İnsan Kaynaklarına Yatırım Yapılmasının Amaçları

İnsan kaynağını geliştirme, bir toplumda yaşayan bütün insanların bilgi ve becerilerini geliştirme süreci olarak ifade edilmektedir. Bir toplumda insana yatırım mikro ve makro olmak üzere iki şekilde gerçekleşmektedir. Mikro düzeyde insana yatırım; kişinin kendisine yaptığı yatırım ve firmaların personeline yatırımını içermektedir. Makro düzeyde insana yatırım ise; devlet tarafından insana yatırımı

124 _{Nuri Akgün ve Kaya Yıldız, Eğitim Ekonomisi Üzerine Seçme Yazılar, Abant İzzet Baysal} Üniversitesi Yayınları, No:3, Bolu, 1998, s.38.

içermekte olup ulusal ekonomi düzeyinde genellikle altyapı yatırımları, yarı kamusal mal ve hizmetlere yönelik yatırımları ifade etmektedir.126

2.3.2.1 İktisadi Kalkınmayı Gerçekleştirmek

Ekonomik kalkınma modellerinde, insan sermayesi özel bir rol oynamaktadır. Yeni ürünlerin üretimini sağlayan ve teknolojik gelişmenin temelini oluşturan araştırma ve geliştirme sektörünün anahtar girdisi “insan sermayesi”dir. Bu durumda insan sermayesi birikimi daha fazla olan ülkeler, yeni ürünleri daha büyük bir hızla piyasaya sürerler ve dolayısıyla daha hızlı bir kalkınma gerçekleştirmektedirler.127

Azgelişmiş ülkelerin çoğunda esas sorun, doğal kaynakların yetersiz olması değil, insan unsurunun gelişmemiş olmasıdır. Bu nedenle bu ulusların en önemli sorunu insan kaynaklarının geliştirilmesidir. Dolayısıyla her ülke, eğitimini ve insan kaynağının niteliğini yükseltmek için bir strateji yaratarak, bunu kendi özelliklerine göre uygulamalıdır.128

Bir ekonomide insan kaynakları yatırımlarının yetersizliği, iktisadi kalkınmayı yavaşlatan ve engelleyen başlıca faktörlerdendir. Ekonominin ihtiyaçları doğrultusunda gerekli insan sermayesinden yoksun olan bir ülkede, kişi başına düşen gelir de düşük olmaktadır. Kişi başına düşen geliri artırma amacının yanı sıra, sosyal, siyasal ve kültürel alanlardaki yapısal değişimlerin gerçekleştirilme isteği bağlamında insan sermayesindeki gelişmeler, fiziki sermayedeki gelişmeler kadar önem taşımaktadır. Çünkü maddi kaynakların değerlendirilip ekonomik sürece aktarılmasında önemli bir yeri olan insan kaynakları, kalkınmanın gerçekleştirilmesinin yürütücüsü rolündedir.129

126 _{Mehtap Tunç, “Kalkınmada İnsan Sermayesi Yaklaşımları ve Türkiye’de İnsan Sermayesi} Boyutunun Analizi”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi SBE. İktisat Anabilim Dalı, İzmir, 1997, s.31

127 _{DPT, Yükseköğretim Gelişme Perspektifi ve Finansman İhtiyacı, DPT Yayınları, Ankara,} 1993, s.113.

128 _{Han, a.g.e., s.58.}

129 _{İsmail Bircan, Ekonomik Gelişme ve Büyüme Sürecinde Planlama, Bilim Yayınevi, Ankara,} 1990, s.72.

2.3.2.2 Emek Verimliliğini Artırmak

Gerek ekonomik gerekse sosyal altyapı yatırımlarının (eğitim, sağlık, beslenme, konut vb.) amacı, toplumu oluşturan bireylerin daha sağlıklı ve mutlu şekilde yaşamlarının sağlanmasıdır. Gerçekte tüm ekonomik faaliyetlerin temelinde bu refah olgusu bulunmaktadır. Bu bağlamda, insan kaynaklarının geliştirilmesindeki temel hedeflerden biri de emek verimliliğini artırmaktır. Emek verimliliğinde sağlanacak bir artış ise, kuşkusuz üretim faaliyetlerinde elde edilecek hasılanın daha fazla olmasına ve böylece kalkınmanın daha çabuklaşmasına yol açacaktır. Çünkü, sağlıklı, güçlü, kendini sürekli geliştiren ve yeni üretim tekniklerinden sürekli haberdar olan bilgili emek gücünden daha fazla üretim sağlanmaktadır.130

Ekonomik ve sosyal altyapı yatırımlarının bireylerin davranışlarına, çalışma tarzlarına yapacağı olumlu etkiler, onların üretime katılma istek ve arzularının (üretkenliklerinin) artmasına neden olacaktır. Örneğin bireylerin beslenme ve konut gereksinimlerinin giderilmesinin bireylerin davranış ve çalışmalarında olumlu etki yapması bilinen bir gerçektir. İnsanların kullanışlı ve rahat konutlara kavuşturulması onların çalışma istek ve güçlerini etkileyerek verimliliklerinin artmasını sağlayacaktır. Ayrıca diğer insan sermayesi yatırımları ile birlikte insanın niteliğini artırmaya ve üretici gücünü korumaya yönelik sağlık hizmetleri, kişinin verimliliğini doğrudan etkilemektedir.131

2.3.2.3 Bilgi Toplumunu Oluşturmak

İnsan kaynaklarının geliştirilmesi bilgi toplumuna geçişin anahtarıdır. Hızla yayılan küreselleşme sürecine en çabuk uyum göstermenin yolu ise bilgi toplumu olmaktan geçmektedir. Bugün dünya ekonomisine yön veren gelişmiş ülkelerde bu özellik ön plana çıkmaktadır. Çünkü hızlı değişim ve gelişim süreci içinde, dünyada birçok ülke ve toplum, gerçek kalkınmanın odak noktasının bilgi ve bilgi üretimi olduğu görüşünü keşfetmiştir. Bilim ve teknolojideki hızlı değişmeler, toplumları bilgi üretme ve bilgiyi kullanma konularında daha duyarlı yapmakta ve insan

130 _{Han ve Kaya, a.g.e., s.133.}

131 _{Savaş Yıldırım, Sağlık Hizmetlerinde Harcama ve Maliyet Analizi, DPT Sosyal Sektörler ve} Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Yayın No:2350, Temmuz 1994, s.18.

kaynaklarının geliştirilmesini herkes için hayat boyu devam eden bir süreç haline getirmektedir.132

Bilgi teknolojisinin insanlar ve ülkeler arasında eşitsizliği hızla artıran, ilk öne çıkana büyük avantajlar sağlayan bir özelliği vardır. Bilgi teknolojisinin belirleyici olduğu bir ortamda adaleti ve eşitliği sağlamanın tek yolu insana yatırım ve eğitim atılımıdır.133 _{Bu bağlamda, insana yatırımın en önemli öğesi olan eğitim, bilgi} üretimini sağlaması, bilgi üretecek insanları yetiştirmesi ve bilgiyi yayarak, kullanma olanaklarını toplumlara kazandırması açılarından bilgi ve bilgi üretimi kavramları ile doğrudan ilişki içerisinde bulunmaktadır.134 _{Günümüzde yaşanan elektronik devrimi} ve bilgi-yoğun endüstriler, bizi yeni bir toplum yapısına götürmektedir. İşte bu yeni yapı bilgi toplumunun yapısıdır. Gelişmiş ülkeler bu yeni toplum yapısına, eğitim sistemlerinin özellikleri sayesinde, yaratıcı beyinlerini değerlendirerek ve teknoloji üretimine önem vererek ulaşmışlardır. Bilgi toplumları, insan aklının tüm potansiyelini, bilimsel metod yoluyla kullanarak, ilmi ve teknik bilgi sermayesini devamlı artırarak, bu birikimi de rafah düzeylerini sürekli yükseltme amacıyla kullanan toplumlardır.135

Çağımızda bilgi ekonomik alanda da emek ve sermayenin önüne geçerek üretimin artmasını ve ekonominin gelişmesini sağlayan en önemli etken sayılmaktadır. Bu bağlamda, hem ekonomik kalkınmanın gerektirdiği insan sermayesini oluşturmak, hem de bilgi toplumunun gerektirdiği araştırıcı ve yaratıcı insan gücünü yetiştirmek için “insan kaynaklarına yatırım” yapılması gerekmektedir.

Görüldüğü gibi kalkınma sürecinde insan kaynaklarına yatırım yapılmasının amaçları; insan faktörünün kalkınmadaki gerekliliğini ve önemini açıkça ortaya koymaktadır. Bu nedenle bir toplumda mikro ve makro düzeyde insan kaynaklarının geliştirilmesi zorunluluğu doğmakta ve eğitim, sağlık, beslenme, konut, göç vb. gibi kişinin verimliliğini artırmaya yönelik insan kaynakları yatırımları büyüme ve yapısal değişimin sağlanması ve gelişmişlik farklılıklarının azaltılması sürecinde önemli bir rol oynamaktadır.

132 _{Cihan Dura, Bilgi Toplumu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1990, s.126.}

133 _{Erol Kutlu, Bilgi Toplumunda Kalkınma Stratejileri, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Yayınları,} Eskişehir, 2000, s.67.

134 _{Dura, a.g.e., s.128.}