Avrupa Birliğine Uyum Sürecinde Türkiye’de İzlenen Bölgesel

3.1.2.1 İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması

Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne adaylık sürecinde oluşturulan AB müktesebatının üstlenilmesine ilişkin ulusal programda, kısa vadede yapılacak işler arasında “AB kriterlerine göre hedef bölgeler ve NUTS’lar istatistiki olarak tanımlanacaktır” ifadesi yer almıştır. Bölgesel gelişme politikalarında AB’ye uyum sağlanması kapsamında; bölgesel istatistiklerin toplanması, geliştirilmesi, bölgelerin sosyo-ekonomik

270 _{DPT, 2000, s.160.}

analizlerinin yapılması, bölgesel politikaların çerçevesinin belirlenmesi ve AB bölgesel istatistik sistemine uygun karşılaştırılabilir istatistiki veri tabanının oluşturulması amacıyla, ülke çapında İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasının (İBBS) tanımlanmasına ilişkin 2002/4720 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı 22 Eylül 2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu çerçevede, DPT ve DİE tarafından yürütülen istatistiki bölge birimleri sınıflandırması çalışması sonucunda; 12 adet Düzey 1 (NUTS 1), 26 adet Düzey 2 (NUTS 2) ve 81 adet Düzey 3 (NUTS 3) bölge birimi oluşturulmuştur. Belirlenen 26 adet NUTS 2 bölgesi Türkiye’nin AB’ye katılım sürecine ilişkin 2002 yılı ilerleme raporunda değinildiği üzere, bölgesel kalkınma amaçlarına yönelik olarak ileride entegre bölgesel kalkınma planlarının hazırlanmasında ve bölgesel yardımların öncelikli alanlarının AB rekabet kuralları ile uyumlu şekilde tanımlanması amacıyla kullanılması öngörülmüştür.

Düzey 1 Bölgeleri şu şekilde belirlenmiştir; İstanbul, Batı Marmara, Ege, Doğu Marmara, Batı Anadolu, Akdeniz, Orta Anadolu, Batı Karadeniz, Doğu Karadeniz, Kuzeydoğu Anadolu, Ortadoğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu. Düzey 2 Bölgeleri ise; İstanbul, Tekirdağ, Balıkesir, İzmir, Aydın, Manisa, Bursa, Kocaeli, Ankara, Konya, Antalya, Adana, Hatay, Kırıkkale, Kayseri, Zonguldak, Kastamonu, Samsun, Trabzon, Erzurum, Ağrı, Malatya, Van, Gaziantep, Şanlıurfa ve Mardin olarak belirlenmiştir. Düzey 3 Bölgeleri ise mevcut 81 il olarak belirlenmiştir.272

3.1.2.2 Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları

Türkiye, küreselleşme ve Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinde, Bölgesel Kalkınma Ajanslarını kurma çalışmalarına başlamıştır. Bu çerçevede Türkiye, 40 yıldır uygulamakta olduğu teşvik sistemi üzerine oturan bölgesel kalkınma politikalarını terk ederek yeni bir uygulama içine girme aşamasındadır. Bu uygulamanın temel sebebi, Avrupa Birliği’ne katılım sürecinde bölgesel kalkınma politikalarının entegre edilmesidir.

Bölgesel kalkınma farklılıklarını ortadan kaldırmayı amaçlayan Bölgesel Kalkınma Ajanslarının temel hedefleri; hizmetler vererek bölgedeki ekonomiyi

272 _{DPT, 2003, s. 19.}

canlandırmak, bölgesel yatırımları artırmak ve bölge halkının bölgesel kalkınmaya katılımını sağlamaktır.

Bu bağlamda, kalkınma planı ve yıllık programlarda öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, kaynakların yerinden ve etkin kullanımını sağlamak, AB programlarını uygulamak, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları ile kamu kesimi arasında işbirliğini geliştirmek ve bu çerçevede iller arası koordinasyonu sağlamak üzere, İBBS Düzey 2’lerde Bölgesel Kalkınma Ajanslarının kurulmasına yönelik kanun tasarısı hazırlanmıştır.

Bakanlar Kurulu’nun 2003 tarihli ve 5930 sayılı kararıyla; İdari Reform başlığı; Kamu Yönetişiminin Güçlendirilmesi alt başlığı altında Bölgesel Kalkınma Ajanslarıyla ilgili olarak şu hususlar belirtilmektedir:273 _{Bölgeler arası gelişmişlik} farklılıklarını azaltıcı politikalar merkezi yönetim tarafından, bölgesel potansiyellerin harekete geçirilmesi ve iller arası gelişmişlik farklılıklarının giderilmesine yönelik çalışmalar Bölgesel Kalkınma Ajansları tarafından yürütülecektir. Bölgesel Kalkınma Ajansları katılımcı yöntemler kullanarak ve bölgedeki bütün ilgili kesimleri bir araya getirerek “bölge gelişim stratejisi” oluşturacak, ulusal ve uluslar arası fonların bölgesel stratejiye uygun olarak kullanımına aracılık edecektir. Nihayet, Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun 25 Ocak 2006 tarihinde kabul edilerek, 08 Şubat 2006 tarihinde resmi gazete yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.274

Kalkınma Ajanslarının bölgesel potansiyel ve dinamiklerin harekete geçirilmesi, büyümenin etkilerinin tabana yayılması, gelir dağılımının düzelmesi ve bölgesel eşitsizliklerin giderilmesi açısından oldukça olumlu rol oynayacağını söyleyenlerin yanında mevcut yasanın çok önemli eksiklikler içermesi ve Ajansların ulusal düzeyde koordinasyonunun DPT’ye verilerek merkeziyetçi bir anlayışla ele alınması nedeniyle Bölgesel Kalkınma Ajanslarının beklenen yararı sağlayamayacağını iddia edenlerde bulunmaktadır.275

273 _{Aytül G. Demirci, Bölgesel Kalkınma Ajansları, Erişim:11.05.2006,} www.kamuyonetimi.org/pdf/bolgekalkınma.pdf.

274 _{Alkan Soyak, “Ertelenen 9. Kalkınma Planı ve Türkiye’de Planlamanın Geleceği Üzerine Bir Not”,}

Bilim ve Ütopya Dergisi, Sayı.136, Ekim 2005, s.3-4.

3.1.2.3 Balıkesir’de Bölgesel Kalkınma Çalışmaları

Balıkesir ilinde bölgesel kalkınma çalışmalarına değinecek olursak; Balıkesir, Beş Yıllık Kalkınma Planlarından ve Kalkınmada Öncelikli Yöre uygulamalarından nasibini almış ancak bölgesel kalkınma istenilen düzeyde gerçekleştirilememiştir. Bugün bölgesel kalkınma konusu bir problem olarak Balıkesir’in önünde durmaktadır.

AB’ye uyum sürecinde, DPT ve DİE tarafından yürütülen istatistiki bölge birimleri sınıflandırması çalışması sonucunda, 26 adet Düzey 2 (NUTS 2) bölgesinden biri de Balıkesir (Balıkesir-Çanakkale) olarak belirlenmiştir. Balıkesir ve Çanakkale illerine ait her türlü istatistiki verilerin toplanması ve işlenmesi için, Balıkesir merkez olmak üzere İstatistik Enstitüsü Müdürlüğü yeniden yapılandırılmıştır. Yine Balıkesir merkez olmak üzere, Bölgesel Kalkınma Ajansının kurulmasına ilişkin altyapı çalışmaları başlatılmıştır.

Bunun yanında Balıkesir’de merkezi ve yerel yönetimlerin; katılımcılık, ortaklık, işbirliği vb. sosyal değerleri topluma yayma ve bu anlayışı kazandırma yolunda bir takım çalışmalar yürütmesi gerekmektedir. Yine Balıkesir’de yerel yönetimler, ticaret odası, sanayi odası, meslek odaları ve şirketler ile sivil toplum kuruluşları ve üniversite-sanayi arasında sinerjik işbirliği ve yenilik ağları kurma çalışmaları yürütülmelidir. Balıkesir Sanayici ve İşadamları Derneği’nin (BASİAD), başta Ege Sanayici ve İşadamları Derneği (ESİAD) olmak üzere diğer dernek ve odalar ile birlikte yürüttüğü ortak çalışmalar, eğitim seminerleri ve konferanslar ile bölge halkı ve girişimciler, özellikle Avrupa Birliği ve bölgesel kalkınma konularında bilgilendirilmelidir.

Ayrıca 26 adet Düzey 2 bölgesinden biri olan, Balıkesir ve Çanakkale için geliştirilecek olan bir bölgesel kalkınma programı hazırlanarak; KOBİ’lerin desteklenmesi, Altyapı yatırımlarının geliştirilmesi, Tarım ve hayvancılığın desteklenmesi, Turizmin desteklenmesi, Bölgesel potansiyellerin harekete geçirilmesi ve en önemlisi tüm bunları gerçekleştirecek insan kaynaklarının geliştirilmesi öncelikli konular olarak belirlenmeli ve Avrupa Birliği Komisyonuna sunularak, Balıkesir bölgesinin mali araçlardan yararlanması sağlanmalıdır.