, üstlerle yetersiz ilişki, yetersiz sosyal destek.
- İş çevresi ve teçhizatı: Teçhizatın güvenirliliği, uygunluğu ve bakımıyla ilgili sorunlar.
- Görev tanımı: Tekdüze, tekrarlayıcı iş, parçalanmış, anlamsız, vasıfsız iş, işte belirsizlik.
- İş yükü/iş hızı: İşte aşırı yüklenme, kısa zaman baskısı, bant üretimi vb.
- Çalışma saatleri: Vardiyalı çalışma, uzun belirsiz çalışma saatleri, asosyal iş saatleri.
İşle ilgili psikiyatrik hastalıklar (75)
- Süreyle sınırlı, tekrarlayıcı işin yol açtığı bozuklukların görüldüğü durumlar; Santral memuru, yazıcı ve gişe memuru gibi işlerde uyuma ve uyanma güçlüğü belirgin olan “iş nevrozları” tanımlanmıştır.
- Depresyon
- İşe Bağlı Anksiyete
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu - Strese Bağlı Tükenmişlik Sendromu - Karoshi: Aşırı çalışmaya bağlı ölüm
37