İncir (Kurutmalık)

✓ Türkiye, dünyada önemli bir kuru incir üreticisidir. Gerek yaş gerekse kuru incir ihracatında dünyada birinci sırada yer almakta ve ihracata konu olan kuru incirin %60’sını üretmektedir. Türkiye’de üretilen incirin %90’ı ihraç edilmekte ve ülke ekonomisine yıllık ortalama 250 milyon dolar döviz girdisi sağlamaktadır.

✓ 2016’da İzmir’de üretilen incirin neredeyse tamamını karşılayan KMH, Türkiye’nin incir ihtiyacının %14’ünü ve dünyadaki toplam incir üretiminin ise %4’ünü karşılamaktadır.

✓ Sıcaklık, nem ve rüzgâr gibi ekosistem hizmetleri, ürünün asıl üretim bölgesi olan Büyük Menderes Havzası ile komşuluğu ve kurulu pazarlama ve işleme kapasiteleri Havzanın üretimini olumlu etkilemektedir.

✓ Tire ilçesi, İzmir incir üretiminin %45’ini oluşturmaktadır.

Şekil 13: İncir karşılaştırmalı üretimi (ton)

Kaynak: TÜİK, FAOSTAT¹⁴

İncir üretiminin temel aşamaları

İncir üretim zinciri; girdi temini (iş gücü, enerji, gübre, ilaç, sulama, mekanizasyon, fidan, teknik, destek, finansman, kurutma ekipmanları), tarımsal üretim, ürün işleme (TARİŞ ve sanayiciler aracılığıyla kuru incir, incir ezmesi, incir marmeladı, etil alkol, ağda, kolonya); pazarlama ve satış (kooperatif satış birimler, zincir marketler, toptancılar, ihracatçı firmalara) olarak 5 aşamalıdır (Şekil 14).

Havza’da üretilen incirleri önemli bir kısmı, kurutma işlemi sonrasında genel olarak Büyük Menderes Havzası’nda yer alan incir işleme tesislerine pazarlanmakta; üretilen incirin küçük bir bölümü ise ilçe merkezlerinde satışa sunulmaktadır. İncir işleme tesislerinde ana ürün formuna getirilen ürünlerin %90’lık kısmı ihraç edilmekte, kalan bölümü ise iç pazarda değerlendirilmektedir.

14 Türkiye, FAOSTAT’a göre Batı Asya ülkeleri içindedir; dolayısıyla Avrupa üretimlerine Türkiye üretimleri dahil değildir. Bu sebeple Avrupa’nın toplam incir üretimi Türkiye’den azdır.

- 200.000 400.000 600.000 800.000 1.000.000 1.200.000 1.400.000 2012

2013 2014 2015 2016

2012 2013 2014 2015 2016

Dünya 1.056.036 1.130.940 1.145.611 1.159.215 1.050.459

Avrupa 87.295 96.104 91.182 83.096 75.728

Türkiye 274.535 298.914 300.282 300.600 305.450

İzmir 22.776 32.997 35.883 38.753 43.741

KMH 21.859 32.092 34.943 37.793 42.620

Dünya Avrupa Türkiye İzmir KMH

2016

KMH/D: %4 KMH/AB:%56,3 KMH/TR: %14 KMH/İZ: %97

Şekil 14: Havza’daki Kuru İncir Üretim Zinciri Diagramı

Kaynak: Frankfurt School çalışmaları.

Küçük ve Büyük Menderes Havzalarında konvansiyonel incir üretiminin yanında önemli ölçüde organik incir üretimi de yapılmaktadır. Özellikle dünyada organik kuru incire yönelik artan talep sertifikalı üretim yapan üreticilerin sayısında önemli artışlar meydana getirmiş, Havza’da görüşülen paydaşlar üretilen incirin %30’unun organik sertifikalı olarak gerçekleştirildiğini belirtmiştir.

İncir de zeytin gibi Havza’nın geleneksel ürünleri arasında yer almaktadır. Geçmişten bugüne Havza’da yetiştiriciliği yapılan incir, özellikle Havza’nın dağlık bölgeleri için gelir ve istihdam olanağı yaratmaktadır. Ayrıca kuru incir üretiminin üretim sonrası sanayi, lojistik gibi aşamalarının da mevcudiyeti önemli bir istihdam yaratarak göçü önleme potansiyeline sahipken, bu aşamalardaki paydaşlar ağırlıklı olarak BMH sınırlarında bulunduğundan KMH’de önemli bir etkisi bulunmamaktadır.

Diğer taraftan, incir yetiştiriciliği, diğer tarımsal ürünlere kıyasla doğal kaynaklar üzerinde sınırlı baskı yaratmakta ve ağırlıklı olarak dağlık kesimlerde yer aldığından toprak erozyonunu önlemede rol oynamaktadır. Bu sebeple ürünün çevresel değeri diğer ürünlere kıyasla oldukça yüksektir.

İklim değişikliği ve olası etkileri

Küresel iklim değişikliği kaynaklı rüzgar rejimindeki değişiklikler, Havza’da kuru incir yetiştiriciliği yapılmasını imkansız hale getirebilir.

Bunlarla birlikte sıcaklık artışlarının bir miktar olumlu etkileri olabilir. Fakat ekstrem sıcaklıkların verimliliğe ve kaliteye olumsuz yansımaları söz konusudur. Yağış miktarında çok düşük sayılabilecek azalma, sıcaklıktaki yükselmeyle birlikte düşünüldüğünde su stresinde artışa işaret etmektedir.

Tablo 17’de KMH’de 2021-2050 yılları arası iklim değişikliğinin kuru incir üretimine etkileri, adaptasyon kapasitesi ve öneriler mevcuttur.

İncirin üretim geçmişi ve eğilimler, Havza’daki üretim ve değer zinciri, üretim zinciri boyunca iklim değişikliği risk analizi konularını içeren bilgiler ise Ek 3’te detaylandırılarak anlatılmıştır.

Tablo 17: KMH’de 2021-2050 yılları arası öngörülen iklim değişikliğinin incir üretim zincirine ve adaptasyon yeteneğine etkileri

Alt Başlıklar Olası Sonuç İncir Üretimine Etkisi Rekolteye Etkisi Kaliteye Etkisi

Ürün İşleme, Pazarlama

dönemi ↑ Sıcaklık artışı Önemsiz etki İklim değişikliği sonucu çıkan

↑ Sıcaklık artışı Önemsiz etki Hasat tarihlerinden

1-3 hafta erken Etkisi yok Kaliteye olumlu

etki

gerçekleşme Maruz kalma riski olmadığından değerlendirme dışı tutulmuştur

Aşırı sıcaklık

Üründe rekolte ve kalite kayıpları hafif gelir stres süresi en fazla arttığı dönem

incir için kritik risk oluşturmamaktadır.

Yağış

Fizyolojik etki ↓Yağış miktarında

%3,1 azalma Önemsiz etki

Yağış kaybı incir için

İklim senaryosuna göre incir yıl boyu ihtiyacı olan 550 mm'den daha fazla yağış aldığından kurutmalık incirde sulama suyu ihtiyacı yoktur.

Kar yağışı Mekanik etki ↓Kar yağışında

azalma Önemsiz etki Dal kırılmalarında

azalma Önemsiz olumlu etki Direkt etkisi yok Önemsiz etki Olumlu etki Nispi nem Hastalıklara ↓Nispi nemde %1,3

azalma

Önemsiz olumlu etki Kalitede önemsiz

etki Önemsiz etki

Sis Döllenme Yeterli veri bulunamamıştır.

Dolu

Önemsiz etki Yaprak, dal meyve kaybı hafif gelir kaybı ve atıl kapasite oluşumu.

İncir için en kritik iklim parametresi meyve olgunlaşma dönemine sabah ve öğleden sonra esen farklı rüzgar yönüdür. Bu parametrenin değişip değişmeyeceği Küçük Menderes Havzası’nın Büyük Menderes Havzası’na bakan yamaçlarında spesifik olarak incelenmelidir. Bu araştırmalar için destek ve finansman sağlanması kuru incir yetiştiriciliği için son derece önemlidir.

Rüzgar hızı

Etkisi yok Önemsiz etki Tarım sigortaları farkındalık artıyor

−Tarım Sigortası

Döllenme ↑ Rüzgar hızında

küçük artışlar Artan ilek talebi İleğin uçuşunu olumsuz etkilemekte

Rekoltede çok az

azalış Direkt etkisi yok Önemsiz etki Önemsiz olumsuz etki

Karbondioksit artışı

Vejetatif büyüme

↑ Havada

karbondioksit artışı Önemsiz etki Vejetatif büyümede olumlu gelişme

Verimlilikte çok az artış

Olumlu Önemsiz Hafif olumsuz Orta derecede

olumsuz Önemli olumsuz ↑ artış ↓ azalma → nötr

İklim değişikliğinin üretim zincirinde yaratılan değere etkileri

İncir sineğinin yaşamsal faaliyetlerinin ve meyve olgunlaşma döneminde rüzgâr rejiminin değişmediği koşullarda, diğer iklim streslerinden kaynaklı olarak 2021-2050 yılları arasında rekolte gerçekleşme aralıklarının artacağı ve üründe yıllık %5-7 aralığında rekolte kaybı oluşacağı varsayılabilir.

Bu rekolte kaybını baz alan bir senaryoda, çiftlik kapısındaki değerinin 5 milyon TL ile 6,9 milyon TL arasında olması beklenmektedir. İncirin üretim aşamasında oluşabilecek rekolte ve kalite kaybı, üretim zincirinin üst kademelerinde gelir kayıplarına neden olabilecektir. Ancak, dünya incir pazarının büyük bölümünün bu bölgeden sağlandığı göz önünde bulundurulduğunda oluşabilecek arz düşüşü fiyatların artışı ile dengelenebilecek ve bu aşamalarda kayıpların etkisi hafif olabilecektir. Ancak bu durumun, özellikle işleme tesislerinde âtıl kapasite oluşumuna yol açma ihtimali bulunmaktadır. Yine de bu senaryoda, iklim değişikliğiyle beraber toptan ticarette 6 milyon TL ile 8,5 milyon TL arasında kayıp oluşabileceği tahmin edilmektedir (Tablo 18).

Tablo 18: %5 ve 7 Rekolte Kaybında, KMH Kuru İncir Üretim Zinciri Değer Kaybı¹⁵

Üretim Aşaması Ürün

Mevcut Üretim Miktarı

(ton)

Mevcut Üretim Değeri (binTL)

%5 Rekolte Kaybı (binTL)

%7 Rekolte Kaybı (binTL)

Tarımsal Üretim Kuru İncir 8.294,80 99.537,60 94.560,72 92.569,97

Toptan Ticaret Kuru İncir 8.045,96 121.896,23 115.801,42 113.363,50

Toplam 221.433,83 210.362,14 205.933,47

Kaynak: Frankfurt School çalışmaları.